Тысячи
литературных
произведений на59языках
народов РФ

Эхо

Автор:
Сеппо Кантерво
Перевод:
Армас Машин

Kaiku

 

Henkilöt:

Andrei — sotavanki, 25-vuotias mies

Vaska (Näppy) — sotavanki, 25-vuotias mies

Luukka — sotavanki, 45-vuotias mies

Sulo — maatilan isäntä.

Venla — isännän vaimo.

Katri — isännän tytär.

Miira — isännän miniä, vanhemman pojan leski.

Leo — isännän nuorempi poika, SS-rykmentin aliupseeri.

Unto — vanha ukko, Venlan isä.

Toivo — naapurimies.

Leila — naapurinainen.

Tapahtuu Suomessa, syrjäisellä maatilalla vuoden 1944 kesäkuun ja syyskuun välisenä aikana.

Kirjoittajalta:

Kun paljon sotavangeiksi joutuneita puna-armeijalaisia oli kuollut nälkään ja tauteihin suomalaisilla sotavankileireillä, antoi Suomen hallitus vuodesta 1942 luvan sijoittaa osa neuvostovangeista maatiloille työhön. Valtio peri pientä korvausta orjatyön käytöstä maanviljelijöiltä.

 

ENISIMMÄINEN NÄYTÖS

Ensimmäinen kuvaelma

Luukka ja Andrei ovat työn kimpussa. Vaska kujeilee joutilaana. Hän tanssiskelee lyhde sylissään. Suomalaiset naiset nauravat hänen kujeilulleen.

ANDREI. Hei, alokas, riittää jo pelleily!

VASKA. Olen tupakkatauolla.

ANDREI. Taidat olla ikäsi tupakkatauolla.

VASKA. Ja sinä revit mielelläsi persettä suomalaisten hyväksi. Niinhän se on? Minusta on paskamaista raataa viholliselle!

ANDREI. Onko syöminenkin paskamaista sinusta?

VASKA. Ansaitsen rehellisesti oman annokseni. Enkä työnnä aisaa muita edelle.

ANDREI. Olet paskamies, Näppy. Kuinka moinen rosvo otettiinkin Puna-armeijaan.

VASKA. Äiti-Synnyinmaa pyysi poikansa puolesta.

ANDREI. Kuka pyysi puolestasi, kun näpistelit rahaa taskuista?

Vаska laulaa.

ANDREI. Riittää jo railatus!

VASKA. Kävin linnareissuni Synnyinmaassa. Ne ketkä täällä vihollisen persettä nuolevat, saavat sitten maistaa linnalatkua kyllikseen!

Andrei tulee Vaskan viereen ja työntää hänet maahan.

VASKA. Tule vaan lähemmälle, stahanovilainen, anna kun puhkaisen naskalilla kulakkimaksasi.

Luukka puuttuu tapahtuvaan ja erottaa tappelijat. Hän ottaa naskalin pois Vaskalta.

LUUKKA. Isäntä on tulossa. Lähde jo, Näppy, muuten jäämme taas nälkäisiksi. Painu pellolle! Painu heti paikalla!

VASKA: Hyvä, hyvä, älä räyhää. Anna naskali takaisin.

LUUKKA. Painu hiiteen!

Vaska luikkii pensaikkoon.

ANDREI. Onko isäntä tulossa?

LUUKKA. Ei ole. Pelottelin häntä. Minkä takia riitelitte?

ANDREI. En tahdo tehdä hänen töitään.

LUUKKA. On kyllä lurjus.

ANDREI. Tiedät etten osaa laiskotella. Maa on maata kaikkialla.

LUUKKA. Tiedän...

ANDREI. Ja hän sen kun näpistelee... Joudumme kuseeseen hänen takiaan. Löisin hänet hengiltään!

LUUKKA. Moni muukin löisi mielellään. Kyllä hän tottuu oloihin viikon päästä.

ANDREI. Sääli kun Nikolai kuoli. Kunnon mies olikin. Samoin sinä. Mutta tämä...

LUUKKA. Pyydä sitten vaikka heimopataljoonaan, kun on kovin paha olla.

ANDREI. Lasketko leikkiä?

PAUSSI

LUUKKA. Leikkiä tietysti. Mitä suomalaiset kertoivat?

ANDREI. Suuri juhla on tulossa. Juhannus. Sitä kutsuttiin Iivanan päiväksi kotikylässämme.

LUUKKA. Oikein sanoen se on Johannes Kastajan päivä.

ANDREI. Juuri. Kun muut ovat juhlissa, Katri saattaa minut metsänvartijan mökille. Hän kuuntelee Moskovan radiota öisin. Hän on punaisia, jotka yrittivät vallankumousta täällä.

LUUKKA. Varo, Andrei. Hehän ampuvat sinut, jos joudut kiinni.

ANDREI. Katri ei petä minua.

LUUKKA. Olet näköjään varma omasta Katristasi.

ANDREI. Miksi näin omastani..?

LUUKKA. Olet nuori, Andrei, liian nuori vielä... Älä tee tyhmyyksiä.

ANDREI. Enhän ole hölmö.

LUUKKA. Hölmö. Kerrassaan hölmö.

PAUSSI

ANDREI. Oletko huomannut, miten suomalaisten käytös on muuttunut?

LUUKKA. He ovat vain tottuneet meihin.

ANDREI. Ei. Se on muuta. He tietävät että olemme voittamassa, että saksalaiset ovat tiukoilla nykyään. Puna-armeija sotii hyvin.

LUUKKA. Toiset sotivat ja toiset raatavat täällä vihollisen sotamiesten hyväksi. Vaska ei suotta vimmastele...

ANDREI. Taas sitä samaa!

LUUKKA. Lähden jo... Pitää panna heinät pielekseen. Ole vain varovainen.

ANDREI. Hyvä. Käyn juomassa vettä.

LUUKKA. Vettäkö?.. Lehmä taitaa odotella sinua pensaikossa.

Luukka poistuu paikalta ja Katri tulee näkyviin.

KATRI. Voi mikä helle! Meillä ei ole ikinä ollut yhtä kuumaa! Olen tukahtua...

ANDREI. Sinäkö se? Keskellä kirkasta päivää?!

KATRI. Juoksin tuon metsän kautta, ettei kukaan olisi huomannut. Tuossa on maitoruukku. Laita se sitten vanhaan kätköön, männyn alle pellolla.

ANDREI. Hyvä. Taidat olla huolestunut.

KATRI. Isä on lähdössä kaupunkiin. Leo-veljeni pääsee sotilassairaalasta. Kotiin.

ANDREI. Vai että...

KATRI. Veljeni tulee pian...

ANDREI. Tulkoon, mitäs siinä?

KATRI. Etkö muka ymmärrä, mitä se tietää?

ANDREI. Tänne tulee yksi sotilas lisää.

KATRI. Jos hän saa tietää meistä... Hän on sellainen... Hän on...

ANDREI. Kukaan ei saa tietää.

KATRI. Eivät kaikki miehet ole yhtä tyhmiä kuin sinä olet.

ANDREI. Olenko tyhmä, kun...

Katri peittää kämmenellään Andrein suun.

KATRI. Hiljaa! Hiljaa!

ANDREI. Eihän täällä ketään...

KATRI. Oletko sokea, kun et huomaa mitään...

ANDREI. Muistatko metsänvartijasta, Katri?

KATRI. Muistan.

ANDREI. Onko hän luotettava mies?

KATRI. On.

ANDREI. Kunhan saisin kuulla, mitä tapahtuu rintamalla, missä meikäläiset lyövät saksalaisia nykyään. Onko voitto jo pian?

PAUSSI

ANDREI. Mitä nyt, Katri?

KATRI. Ajattelin vain...

ANDREI. Ymmärrä sinä, meidän voitto on tarpeen kaikille.

KATRI. Minusta on samantekevää, kuka voittaa tämän sodan.

ANDREI. Kuinka niin — samantekevää?

KATRI. En minä huoli kenestäkään!

ANDREI. Mutta jos saksalaiset voittavat, jään iäkseni orjaksi. Etkö tiedä tätä?

KATRI (Itkee) Niin jääkin. Jäät tänne, minun vierelleni. Jos teikäläiset voittavat, lähdet pois ja jätät minut... Lähdet pois!

ANDREI. Lakkaa jo! Aina vain yhtä samaa.

KATRI. Mitä muuta ajattelisin? En minä muuta ajattele. Ajattelen, ajattelen, ajattelen aina samaa! En löydä ulospääsyä!

ANDREI. Kaikki on hyvin, kunhan sota päättyy.

KATRI. En minä saata sinua minnekään. Tiedä tämä! Hukka teidät periköön!

Katri juoksee pois.

 

Toinen kuvaelma

Isännän talossa. Sulo on lähdössä matkalle poikaa kotiin hakemaan.

TOIVO. Minkäikäinen se teidän Leo onkaan? Kolmekymmentäkaksivuotias, vai?

SULO. Hän on kolmekymmentä.

TOIVO. Pääseekö hän kotiin kokonaan sen haavoittumisensa takia?

SULO. Pääsee kokonaan.

TOIVO. Vaimoni veljeltä leikattiin käsi poikki. Hän on Helsingin merimiessairaalassa. En vain tiedä, leikattiinko oikea vai vasen käsi...

VENLA. Oikea, vasen... Mitä höpertelet!

TOIVO. Onhan se helpompi, kun on oikea käsi olemassa. Helpompi hoitaa taloa. Käydä vaikka karjan perässä.

VENLA. Nyt me vanhat käymme nuorten perässä iänloppuun saakka. Miten nyt pärjäämmekin... Voi mikä hätä! Hätä — älä muuta sanokaan!

TOIVO. Se on sotaa. Sodassa on aina näin.

VENLA. Minulta ei kysytty, tarvitsenko minä tätä sotaa!

Miira ilmestyy. Hän on kovassa hiprakassa.

TOIVO. Ei se mitään. Ylipäällikkö Mannerheim varjelee meidät suomalaiset. Hän on viisaampi kuin kaikki saksalaiset yhteensä, saati kaikki ryssät. Hän istui samassa pöydässä tsaarin kanssa. Vai mitä sanoisit, Sulo?

MIIRA. Minä kyllä sanon, että Hitler on paskaläjä!

VENLA. Taasko samoja, Miira?

MIIRA. Pidä kiirettä Helsinkiin, Sulo. Akat ovat sukkelat viemään invalideja kotiin nykyään.

SULO. Olet kännissä. Mene nukkumaan. Muuten sorrut ja taas lyöt naamasi verelle.

MIIRA. Niin olenkin. Olen ryypännyt onnestani!

VENLA. Mistä onnestasi?

MIIRA. Hätä kiersi meitä meihin koskematta — se on onnea! Miksette iloitse? Sehän on onneniloa! Ettehän te lähde vainajan hakuun! Elävää miestä hakemaan! Elävää! Vähät siitä että hän on haavoittunut!

Venla vaikeroi.

MIIRA. Uskokaa — se on onnea! Se on onnea meille! Pian venäläiset kukistavat Hitlerin, ja sitten alkaa sellainen verilöyly maamme pojille, että he kadehtivat manalan pirujakin. Ja Leo on silloin kotona, kahvia hörppimässä!

VENLA. Vaikene, Miira! Pane suu kiinni!

MIIRA. Ettehän te tiedä mitään. Venäläiset ottivat vangeikseen Hitlerin ja koko hänen armeijansa. Niinpä ottivatkin!

TOIVO. Mitä, tyttö, lörpöttelet! Mitä kaskuja sepität!

MIIRA. Mitä kuulin, sitä kerronkin. Piru kun ei ole tanssikumppaneita! Sinulla on pontikkaa, Toivo. Myy pontikkapullo minulle oikein pyhän päivän kunniaksi.

VENLA. Rauhoitu jo. Painu omaan kamariisi. Mikä sellainen pyhä päivä?

MIIRA. Ota minut kyytiisi, naapuri, ja huilaamaan!

TOIVO. Minun on aika mennä. Akka jo odottaa.

MIIRA. Älä pelkää. Eihän kukaan sinua syyttele. Onhan se leskenlempi luvattua lystiä!

TOIVO. Meillä tuota noin... Vaimoni on sairastunut...

MIIRA. Oletpas vanha pölkkypää! Rintamamies palaa taloomme! Ymmärrätkö tämän?! Leo palaa kotiin elävänä! Toisin kuin oma mieheni! Kuka käski häntä kuolemaan?! Hän näet tahtoi nukahtaa kinokseen. Kuka käski häntä paleltumaan?! Leo oli aina häntä viisampi.

Venla lämäyttää Miiraa poskelle.

VENLA. Vaikene jo! Älä haasta riitaa!

SULO. Painukaa hiiteen kumpikin kunnes heitän teidät pihalle!

Naiset poistuvat.

TOIVO. Onko Hitler taas murskattu? Samoin kuin Stalingradissako? Ei voi olla totta!

SULO. Sitä en ymmärrä, miksi marskin piti kiirehtiä sen saksalaisen epäsikiön perässä. Se oli muka aseveljeyttä! Ja nyt me suomalaiset ollaan kuseessa. Ja minä luotin marskiin!

TOIVO. Puhuisit vain hiljempää. Olemme vanhoja naapureita, mutta kaikenlaista väkeä täälläkin liikuskelee... Pitikö marskin antaa suukot Stalinille?

SULO. Hän soti verisesti saksalaisia vastaan tsaarin aikoihin, ja sitten teki ystävyyttä heidän kanssaan. Ei vanhasta vihollisesta ole uudeksi ystäväksi.

TOIVO. Tätä en tiedä. Tiedän kyllä ettei sääski selviää välistä, kun kaksi lehmää tulee kylki kylkeä vastaan. Marski yrittää selvitä. Sota on hieno peli.

SULO. Painukoot kaikki roistot hiiteen — Hitlerit, Stalinit ja kaikki muut! Heidän perseensä syyhysi, ja me saamme syödä jälkisoppaa.

PAUSSI

TOIVO. Suomalaisten on vaikea selvitä. Olin tuota noin sanoa...

SULO. Puhu suu puhtaaksi. Mitä meinasit? Kerro pois.

TOIVO. Täällä meillä näet puhutaan... Jokainen isäntä saa kohdella sotavankeja niin kuin hän tykkää... Etkö ole antanut turhan suurta vapautta vangeille?

Meillä puhutaan että passaat heitä niin kuin hyviä vieraita. He ovat kuitenkin meidän sotavihollisia. Tällaista täällä meillä puhutaan.

SULO. Paskapuhetta kaikki! Täällä ei ruusuilla tanssita. Tiedät tämän itsekin. Minulla on sopimus vankileiripäällystön kanssa, samoin kuin muilla isännillä.  Olen maksanut korvausta ajoissa.

TOIVO. Poliisit kävivät pihassani pari päivää sitten. He olivat etsimässä jotain venäläisiä vakoilijoita. Heidän päällikkönsä kyseli sinustakin...

SULO. Paskat minä heistä välitän! En pelkää ketään! Ketkä nämä vangit ovat? Tavallisia sotamiehiä, ja sillä siisti! Olin itsekin ollut sotamies. Kuoppaisinko heidät elävinä maahan? He ovat samaa maalaismiestä kuin mekin — he kyntävät, kylvävät... Mitäs siinä?

TOIVO. Niinhän se on...

SULO. Ja antaa olla: koira haukkuu, tuuli kantaa.

TOIVO. Onko totta että se karjalainen mies osaa suutaroida kunnon kenkiä? Teettäisin uudet kengät akalleni.

SULO. Totta on. Tulkoon Leila huomisillalla luoksemme, niin mies ottaa mitat.

TOIVO. Entä kenelle maksan työstä? Hänelle vai sinulleko?

PAUSSI

TOIVO. Älä tuijota! Älä nyt tuijota. Ymmärsin kaiken enkä jää velkaa sinulle. Lähden jo kotiin.

SULO. Oletpas viekas kettu, Toivo! Viekas kettu! Kun poikani tulee kotiin, kutsun sinut ja akkasi juhliin. Ole hyvä, tule luoksemme ja ota pontikkaa mukaan. Miira on oikeassa: poikani on elossa, ja tätä juhlitaan!

TOIVO. Tulen, tulen ehdottomasti. Olen aina pitänyt Leostasi kuin omasta pojastani.

 

Kolmas kuvaelma

Valoisa kesäyö. Koivulehto synkän korven siimeksessä.

KATRI. Montako miestä sinä tapoit sodassa?

ANDREI. En tiedä. Kun ampuu ampumahaudasta, sitä ei tiedä, osuiko vai ei. Toista on pistintaistelussa, mutten minä ollut sellaisessa.

KATRI. Niin minä tiesinkin, ettet ole ketään tappanut.

ANDREI. Kun kolhoosilehmiä ajettiin miinakentälle, se oli helvettiä...

KATRI. Miksi karjaa ajettiin miinoille?

ANDREI. Ettei karja jäisi teikäläisten käsiin... Tällainen oli käsky.

KATRI. Meikäläisille... Juu... Ymmärsin, ymmärsin...

PAUSSI

KATRI. Kuoliko vaimosi muuten vain vai sodan takia?

ANDREI. Kun meidät tuotiin Hangon sotavankileirille, tapasin siellä maanmieheni. Hän kertoi että Nastja ja tyttäremme kuolivat kumpikin lavatautiin talvella...

KATRI. Sodan takia siis.

ANDREI. Nastja olisi nyt kaksikymmentäkaksivuotias.

KATRI. Täytän kaksikymmentä parin kuukauden päästä.

PAUSSI

KATRI. Muistatko hänet?

ANDREI. Kenet?

KATRTI. No hänet...

ANDREI. Näen häntä joskus unissa. Tytärtä en ole nähnyt. Tai näin, mutta ikään kuin sumussa. Hän välttää sitä, että katselisin häntä. Hänhän oli vajaan vuoden vanha, kun lähdin sotaan.

KATRI. Katso kuinka kauniita koivut ovat täällä. Niiden rungot ovat tasaisia, sileitä, kovin korkeita ja läpikuultavia. Ikään kuin lasista tehtyjä... Missään mualla ei ole tällaisia koivuja.

ANDREI. Kummallista. Minusta tuntuu että olisin ollut täällä aikaisemmin.

KATRI. Ne ovat jännittyneet niin kuin kanteleen kielet. Oma äänensä on jokaisella niistä. Kuuntele vain.

Katri koskettelee koivuja. Hän näyttää Andreille miten koivunrungot soivat.

ANDREI. Juuri! Mitä ihmeitä!

KATRI. Äiti puhuu että meidän isoisoisä ja isoisä lauloivat runoja täällä ennen vanhaa. Tunnethan Unto-vaarin?

ANDREI. Hänkö se kuljeskelee pikkupenkki mukanaan?

KATRI. Juu. Häntä pidetään lukon takana, kun hän lähtee kotoa eikä tunne ihmisiä. Runoja laulettiin täällä, näiden koivujen alla, juuri tällä kivellä. Tätä lehtoa kutsutaankin laululehdoksi. Oletko koskaan kuullut runonlaulantaa?

ANDREI. Monet ihmiset lauloivat runoja kotikylässämme. Tule luokseni, istu kivelle ja anna kätesi minulle.

He istuutuvat kivelle ja ottavat käsistä kiinni.

KATRI. Onpas hyvä olla! Tunnen olevani pikkutyttö! Entä sinä?

ANDREI. Tunnen olevani pikkupoika aina sinun seurassasi.

KATRI. Kuuletko koivujen laulua?

Outo kumina, joka muistuttaa urkujen soittoa, täyttää metsän.

ANDREI. Outoa ja kaunista. Kuunnelkaamme millaista on kaiku täällä.

KATRI. Voiko kaiku olla erilaista?

ANDREI. Voi varmasti: maa ja metsä kuulevat täällä asuvien ääntä. Annas kun huudahdan venäjäksi, niin kuulemme miten se kaikuu.

KATRI. Luoja varjelkoon! Et saa huutaa venäjäksi! Joku voi kuulla huutosi!

ANDREI. Älä pelkää. Yksi ainoa sana. Me vain kutsumme kaikua.

KATRI. Kutsun itse. Minkä sanan huudahtaisin?

ANDREI. Sanan jonka tahdot kuulla eniten.

KATRI. Tiedän tämän sanan. Se on rauha. Rauha!

Kaikuu: Ha-ha-ha!

ANDREI. Kaiku nauraa meille.

KATRI. Metsä tietää, ettei sota ole päättynyt. Metsä on meitä viisaampi.

ANDREI. Tietäköön metsä sitten..!

Andrei huutaa.

ANDREI. Я люблю!

Kaikuu: Лю-лю-лю!

ANDREI. Kuulitko! Kaiku ei tarvitse tulkkia! Kaiku puhuu eri kieliä. Люблю!!!

KATRI. Mitä ly tarkoittaa?

ANDREI. Лю. Это значит, что я тебя люблю. (Hän puhuu venäjää).

KATRI. Voi, kuulitko?! Joku on tulossa tänne!

ANDREI. Ehkä metsäeläin?

KATRI. Mene piiloon! Äkkiä!

Naapurinainen tulee metsästä kori kädessään.

LEILA. Kuka täällä huutaa kuin haavoittunut hirvi? Oletko, tyttö, eksynyt?

KATRI. Olen vasikkaa etsimässä. Meidän vasikka eksyi metsään.

LEILA. Miten olet sitä kutsunut? Nimeltäkö?

KATRI. Juuri nimeltä: Ly-ly.

LEILA. Onpas outo nimi. Suotta enää huudella: haltijat ovat hereillä eivätkä ne anna vasikkaa takaisin. Myöhään ryhdyitte etsimään. Ja vielä täältä, tästä lehdosta. Menisit vain kotiin.

KATRI. Entä mitä Leila etsii metsästä sydänyön aikaan?

LEILA. Yrttiä. Se on harvinainen yrtti, joka tulee näkyviin suviyönä.

KATRI. Enpä ole koskaan kuullut yrtistä, jota etsitään yöllä.

LEILA. Se on väkevä kuin käärmeenmyrkky. Se voi tappaa ja se voi elvyttää.

KATRI. Kuolleenko elvyttää?

LEILA. Juuri kuolleen.

KATRI. Vai että...

LEILA. Olisinko järjiltäni? En ole. Tämä yrtti kasvaa kerran sadassa vuodessa, juuri juhannukseksi. Juhannus on suuri pyhä. Isoisämme tunsivat juhannuksen ennen kirkkomenoja. Heiltä sain tietää tästä yrtistä. Tajusitko tämän, tyttö?

KATRI. Kyllä tajusin. Miltä se yrtti näyttää?

LEILA. Se on vitivalkoinen. Lunta valkoisempi. Ja se muuttuu punaiseksi kasteesta, ja se punertuu aina mustanväriseksi. Niinpä niin.

KATRI. Outoa. Onko se ihmeyrtti?

LEILA. Mitä ihmeitä siinä olisi? Ei ihmeitä... Lähden joenrantaa pitkin. Ehkä löydän tämän yrtin sieltä sumun keskeltä.

KATRI. Onnea vain!

LEILA. Höpertelin haltijoista omaa tyhmää vanhuuttani. Nykyään on varottava ihmisiä eikä metsänhenkiä. Karkureita on tullut rintamalta täällä piileskelemään. He lienevät syöneet sinun vasikkasi. Varo, tyttö, ihmisiä. He eivät pelkää Jumalaa. Poimi kaksitoista eri kukkaa ja kätke kukat tyynyn alle.

KATRI. Mitä varten?

LEILA. Kukat näyttävät sulhasen sinulle juhannusyönä. Nukahdat, ja hän ilmestyy sinulle unissasi.

KATRI. Tunnen hänet ilman kukkiakaan!

LEILA. Ilman kukkia hän ei ole lumottu. Muista tämä, tyttöseni. Hyvästi.

KATRI. Hyvästi. Lähden suoraa tietä kotiin.

Naapurinainen lähtee tiehensä. Andrei tulee piilopaikasta.

KATRI. Kuulitko?

ANDREI. Kuulin. Outo akka.

KATRI. Hän on outo, mutta oikein hyväsydäminen.

ANDREI. Hän puhui kauniisti kukista.

KATRI. Tottelen hänen käskyään. Näen sitten, tuletko luokseni unissani.

ANDREI. Epäiletkö?

KATRI. Epäilen!

 

Neljäs kuvaelma

Ilta. Sotavankien lato. Puiset laverit. Pöytä. Muutama jakkara.

Luukka punoo jotain koivuntuohesta.

VASKA. Olet lukenut mies, Luukka. Sano miksi ruotsalaiset eivät sodi? Eikö heillä ole omaa armeijaansa?

LUUKKA. Ei ole.

VASKA. Eikö ole? Kaikilla on, eikä heillä muka ole?

LUUKKA. En tiedä.

VASKA. Kuulin että ruotsalaiset ottavat vastaan loikkareita eivätkä he luovuta heitä takaisin.

LUUKKA. Sellainen on heidän laki. Kaikki käyvät sotaa, mutta he seuraavat tappelua syrjästä.

VASKA. Porvarikonnat! Hukka heidät periiköön! Missä se stahanovilainen viipyy?

LUUKKA. Hän tulee pian.

VASKA. Suomalaisten perskärpänen.

LUUKKA. Hän on samanlainen puna-armeijalainen kuin olet itsekin.

VASKA. Älä kehtaa! Sanoit kuin pieraisit!

LUUKKA. Olemme olleet tällä tilalla pian vuoden päivät.

VASKA. Mitä siitä? Vieras sielu kuin synkkä metsä... Olet maistellut elämää, Luukka. Mutta se nulikka luulee olevansa eri miestä kuin me. Häntä ei piiskattu vankileirillä niin kuin minua piiskattiin. Hän ei ollut ruumisosastossa niin kuin minä olin. Hän kuvittelee olevansa parempi mies joukossamme. Outoa tämä on.

LUUKKA. Entä miten itse osuit tälle vankileirillemme?

VASKA. Juttuni on selvä. Olin ollut puoli vuotta vankileirillä kolmekymmentä kaksi. Kuulithan sellaisesta? Teimme työtä kivilouhimossa. Sitten meillä oli kapina. Puolet miehistä ammuttiin, ja muut passitettiin eri leireille.

LUUKKA. Kapina ei ala tyhjästä...

VASKA. Emme mekään tyhjän takia. Leirillemme tuli agitaattoreita, jotka saarnasivat heimopataljoonan puolesta. Siitä se meteli alkoi.

LUUKKA. Näin olisitkin sanonut.

VASKA. Oletko tutkintatuomari minua ripittämään?

LUUKKA. Älä kiemurtele. Ketä tahansa ei määrätä tänne erikoisleirillemme...

VASKA. Minut passitettiin tänne kansallisuuteni takia juuri kapinan jälkeen.

LUUKKA. Passitettiin... Mistä olet kotoisin?

VASKA. Tverin Karjalasta.

LUUKKA. Vai että...

VASKA. Olen kirjattu tverinkarjalaiseksi. Jouduin kymmenvuotiaana lastenkotiin. En malta karjalaa.

LUUKKA. Mene tiedä, miksi meidät saman heimon miehet koottiin tänne yhteen...

VASKA. Jatkoivatko he saarnaamistaan?

LUUKKA. Halukkaat ovat jo saarnoja totelleet... Emme ole muuta kuin orjia, orjia kiltin päästä.

VASKA. Meitä eroteltiin eri ryhmiin heti ensimmäisellä vankileirillä: tataarit erikseen, venäläiset erikseen... Juutalaiset vietiin pois. Karjalaiset, vatjalaiset ja inkeroiset käskettiin kaikki samaan parakkiin. Tiedätkö vatjalaisista ja inkeroisista?

LUUKKA. Tiedän.

VASKA. Kunnon väkeä hekin... Kummallista: meitä ei koskaan eroteltu rodun mukaan siellä vankileirillä. Neuvostoihmisiä kaikki olimme... Ja täällä meillä on helpommat olot kuin muilla vangeilla. Meitä ei vahdita. On siinä mätää! Ne muut, joita leirillä pidetään, luulevat meitä paskakonniksi! Eivätkö luulekaan!

LUUKKA. Älä ole liikaviisas!

VASKA. Maltatko suomea yhtä hyvin kuin hän?

LUUKKA. Maltan. Silloin kun tarvitaan.

VASKA. Meidän parakissa oli eräs suomalainen mies. Hatsinasta kotoisin. Hänet tehtiin pian vartijan apulaiseksi. Hän otti ja karkasi. He tappoivat hänet, ja ruumis oli katseltavana kahden päivän ajan. Saatanan heimoveljeyttä. He ovat roistoja!

LUUKKA. Etkö juuri osaa karjalaa?

VASKA. Minua pilkattiin lastenkodissa, kun yritin puhua karjalaksi. Saati vankileirillä.

LUUKKA. Selvää. Muista tärkein — meillä on sama Synnyinmaa. Sinun pitää noudattaa meidän sääntöjämme, kun kerran ollaan yhdessä.

VASKA. Älä saarnaa. Kaverisi peittaa pehmeästi, niin kuin narttu konsanaan.

LUUKKA. Riittää jo sellikieli! Et ole vankilassa.

VASKA. (nauraa) Vai etten ole vankilassa! Sanoit kuin pieraisit! En ole vankilassa...

PAUSSI

VASKA. Stahanovilaisen on hyvä olla. Hän kun pääsee panovuoroon öisin. Sarvijaakko konsanaan! Missä sinun heilasi onkaan?

LUUKKA. Hautausmaalla.

VASKA. Jaa... Selvä... Ehkä hän ei jouksekaan akkojen perässä? Meidän leirillä puhuttiin, että suomalaisilla on sellainen laki: kun joku antaa ilmi kommunistin, pääsee hän vapaalle jalalle ja saa sitten kolme kertaa parempaa muona-annosta.

LUUKKA. Mitä oikein pöpiset? Mikä vapaajalka? Ja kenet täällä ilmiannettaisiin?

VASKA. Ei ainakaan minua. Tajusitko, toveri Lukitshov?

PAUSSI

LUUKKA. Miksi kyselit ruotsalaisista? Tahdotko karata Ruotsiin?

VASKA. Miksi juuri?

LUUKKA. Olen seurannut sinua.

VASKA. Ja minä teitä kumpaakin... Olen tutkinut teitä heti alusta lähtien.

PAUSSI

LUUKKA. Paljonko viisastuit?

VASKA. Sinulla on vahdin katse... Mitä miehiä oletkaan? Tokko tavallinen sotamies...

LUUKKA. Olet verilutikka, Näppy.

VASKA. Päätän itse, mitä tekisin. Älä puutu minun asioihin.

LUUKKA. Älä rehvastele... Muuten...

Andrei tulee sisään. Hänellä on laatikko mukanaan.

VASKA. Kävitkö kielimässä minusta isännile? Onko olo helpompi?

ANDREI. Katso, Luukka, siinä on ruokaa ja tupakkaa.

LUUKKA. Mistä kaiken tämän sait?

ANDREI. Punaisen ristin miehiä kävi kaupungista täällä. He jakelivat ruokaa sotavangeille. Isäntä kutsui minut luokseen ja sanoi: ota sinäkin. Niin minä otinkin.

VASKA. Konnat tuntevat loppunsa lähenevän ja nyt he tahtovat mielistellä meitä. Meillekin annettiin amerikkalaisia laivakorppuja ja tupakkaa siellä

vankileirillämme.

ANDREI. Tämä pitää jakaa rehellisesti, Luukka.

VASKA. Miksi Luukka? Mikä pomo hän on jakelemaan? Pannaan eväs kolmeksi osaksi ja sillä selvä!

Luukka aukoisee laatikon.

Hän ottaa sieltä säilykkeitä, korppuja, tupakkaa, sanomalehtiä.

VASKA. Kunnon safkaa! Syömme kerrankin kunnolla! Tämä on sinulle, ja tämä sinulle... Sinä kun et polta, Andrei, saanhan tupakkasi omakseni?

ANDREI. Näpit irti! Sanoinhan että Luukka jakaa eväät.

LUUKKA. (lukee lehteä) Mitä roistot meinaavat! He tahtovat ostaa meidät tupakalla!

VASKA. (lukee tavaamalla) Pyydämme tämän lähetyksen saajia osoittamaan kiitoksensa kirjallisesti... Postiosoite: Herra Konstantin Izraztsov, Tukholma... Täyttääkää oheinen lomake ja allekirjoittakaa se... Juu, odota kun prässään housuni... Emme ole huoria.

LUUKKA. Mitä, konnat, keksivätkin! Katso tänne! Tuossa lukee venäjäksi, ettemme me voita sotaa! Omat konnat kirjoittivat!

Hän repii suutuksissaan lehden palasiksi.

VASKA. He ovat niitä poliittisia, niitä jotka karkasivat vielä ennen sotia. Olen nähnyt heitä kyllikseni. Älä huolestu. Poltamme sätkinä nämä roistonpaperit.

LUUKKA. Älä koske!

ANDREI. Näpit irti!

VASKA. Mitä te nyt, miehet? Sehän on safkaa vain...

PAUSSI

VASKA. Otamme edes tupakat.

PAUSSI

VASKA. Emme saa palauttaa eväitä. Siitä koituu ikävyyksiä meille kaikille. Isäntä kertoo leiripäällystölle. Saamme piiskaa tai kuritushuonetta.

ANDREI. Niin se on. Minä kun laitoin allekirjoituksen meidän kaikkien puolesta. Minusta otettiin valokuvakin...

LUUKKA. Kuka käski sinua?! Kaikkien puolesta!!

ANDREI. Mitä siitä?

LUUKKA. Meidän nimi tulee joka paskalehteen!

PAUSSI

VASKA. Kuoppaan eväät maahan tuonne nurkkaan. Suomen maamatojen syötäväksi. Vai mitä, miehet?

LUUKKA. Luuletko että meidät pyydettäisiin paraatiin voiton jälkeen?

ANDREI. Miksi puhut paraatista?

LUUKKA. Siksi kun kaikki muistetaan — muistetaan miten antauduimme vihollisen vangeiksi, miten paiskimme hikihatussa töitä suomalaisille, miten söimme valkokaartilaisten almupaloja, miten poltimme Saksan tupakkaa... Katso tuotakin! Fasistitupakka!!!

VASKA. Oletko, mies, järjiltäsi? Muona-annos kuuluu kaikille sotavangeille. Eivätkä nuo kirjaimet ole saksan kieltä.

PAUSSI

LUUKKA. (Heiluttelee lehteä) Kuuluuko tämäkin paska meille kaikille? Luitko mitä siinä sanotaan? Syötkö tämänkin? Työnnänkö tämän sinun suuhusi?

VASKA. Pyyhin persettä sillä. Älä kiihdy. Ota kun annetaan, karkaa kun kuritetaan.

LUUKKA. Niin sinä karkasitkin!

VASKA. Minäkö karkasin?! Me yritimme piirityksestä kahden viikon ajan.

LUUKKA. Entä sinä? Miksi olet vaiti?

ANDREI. Minä en antautunut! En antautunut! Montako kertaa pitää sanoa...

LUUKKA. Älä enää koskaan tee näin! Ymmärsitkö? Älä kos-ka-an e-nä-ä!

ANDREI. Vahinko sattui, Luukka. Ilostuin ruoasta ja...

VASKA. Viedäänkö meidät sitten ammuttavaksi voiton jälkeen, jospa se voitto joskus koittaa?

LUUKKA. Mitä puhut, paskiainen?! Voitto koittaa, vaikkei meitä ketään enää olisikaan! Jos sinä vielä kerrankin... Puren kurkkusi poikki! Kuulitko, konna?!! Paskasaivare! Hylkiö! Vien sinut seinää vasten! Seinää vasten! Itse! Omin käsin!

Vaska tuijottaa hämillään riehuvaa Luukkaa, joka tarttuu jakkaraan.

PAUSSI

VASKA. Kuulin kyllä...

LUUKKA. Nukahdan nyt. Tehkää mitä tykkäätte: syökää, juokaa, polttakaa, pankaa suomalaisia akkoja! En ole komentaja täällä!

VASKA. Kuinka sanoitkin: et ole komentaja täällä. Oletko ollut komentaja muualla? Eikös juuri?

LUUKKA. A-a-a-a!

Luukka heittää jakkaralla Vaskaan.

Sitten hän tarttuu päästä kiinni ja romahtaa lattialle.

ANDREI. Olet paskapää, Näppy!

VASKA. Mitä hänelle sattui?

ANDREI. Hänellä on ruhjevamma. Nyt pitää valella kylmää vettä hänen päähänsä. Nopeasti!

He nostavat Luukan laverille.

Andrei laittaa kosteutetun kankaanpalasen miehen otsaan.

PAUSSI

VASKA. Olisitte kertoneet. En ole selvännäkijä…

ANDREI. Oletko kunnossa, Luukka? Pian hän toipuu.

VASKA. Hyökkäsitte minun kimppuun... Miten hän joutui sotavangiksi?

ANDREI. Ei mitenkään. Hän tahtoi ampua itsensä. Näetkö reiän hänen puserossaan?

VASKA. Näen.

ANDREI. Luoti kulki ohi sydämen.

VASKA. Älä helkkarissa...

ANDREI. Haista paska!

Luukka toipuu.

LUUKKA. Ilmianna hänet isännälle, Andrei, että joutuu täältä vankileirille.

ANDREI. Rauhoitu jo. Älä vielä puhu.

VASKA. Suotta sitä yrittäisitte. Ei se onnistu!

ANDREI. Eikö onnistu? Kuka se on varastellut kananmunia? Kuka varasti isännän tupakkakukkaron, voin ja juomatta jääneen pontikan, jonka leski kätki läävään? Kuka kaiken tämän varasti? Pushkinko?

VASKA. Mikä hiton Pushkin?! Mitä pöpiset? Kuka uskoisi sanojasi?

LUUKKA. Hänen sanojaan uskotaan.

VASKA. Taisit olla nuori pioneeri... Mene ja kieli, suomalainen kuono! Hei, hei, minne läksit?

ANDREI. Sinut ilmiantamaan.

Andrei kosteuttaa kangaspalan vesisangossa ja palaa Luukan viereen.

PAUSSI

VASKA. Riittää jo, miehet... Enhän minä pahalla... Huvikseni muuten vain... Raadamme yhdessä ja yhdessä pysymmekin. Eikös niin? Olemmehan sentään maanmiehiä...

ANDREI. Menemme metsätöihin huomenna. Katsomme miten siellä käyttäydyt.

VASKA. Kaadan metsää mielelläni. Olin aina paras metsänkaadossa. Anna laulan, Luukka, sinulle oman laulumme. Oikein kunnon laulun, lääkitsevän. Aidon, meikäläisen.

Vaskaa laulaa hiljaa.

Äänet hiljenevät. Kuminaa kuuluu kaukaa taivaalta. Vaska kuuntelee tarkkaan ja kiirehtii pelokkaasti peitteen alle.

Pimennys.

 

Viides kuvaelma

Emäntä ja miniä ovat pesemässä pyykkiä.

MIIRA. Minä muutan täältä kaupunkiin, Venla. Sota päättyy ja muutan kaupunkiin. En minä täällä jaksa olla. Minun on paha täällä.

VENLA. Sinne sinua pyydetäänkin... Siellä on leskiä satoja ja tuhansia.

MIIRA. Ehkä pärjään paremmin heidän seurassaan. Olen aina tahtonut täältä kaupunkiin. Kun menin poikanne vaimoksi, puhuin hänelle: muutamme kaupunkiin, Vihtori, elämme siellä kuin herrat konsanaan. Ei siitä mitään tullut. Ei mitään.

VENLA. Viisi vuotta on kulunut poikani kuolemasta. En ole sinua täällä väkisin pitänyt.

MIIRA. En tahtonut mennä pois. Pelotti lähteä. Mutta nyt tahdon lähteä. Tahdon kovasti.

VENLA. Ei se leipäraha ole helppoa kaupungissa. Täällä kaikki on omista käsistä kiinni.

MIIRA. Katsokaa näitä käsiä... Olen vanha röttelö. Olen vasta kolmekymmentä!

VENLA. Tulee aika, pääset emännäksi täällä.

MIIRA. Onhan teillä oma tyttärenne emännäksi.

VENLA. Poikani vaimo on samoin minun tyttäreni. Pidän enemmänkin sinusta.

MIIRA. Miksi kerrotte tämän minulle?

VENLA. En luota häneen.

MIIRA. Suotta ette luota. Katri on hyvä. Hän on minua parempi.

PAUSSI

MIIRA. Miksi itkette, äiti-hyvä? En ole koskaan nähnyt teidän itkevänne.

VENLA. Minä pelkään että hän on raskaana!

MIIRA. Luoja varjelkoon! Kuinka niin — raskaana? Kuka teille tämän sanoi?

VENLA. Oma sydän sanoikin.

MIIRA. En ole kyllä katsellut... Hän tekee työtä näppärästi. Mistä tämän kaiken keksitte? Juorua kaikki.

PAUSSI

MIIRA. Pötyä. Kenestä hän olisikaan raskaana? Ei voi olla totta! Ei ole totta!

VENLA. Pidätkö puoltani?

MIIRA. Pidän tietysti.

VENLA. Jos on aika lyhyt, niin... Pitää tehdä jotain...

MIIRA. Olipa ollut kiltti tyttö. Olipa ollut nilkuttaja...

Katri ilmestyy.

KATRI. Menen illalla myllylle Hennan luokse, saanko jäädä sinne yöksi, äiti?

VENLA. Etkö ole saanut kylliksesi?

KATRI. Onhan sentään pyhä.

MIIRA. Luoja kiittää hurskaita pyhän aikaan.

KATRI. Mitä, Miira, tarkoitat?

MIIRA. Minä kun en tajunnut, miksei se Katri tahdo tulla saunaan minun vuorollani... Vai että sillä lailla...

KATRI. Mitä tapahtui, Miira?

MIIRA. Meille ei mitään. Oletko kunnossa? Etkö ole sattumalta puolukanmarjaa nielaissut?

KATRI. Minäkö?

VENLA. Riisu paitasi, tytär.

KATRI. Minkä tähden, äiti?..

MIIRA. Riisu jo. Anna katsella itseäsi.

VENLA. Selvitämme kaiken ennen veljesi tuloa.

KATRI. Minkä selvitätte?

VENLA. Riisu paitasi, lutka!

KATRI. Miksi?

Venla riuhtaisee väkisin paidan Katrilta.

PAUSSI

MIIRA. Tuskin tytön vatsa olisi lanttua täynnä. Nyt on piru merrassa.

VENLA. Huora! Lutka! Perhanan narttu! Mitä, huora, teitkään! Mitä teit! Voi mikä häpeä! Voi mikä hätä meille! Voi mikä hätä!

MIIRA. Älkää, äiti, huolestuko. Meidän poppa-akat ovat pahemmatkin vatsat selvittäneet. Hän loikoo viikonpäivät vuoteessa ja toipuu sitten tyttöseksi.

KATRI. Ette te päätä lapsestani.

VENLA. Mitä sanoitkin? Sinun lapsestasi? Huora!

MIIRA. Pidä suu kiinni, kun olet syntinen.

KATRI. En tehnyt syntiä.

MIIRA. Tyttö on menossa naimisiin! Niin naimisiin! Me kun emme tätä tienneet! Kukahan on sulhaspoika?

VENLA. Mitä olet keksinyt, senkin paskapää? Kuinka olet uskaltanut?!

MIIRA. Älä nyt vain ilmoita, että hän on Kivisaaren Kiero-Petri tai sitten Puujalka-Erkki.

KATRI. Eivät he ole.

MIIRA. Luojan kiitos!

VENLA. Kenen kanssa huorasit? Ja milloin? Vastaa jo!

KATRI. En minä... Minä...

MIIRA. Tunnen kaikki tämän tienoon miehet. Aivan jo kiinnostaa! Kuka hän on? Onko hän kaupungista kotoisin?

KATRI. En sano. Sanon myöhemmin!

VENLA. Sano heti paikalla! Sano jo! Kuka hän on?

MIIRA. Emmehän ole sinun vihollisia. Ehkä ymmärrämme sinut.

KATRI. Kukaan ei ymmärrä minua...

VENLA. Voi sinua, tyttöseni... Etkö itse ymmärrä että nyt on sota! Sota!

KATRI. Vihan tätä teidän sotaa...

MIIRA. Kuka se sankarisi on? Onko hän kaupungissa?

VENLA. Selvitämme tämän kuitenkin! Tunnusta jo!

KATRI. Vihaan teidän sotaa!

VENLA. Ethän suinkaan ole raskaana niistä ryssän konnista!

PAUSSI

VENLA. Ei!!! Ei!!! Ei!!!

MIIRA. Tappaisin hänet! Tappaisin! Hukutan huoran!

VENLA. Ei! Ei! Ei se ole totta! Sano, Katri! Kerro totuus! Kerro että he saivat sinut väkisin! Miksi olet vaiti, huora!

KATRI. Eivät väkisin, äiti. Ei.

MIIRA. Menitkö omasta tahdostasi?

KATRI. En puhu tästä muille kuin äidilleni.

VENLA. Turpa kiinni! Olet huora etkä saa puhua. Miira on minun tyttäreni etkä sinä, lutka! (Itkee).

PAUSSI

MIIRA. Sinut pitää tappaa! Tappaa!

VENLA. Pitää kertoa kaikki isälle.

MIIRA. Sulo ei käy häntä kuuntelemaan. Hän tappaa huoran. Miten se tapahtui?

KATRI. Minä itse. Olen itse syypää. Hän on syytön.

MIIRA. Kuka hän on? Kuka?

VENLA. Mitä nyt tekisin?! Miten katsonkaan nyt ihmisiä silmiin? Voi miksi kuritat minua, Herra Jumala? Miksi rankaiset minua?

KATRI. Olen syyllinen, mutta... Olen… En ole syyllinen...

MIIRA. Sinut pitää tappaa, kun makasit ryssän kanssa, ja kun hän saa luulla itseään voittajaksi. Saa luulla voittaneensa kaikki meidät. Se on syysi! Syntisi!

Ymmärrätkö tämän?

KATRI. En tunnusta! Hän rakastaa minua!

VENLA. Et ole enää minun tyttäreni! Et ole tyttäreni!

KATRI. Lähden täältä pois. En jää tänne, olkaa huoleti.

VENLA. Mitä? Mitä hän puhuu?

MIIRA. Joutavia. Hänellä ei ole mitään sanottavaa. Arvaamme kyllä, kuka se mies on...

KATRI. Ja minä rakastan häntä! Minä rakastan kovasti häntä. Hän ei tahtonut... Minä itse...

VENLA. Ole vaiti! Älä uskalla!

MIIRA. Olisiko voinut olla mitään pahempaa!

VENLA. Pukeudu jo! Lähdemme kaikki! Heti paikalla! Kunnes isä ja Leo tulevat.

KATRI. Minne?

VENLA. Saat nähdä!

KATRI. En lähde!

VENLA. Lähdet! Vedän sinut tukasta, huora! Takaisin, narttu!

Katri karkaa paikalta, äiti lähtee hänen perään.

Unto-vaari ilmestyy pikkupenkki mukanaan.

UNTO. Miksi te, akat, aina huutelette? Ette anna koskaan unenrauhaa ukolle.

MIIRA. Sinua nyt puuttui, Unto.

UNTO. Keitä olette?

MIIRA. Emme itse tiedä, keitä me nyt olisimme. Olemme tyhmiä naisia vain.

UNTO. Onko sota päättynyt, tyhmät naiset?

VENLA. Olin pannut sinut lukon taakse. Miten pääsit ulos?

UNTO. Pääsin rukoilemalla. Herraa rukoilemalla. Herran sanan turvin.

MIIRA. Mennään, annan kotikaljaa sinulle.

UNTO. Onko se sota päättynyt?

MIIRA. Ei ole! Ei se ole päättynyt! Piru vieköön! Voi perhana! Perhana!

UNTO. Älä koske minua! Älä koske! Kaikki päättyy Herran sanan turvin. Herran sanan turvin…

MIIRA. Voi perhana! Perhana!

UNTO. Kaikki se siitä johtuu, ettei kukaan enää rukoile eikä risti silmiään, eikä kumarra peltoa ennen kyntötöiden aloittamista. Kyntää pitää kun kuu vähenee, ettei rikkaruohoa olisi. Tiesitkö tämän? Rikkaruohoa on kaikkialla.

MIIRA. Mitä nyt tapahtuu? Mitä tapahtuu?

UNTO. Kaikki rauhoittuu ajallansa. Kaikki rauhoittuu ja järjestyy.

Miira saattelee ukon pois.

Pimennys.

Öinen metsä. Naisen varjokuva näkyy puiden keskellä. Hän on rukoilemassa taivasta. Taivas vastaa kuminallaan rukoukseen. Onko se lentokoneenmoottorin surinaa vai tuulenhuminaa, vai kaikuuko ihmisen ääni korkealla puiden latvoissa?..

 

Kuudes kuvaelma

Sulo, Venla, Katri, Miira, Toivo ja Leila ovat juhlapöydässä. Leo on keskisijalla. Hänellä on SS:n aliupseerin univormu.

LEO. Sotamies oli palaamassa kotilomilta rintamalle. Hänen reppunsa oli täynnä viinaa. Hän toi viinaa koko joukkueelleen. Ryssät ampuivat hänet. Reppu annettiin joukkueen miehille. Siitä he ilostuivat: meille kun sanottiin että olisi tullut hätä! Eipä tullut — yksikään pullo ei ole rikki! Niinpä niin.

TOIVO. Sotamiehen vitsit ovat väkeviä. Ottakaamme ryyppy sen kunniaksi, että Leo tuli kotiin. Odotimme kovasti sinua.

Kaikki ottavat ryypyn.

LEO. Eikö vitsi huvitanut?

TOIVO. Älä kerro vitsejä. Kerro joku tositarina. Kerro vaikka rintmatäistä.

LEO. Täit on pikkujuttu. Rukoilijat kiusasivat täitä pahemminkin. Meillä oli aliupseeri, entinen kirkkoherra. Hän raivostui, kun kuuli humalaista ryssänrailatusta. Vihollinen oli meistä sadan metrin päässä. Kun se aliupseeri kuuli, että ryssä laulaa kännissä, komensi hän raittiusmieskuoronsa meille etulinjalle. He sitten veisasivat yli venäläisten railatuksen.

MIIRA. Kunnon mies tuo kirkkoherra. Emme anna vähänkään perää venäläisille!

LEO. Paskapää eikä kunnon mies! Kaikki alkoi lauluista ja pättyi tiedät mihin?

MIIRA. Tanssitaanhan laulujen jälkeen.

LEO. Niin me siinä tanssittiinkin miinanheitinten säestäminä. Hän ärsytti ryssän ja karkasi sitten taka-linjalle. Minä sain hänen jälkiään siivota. Ystäväni kaatui hänen hulluutensa takia. Sitten hän itsekin kaatui. Mene tiedä mihin se vihani olisi johtunut...

VENLA. Olet nyt kotona, poikaseni. Rauhoitu jo. Oletko saanut paketteja, joita lähetimme sinulle?

LEO. Kehuin piimääsi kaikille. Anna suutelen sinua, äiti.

Venla tulee Leon eteen, poika suutelee häntä.

VENLA. Nyt on kaikki toisin, poikaseni.

LEO. Isä, näitkö kiikarin, joka oli repussani? Se on sotasaalis. Oikea upseerinkiikari. Lahjoitan sen sinulle. En enää tarvitse kiikaria.

SULO. Kiitokset, Leo. Tarvitset kiikaria metsästysretkillä. Talviasikaan varsinkin.

MIIRA. Puhutaan että kaikki metsäeläimet olisivat karanneet sodanjaloista täältä Ruotsiin.

LEO. Miksi minun siskoni on vaiti? En kuule hänen heleää ääntään.

KATRI. Olen täällä, Leo.

LEO. Toin sinulle gramofonin ja kaksi levyä. Sain ne vaihtamalla eräältä sissimieheltä.

KATRI. Laitanko musiikin soimaan?

LEO. Laita vain. Sotilas tahtoo tanssia!

Leo nousee ja yrittää tulla keskelle lattiaa. Miira rientää hänen apuun. Musiikki soi. Leo ja Miira tanssivat.

LEILA. Onko poikanne tullut sokeaksi?

SULO. Lääkäri sanoi että häntä veteli: näkö paranee vähitellen ajan mittaan.

LEO. Nyt on aika aloittaa perhe-elämä. Eikö olekaan, isä? Olen miettinyt monia asioita siellä sotilassairaalassa.

VENLA. Mitä päätit, poikaseni?

LEO. Miksi mukini on tyhjä? Sotilas nostaa maljan voitollemme!

Leo palaa pöydän ääreen. Venla kaataa kiireesti pontikkaa mukiin.

SULO. Kerro pois. Ennen et puhunut useinkaan omista aikeistasi meille. Muistatko miten väittelimme tästä sodasta?

LEO. Olen muuttunut, isä. Luulette että tulin sokeaksi, mutta olen alkanut nähdä. Nyt tiedän, ketä pitää tappaa, ja miksi, ja ketä pitää rakastaa, ja minkä tähden. 

MIIRA. Joutavia. Eihän rakasteta käskystä. Oletko järjiltäsi, Leo?

Venla pysäyttää eleillä Miiran.

LEO. Tarvitsen kunnon akkaa, joka huolii sokeasta sotilaasta. Olen oppinut komentamaan. Tunnen kuin ulkoa meidän oman maamme. Muistan kaikki meidän lehmämme.

SULO. Puolet niistä on mennyt...

LEO. Tunnen kaikki pellontien kivet ja kumpareet...

TOIVO. Sulo, poikasi tietää mitä hän puhuu. Hän pitää huolen maatilasta.

LEO. Juuri näin. Siksi kunnon mies pitää löytää Katrillekin. Täällä on varmasti paljonkin minun kaltaisia rintamamiehiä. Ja heitä on tulossa lisää. Voitamme pian ja miehet tulevat kotiin. Saan teidät yhdeksi nyrkiksi meidän kotitalon katon alla. Ja tämä nyrkki on väkevin meidän seutuvilla. Kaikki saavat tietää meidän maatilasta. Voiton kunniaksi!

MIIRA. Leskiä ja nuorikoita on yllin kyllin täällä...

LEILA. Älä muuta sanokaan. Näin on aina ollut. Varsinkin kun oli sota punaisia vastaan.

TOIVO. Puhutaan ettemme olisi kärsineet kovin pahoja menetyksiä sodassa. Poikia palaa terveinä kotiin.

LEO. Minä itse valitsen sulhasen siskolleni. Osaan pärjätä joka sotilaan kanssa.

SULO. Mitä jauhaatte? Katri saa itse sulhasensa valita.

VENLA. Eipäs juuri!

SULO. Mitä nyt, vaimo, tarkoitat? Miksi puutut miestenpuheeseen?

VENLA. Siksi kun venäläismielisyytesi on päässyt liiankin pitkälle.

MIIRA. Äiti!

SULO. Mitä minun venäläismielisyyteni teille kuuluu?!

PAUSSI

LEO. Kaatakaa viinaa minulle! Hei, kuulitteko?!

LEILA. Minä kaadan sinulle. Olen itse valmistanut tätä viinaa. Se oikein puhdistaa aivot.

VENLA. Olen puhunut sinulle, että olet ollut liian hyväsydäminen. Liian hyväsydäminen!

SULO (Toivolle). Hän taisi ryypätä liikaa.

LEILA. Isäsi rakastaa sinua, Leo. Hän odotti kovasti sinua kotiin.

VENLA. Ellet olisi päästänyt Viktoria tienestitöihin, hän olisi elossa nyt. Ellet olisi jankuttanut Leolle, ettei pidä arvostaa Hitleriä, olisi hän kenties varonut itseään.

LEO. En kadu sitä että vuodatin paljonkin vihollisen verta! Olen ylpeä siitä. Kuuletteko?

LEILA. Älkää te nyt. Ei pidä pilata juhlaa.

PAUSSI

SULO. Poikani, kotiinpaluu ei tarkoita sitä, että järjestykseni on muuttunut!

LEO. Minä itse komentelen niitä renkiä, äiti. Kyllä minä osaan heitä käskeä.

TOIVO. Kaikki paranee. Sota päättyy ennemmin tai myöhemmin.

LEILA. Hyvä kun Leo tuli kotiin suuren pyhän ajaksi. Kiitämme Jumalaa. Teemme suuren juhannuskokon. Kokko polttaa pois kaiken pahan.

VENLA. Oikein puhut! Vesi vie meidän surumme.

TOIVO. Pitää tehdä iso risti täksi juhannukseksi. Varsinkin kun miehiä on tullut lisää tähän taloon.

LEO. Meidän sotilaamme synnyttävät terveitä poikia pian. Vai mitä, Katri?

PAUSSI

VENLA. Miksi olet vaiti? Mikset sano mitään veljellesi?

MIIRA. Jättäkää hänet rauhaan, äiti hyvä. Kaikki on niin kuin Leo puhuu. Hän on sankari! Ja meidän Katri on kiltti tyttö. Hän tottelee.

KATRI. Kaikki on toisin. Tietäkää tämä: kaikki on toisin!

SULO. Palaa pöytään, Katri! Mitä on nyt tekeillä, perkele?!

VENLA. Hän ei ole enää meidän vallassamme.

LEO. Joutavia! Kaikki on vallassamme, äiti! Juuri kaikki! Elämä ja kuolemakin!

LEILA. Voi Herra Jumala! Mitä poikanne puhuukaan! Hänestä on tullut jumalanpilkkaaja!

TOIVO. Varjele meitä, Herra Jumala!

 

Seitsemäs kuvaelma

Vangit ovat heinätöissä. Kuuluu laukauksia. Miehet karkaavat eri puolille piiloon. Luukka jää niitylle.

ANDREI. Nyt taas alkoi! Varo, Luukka! Mene piiloon!

LUUKKA. Pelkäättekö?

VASKA. Rintamalla tekisin kranaatalla lopun tästä hylkiöstä.

LUUKKA. Siellä on helppo olla rohkea. Ole rohkea täällä.

VASKA. Olet saanut elää, siksi et pelkääkään. Minä olen vielä nuori.

ANDREI. Roistot huvittelevat! Kuka se voisi olla?

VASKA. Kysy omalta heilaltasi. Ehkä hän tietää.

ANDREI. Mistä hän tämän tietäisi?

VASKA. Palaamme pian vankileirille, jos siellä saadaan tietää ammunnasta.

LUUKKA. Ehkä sieltä tulikin käsky, että kaikki vangit tapetaan.

VASKA. Näin ei voi olla. Älä puhu paskaa.

ANDREI. Ammunta alkaa, kun on isäntä poissa. Huomasitko tämän?

VASKA. Mitä siitä?

ANDREI. Ammutaan karabiinista. He tietävät että olemme täällä kaukoniityllä. Kukaan ei kuule laukauksia täältä.

VASKA. Täällä on paljon halukkaita tappaa meidät.

PAUSSI

ANDREI. Taisi tulla loppu. Mitä nyt tekisimme?

LUUKKA. Työtä. Kiintiö on vielä kaukana.

VASKA. Ja aurinko on korkealla. Olisi tyhmä kuolla noin vain lantakasassa keskellä sotaa. Tahdon jäädä eloon.

LUUKKA. Mitä varten?

VASKA. Kuinka niin — mitä varten?

LUUKKA. Miksi tahdot jäädä eloon?

VASKA. Mitä hän kyselee, Andrei? Kuulustelussako olen?

ANDREI. Selvää on, miksi. Tahdon tulla kotiin elävänä.

LUUKKA. Vastaus on väärä.

VASKA. Kuulitko? Tahdon jäädä eloon ja synnyttää lapsen. Onko taas väärä vastaus?

LUUKKA. Väärä.

VASKA. Millainen se oikea vastaus on?

Taas ammutaan.

LUUKKA. Juokselkaa nyt täällä. Jotta ampujan huomio kiintyisi teihin.

VASKA. Olemmeko maali ampujalle...

ANDREI. Minne sinä?

LUUKKA. Käyn tutustumassa ampujaan.

ANDREI. Minkä tähden, Luukka? Ehkä heitä on muutama siellä...

VASKA. En minä työnny luodin tielle!

Luukka poistuu paikalta. Andrei ilmestyy omasta suojapaikastaan.

Vaska tulee kiroillen hänen perässään.

 

Kahdeksas kuvaelma

JUHANNUS (Johannes Kastajan päivä)

Sydänyön aika. Juhla on parhaimmillaan. Juhannuskokkoja loimuaa metsässä. Juhla-asuinen väki on rakentamassa koivunoksista pyhää ristiä, jota koristetaan kankaanpalasilla. Juhlijat saavat ristin pystyyn. He karkeloivat ja laulavat ristin ympärillä. Tytöillä on saniaisesta tehdyt seppelet päässä. Kun laulu loppuu, he laskevat seppeleensä veteen. Miehet ovat sytyttämässä isoa juhannuskokkoa. Kuuluu loitsintaa. Tämän jälkeen miehet lähtevät pois. Tytöt jäävät metsäaholle. Yksi heistä riisuutuu alastomaksi ja lähtee ahonlaitaan. Hän alkaa juosta ympäri ahoa. Muut asettuvat kasvot juhannuskokon puoleen. He laskevat tytön juoksemia kierroksia.

Luukka ja Vaska katselevat kaukaa juhannus juhlintaa.

VASKA. Nuo tytöt nuotiolla ovat kuin oman kotikylän tyttöjämme. Ovatko he noitumassa?

LUUKKA. Siltä se näyttää.

VASKA. Kunhan saisin kiinni kunnon akan metsikössä...

LUUKKA. Rauhoitu jo, saalistaja!

VASKA. Kunhan saisin pitää hänen tissistään kiinni.

LUUKKA. Pärjäät ilman tissiä!

VASKA. Stahanovilainen saa juosta naisissa, ja minä pärjään ilmankin!

LUUKKA. Se on eri asia.

VASKA. Miksi?

LUUKKA. Hänellä on rakkaus.

VASKA. Katso! Katso! Tyttö on alaston! Juuri alaston! Minne hän juoksee?! Suoraan luoksemme! Hän juoksee suoraan luoksemme!

LUUKKA. Maahan, hölmö!

Vangit heittäytyvät maahan. Juokseva tyttö ei huomaa heitä.

VASKA. Voi mikä pylly! Näitkö? Hän kiertää ahoon ympäri. Onko hän järjiltään? Vai ovatko he sillä tavoin raitistumassa?

LUUKKA. Se on lumoamista. Lumoamista.

VASKA. Olen muutenkin lumottu! Täällä minä olen! Olen lumottu! Tulkaa, akat, ja ottakaa minut!

LUUKKA. Rauhoitu jo! Muuten meidät huomataan. Mennään täältä pois.

VASKA. Mene nukkumaaan, Luukka. Katson tämän kinon loppuun.

LUUKKA. Jättäisinkin sinut yksin...

VASKA. Lumo tehosi sinuunkin! Katso, hän juoksee taas!

LUUKKA. Maahan!

Tyttö juoksi neljä kierrosta ja palasi juhlijoiden joukkoon. He riemuiten ottavat hänet vastaan. Seuraava tyttö juoksee ahonlaitaan.

VASKA. Katso, Luukka, sokea konna taas on menossa meidän ladolle.

LUUKKA. Juostaan! Nopeasti! Pitää ehtiä häntä ennen!

VASKA. Voi harmin paikka!

 

Yhdeksäs kuvaelma

Yö. Metsä. Katri ja Andrei tulevat näkyviin.

ANDREI. Luulin ettet sinä tule.

KATRI. Pääsin hädin tuskin tulemaan. He eivät tahtoneet päästää minua.

ANDREI. Miksi kutsuit minut juuri tänne?

KATRI. Se on salaisuus.

ANDREI. Kokon tuli heijastuu vedenpinnasta.

KATRI. Kokkoja palaa järvien ja jokien rannoilla kaikkialla tänään.

ANDREI. Tiedän tämän. Samoin oli kotikylässämme ennen sotaa.

KATRI. Kaikki tahtovat että tuli polttaa pahan pois. Kaikki tahtovat että viha loppuu. Kaikki tämä loppuu aikanaan. Loppuuhan? Uskotko tähän?

ANDREI. Uskon.

KATRI. Mitä sinä ajattelet?

ANDREI. Samaa kuin sinäkin. Olen tehnyt kaksi sormusta. Kaksi tuohisormusta. Tämä tarkoittaa sitä että saamme antaa valan toisillemme tänään.

KATRI. Juuri näin! Juuri näin! Jumala katsoo ja kuuntelee meitä tänään! Onko näin?

ANDREI. On tietysti.

KATRI. Näytä sormukset minulle.

ANDREI. Katso.

KATRI. Voi kuinka kauniita ovat! Kaikkein kauneimpia! Hohtavatkin kuin kulta hohtaa! He vaihtavat sormuksia.

KATRI. Nyt olemme luvattu toisillemme. Vain toisillemme.

ANDREI. Tämän jälkeen tavallisesti suudellaan.

ANDREI. Muistatko, miten siellä soivassa lehdossa Leila puhui yrtistä, ja ihmekukista?

KATRI. Muistan. Jospa sen yrtin löytäisit, niin mitä tekisit silloin?

ANDREI. Eihän sitä yrttiä ole olemassa.

KATRI. Kenet elvyttäisit henkiin?

ANDREI. Kaikki ihmiset. Kaikki ihmiset, jotka eivät tahtoneet kuolla sodassa.

KATRI. Selvää…

ANDREI. Mikä on sinulle selvää?

KATRI. Että elvyttäisit kaikki ihmiset…

Kuuluu radion tunnussävel.

ANDREI. Mitä se on? Mikä ääni se oli?

KATRI. Mennään. Minäkin valmistin lahjan sinulle. Istu äläkä katso taaksepäin. Hän lähtee pois, jos sinä yrität katsoa. Ymmärsitkö tämän?

ANDREI. Kyllä minä ymmärsin! Ymmärsin!

KATRI. Mekin lähdemme sitten hiljaa. Ymmärsitkö?

ANDREI. Kyllä ymmärsin.

Katri lähtee pois. Moskovan radion tunnussävel soi vaimennettuna ja kuuluu Levitanin ääni.

RADIO. Neuvostoliiton uutistoimisto Sovinformbyro tiedottaa: Leningradin rintaman sotajoukot ovat murskanneet suomalaisten linnoituksia ja edenneet taisteluissa Neuvostoliiton länsirajoille asti viime vuorokauden aikana. 30. armeijakunnan sotajoukot ovat astuneet Zelenogorskin kupunkiin. 21. armeijan sotajoukot ovat edenneet Suomen lahdelle asti. Puna-armeijan sotajoukot valtasivat taistelussa Viipurin kaupungin tänään. Armeijankenraali Meretskovin komentamat Karjalan rintaman sotilaat ovat edenneet satoja kilometrejä eteenpäin suomalaisten linnoitusten läpi ja he ovat vapauttaneet miehittäjistä vanhan karjalaisen Aunuksen kaupungin. Enemmän kuin kahdeksankymmentä eri paikkakuntaa on vapautettu vihollisen joukoista Karjalan kannaksella ja Laatokkajärven ranta-alueella. Vihollinen kärsii suuria menetyksiä. Suomen sotajoukot ovat kiireellä perääntymässä. Vihollinen murskataan! Voitto on meidän!

Kuuluu musiikkia.

 

Kymmenes kuvaelma

Yö. Lato. Ovi lennähtää auki ja humalainen Leo näkyy kynnyksellä.

LEO. Herätys! Herätkää kaikki! Työhön! Juhla on loppunut!

Vangit haparoivat pimeässä.

LEO. Olen kännissä tänään. Minä ryyppään, ja te ryyppäätte yhdessä minun kanssani.

LUUKKA. Isäntä on kieltänyt meitä ryyppäämästä.

LEO. Minä olen isäntä täällä! Milloin vihdoin opitte tämän? Asento!

Vangit nousevat seisomaan.

LEO. Riviin järjesty!

Vangit järjestyvät riviin.

LEO. Suotta luulette, etten huomaisi mitään. Minä huomaan kaiken! Kaiken! Hei, suutari, kaada kaikille pullostani. Juokaa malja meidän voittomme kunniaksi! Meidän voittomme malja!

PAUSSI

LEO. Missä se suutari on? Hei! Missä olet?

LUUKKA. Lähti nurkan taakse. Hän tulee pian takaisin.

LEO. Tapan teidät, ellei hän tule takaisin minuutin päästä.

Ladon ovi lennähtää auki. Hengähtänyt Andrei rientää iloisena sisälle.

ANDREI. Hei, miehet! Nouskaa! Herätkää jo!

Andrei huomaa Leon.

VASKA. Olemme hereillä.

LEO. Missä olit, sika?! Kenen luvalla lähdit pois kasarmista?

ANDREI. Huussi on ulkona. Isäntä käski...

LUUKKA. Где тебя носит?

LEO. Turpa kiinni! Puhukaa suomea! Suomea! Ei askeltakaan luvattani! Ei hengenvetoa! Tule tänne.

Andrei tulee Leon viereen. Tämä antaa pontikkapullon hänelle.

LEO. Kaada viinaa kaikille ja juomme meidän voittomme kunniaksi!

Andrei kaataa pontikkaa Leon antamasta pullosta.

LEO. Minä komennan teitä täällä, kun te elätte orjien elämää. Orjat matelevat ja kiemurtelevat maassa. Juomme voittomme kunniaksi nyt. Malja voitollemme!

ANDREI. (Katsoo merkitsevästi kavereitaan ja huudahtaa iloisesti) Malja voitolle!

LEO. Näin on aina parempi.

VASKA (Luukalle) Katos sitä konnaa!

LEO. Suu kiinni! Ulos! Riviin järjesty!

LUUKKA. Aurinko ei ole vielä noussut.

LEO. (Nauraa) Minä olen teidän aurinkonne, ja te olette minun orjiani!

VASKA. Oikein, Luukka.

LUUKKA. Isäntä sanoi meille että on syntiä raataa tämän pyhän aikaan.

LEO. Ette saa nukahtaa! Ette saa nähdä ryssän unia tänään! Ette saa! Asento! Paikalla — mars! Laulakaa! Laulakaa nin kuin olitte laulaneet ampumahaudoissa. Laulakaa jo!

ANDREI. Mitä laulaisimme?

LEO. Etkö muka tiedä? Katjusaa!

Vangit laulavat jotenkin epävarmasti.

LEO. Laulakaa paremmin, pelkurit! Olitte rohkeita ampumahaudoissa!

Laulu voimistuu. Sulo, Venla ja Miira ennättävät vankiladolle.

SULO. Lopettakaa heti paikalla! Kuka käski teitä railattamaan? Vangit vaikenevat.

LEO. Minä käskin.

SULO. Mitä teet, Leo? Tahdotko että laitan sinut luukon taakse? Mene kotiin nukkumaan. Juttelemme sitten myöhemmin.

VENLA. Anna meille rauha edes pyhän aikaan. Älä suututa Herra Jumalaa, poikaseni. Olet läpimärkä. Mene kotiin. Sinun pitää vaihtaa vaatteet.

LEO. Minun oloni on parempi täällä, tällä laverilla. Parempi kuin pehmeällä vuo teella. Olen sanonut että nämä rengit ovat minun orjiani. Minä komennan heitä!

VENLA. Hyvä on. Puhumme huomenna.

SULO. Rauhoitu, Leo! Miksi keksit kaiken tämän? Saamme ikävyyksiä sinun takiasi.

LEO. Ettekö tiedä ettei sota ole päättynyt?

VENLA. Ethän ole enää rintamalla. Olet kotona. Tänään on Juhannus.

LEO. Meidän rintamamme on täällä eikä kaukana Syvärillä! Emme ole vielä sujuja! Vai mitä, ryssän konnat!

PAUSSI

LEO. Minä käsken: vastatkaa! Saatanan pelkurit!

LUUKKA. Juuri näin.

LEO. Näin! Näin! Hän ei pelkää. Hän vihaa meitä. Ja tämä on oikein! Kuulitteko kaikki?

SULO. He ovat sotavankeja ja meillä on sopimus...

LEO. Hiiteen sopimus! Me olemme herroja omille orjillemme!

SULO. Mennään kotiin.

VENLA. Leo! Isä kutsuu sinua. Mennään jo.

LEO. Hyvä. Nyt minä menen, mutta heti kun kokko sammuu, tulen takaisin ja nukun täällä. He eivät saa luulla olevansa vapaita edes hetken aikaa.

Sulo ja Venla saattavat Leon pois.

VASKA. Fasistikonna!

ANDREI. Miehet! Kestän kaiken tämän tänään. Tänään on meidän juhlamme!

LUUKKA. En minä luullut että olet moinen roisto. Teeskentelit karitsaa.

VASKA. Tiesin kyllä että hän on konna! Hän joi muka voitolle!

ANDREI. Ja juon lisääkin!

VASKA. Leikkaan konnan kurkun poikki!

ANDREI. Lakatkaa jo! Kuunnelkaa! Meikäläiset valtasivat Viipurin ja Aunuksen. Tänään. Tämä juuri ilmoitettiin. Suomalaisten puolustus on murrettu! Juon voitolle! Meidän voitollemme!

LUUKKA. Onko totta?

VASKA. Kuka ilmoitti? Mistä tiedät tämän?

ANDREI. Se alkoi! Alkoi!

LUUKKA (halaa Andrein ja syleilee häntä) Onko tämä totta? Onko totta? Alkoiko jo?! Alkoi! Olemme eläneet tähän asti! Olemme eläneet!

ANDREI. Moskova kertoi tämän! Moskova! Minä kuulin itse!

VASKA (laukkaa pitkin latoa ja huutaa railattaa) Hurraa! H-u-r-r-a-a! Katsokaa, miehet, fasistin pyssy jäi tänne!

Pimennys.

 

TOINEN NÄYTÖS

Laululehto. Aamunsarastuksen aika. Venlan varjokuva näkyy puiden keskellä. Hän seisoo polvilla isolla kivellä. Hänen äänensä ei kuulu. Selvää on että hän rukoilee kiihkeästi.

Yhdestoista kuvaelma

Luukka ja Vaska ovat niittämässä. He ovat ilman paitoja helteellä. Leo ilmestyy Katrin saattamana. He pysähtyvät. Leo kuuntelee.

LEO. Hyvin he niittävätkin. Tiedän tämän äänestä.

KATRI. Sinäkin, Leo, teit kaunista työtä. Olen aina ihaillut sinua.

LEO. En ole niittänyt jo viiteen vuoteen. Olen ikävöinyt maata. Heinäni tuoksuu makealta. Tunnetko tämän?

KATRI. Tunnen.

LEO. Onko missään muualla yhtä raikas ilma? Olen ikävöinyt kovasti maata. Ikövöin maata jopa enemmän kuin teitä kaikkia. Ensin oli talvisota, sitten taas venäläiset...

KATRI. Sinusta ei ole niittäjäksi toistaiseksi...

Vangit pysähtyvät.

LEO. Montako heitä on?

KATRI. Kaksi miestä.

LEO. Missä kolmas on?

KATRI. Hevostallissa isän kanssa. Hän tulee pian.

LEO. En luvannut kenenkään mennä pois niityltä. Tämä on hankala niitty. Täällä on kivi toisen päällä. Muistatko miten raivasimme kiviä pois, ja niitä vain työntyi maasta ulos.

KATRI. Muistan. Kiviä työntyy täällä maasta keväisin.

LEO. Missä on hänen viikatteensa? Antakaa viikate minulle! Viikate!

Vaska tuo viikatteen ja panee sen maahan Leon eteen.

KATRI. Mitä meinaat, Leo? Älä vain niitä!

LEO. Kuka raataa täällä kun ei ole enää ryssiä? Ajattelitko tätä? Tämä on oma osamme.

Leo riisuu sotilaspuseronsa. Hän ottaa viikatteen ja asettuu Vaskan ja Luukan väliin.

LEO. Miksi seisotte? Eteenpäin! Katsomme mihin te pystytte.

Kolme miestä on rivissä niittämässä. He niittävät aluksi jokseenkin epävarmasti, sitten yhä varmemmin ja varmemmin. Äkkiä kuuluu laukaus, ja toinenkin.

LEO. Perkele! Kuka ampui? Mitä tapahtuu, Katri?

KATRI. En tiedä. Varo, Leo! Varo! Mene suojaan!

Laukaus kuuluu jälleen.

LEO. Älkää ampuko! Lopettakaa! Minä käsken: lopettakaa!

Pimennys.

 

Kahdestoista kuvaelma

Navetassa.

SULO. Vaimoni Venlan veli asuu Haaparannassa Ruotsin rajalla. Ruotsi on juuri joen takana. Siellä Tornionlaaksossa on paljon suomalaisia. Siellä on paljon pakolaisiakin. Siellä harjoitetaan poronhoitoa. Poroista on suurta hyötyä. Poronhoidosta saa lihaa ruoaksi ja porontaljojakin. Kunnon tavaraa. Porojen on hyvä pohjoisessa. Siellä on paljon jäkälää. Täällä ei sitä ole. 

PAUSSI

SULO. Mitä? Etkö muka ymmärrä?

ANDREI. En ymmärrä mitä meinaatte, isäntä. En ymmärrä.

SULO. Saat passin kolmen kuukauden päästä, jos pääset pakolaisleirille. Ja sitten pääset vapaaksi. Katri oleskelee sillä aikaa Venlan veljen luona. Suomalaiset saavat ylittää rajaa vapaasti. Olet kunnon mies. Osaat pitää huolta Katrista. Minulla on vähäsen rahaa. Raha riittää teille ensi aluksi.

ANDREI. Ehdotatteko että karkaisin?

SULO. Juuri sitä ehdotankin, jos tahdot jäädä henkiin.

ANDREI. Miksi karkaisinkaan? Ketä pakenisin? Sota päättyy pian. Voitto on meidän. Tämä on selvä kaikille.

SULO. Olen vanha mies. Olen nähnyt monenlaista. Neljäs sota tavoitti minut. Sota päättyy pian. Selvää on kuka voittaa sodassa. Sitä vaan ei tiedetä mitä tapahtuu sitten.

ANDREI. Sitten on rauha.

SULO. Mitä tiedät rauhasta, räkänenä! Rauha... Milloin sitä rauhaa olikin? Tulee rauha ja ne, jotka eivät olleet sodan korsuissa, alkavat hakea syntipukkeja. He syyttävät ja vievät käräjille sinut tai oman poikani. Tiedätkö tämän?

ANDREI. Sotilaat eivät aloittaneet sotaa. Miksi joutuisimme käräjille?

SULO. Marsalkatko sinne passitetaan? Teistä tehdään syntipukkeja.

ANDREI. Olen sotinut rehellisesti. Olen...

SULO. Poikani on sankari. Leo sai kaksi ristiä rintaan. Risti kummastakin silmästään. Minne kätken nämä ristit, kun te voitatte sodan? Sano, minne? Tottele minua. Olet vielä nuori. Sinulla on hyvät kädet ja kunnon pää. Opit ruotsin kielen. Saat työtä itsellesi. Mieti tätä!

ANDREI. En ole koskaan työntekoa karttanut.

SULO. En ole sinusta huolissa. Olen huolissani tyttärestäni. Hänellä on minun luonteeni. Katri ei anna periksi. Minun ei pitäisi menetellä näin. Tiedäthän ketä me olemme toisillemme? Sinä ja minä?

ANDREI. Olemme vihollisia.

PAUSSI

SULO. Juuri näin. Tässä repussa on siviilivaatteet. Huomenna on sunnuntai. Lähdette liikkeelle heti aamusta. Ehditte rajalle kahdeksan tunnin ajassa. Pääsette joen yli ja antaudut rajavartijoille.

ANDREI. Onko Leo keksinyt tämän, että saatte tappaa minut karkurina?

SULO. Älä puhu paskaa! Olen vanha sotilas enkä ammu miestä selkään. Etkä ole tuomari minulle! Onko selvää?

ANDREI. On.

SULO. Puren kurkun poikki jokaiselta tyttäreni puolesta. Muista tämä. Päätä itse.

ANDREI. Tahdon puhua hänen kanssaan.

PAUSSI

SULO. Mitä puheita nyt tarvitaan? Älä yritä kusettaa minua. Onko kaikki rehellistä teidän välillänne?

ANDREI. Juuri rehellistä.

SULO. Vai toivotko hänen kuolemaansa?

ANDREI. Miksi sitä toivoisin?

SULO. Oletko leikkinyt rakkautta, jotta elosi olisi helpompaa täällä?

ANDREI. Tiedättehän etten ole leikkinyt.

SULO. Varo jos valehtelet.

ANDREI. Minä rakastan häntä. Uskokaa, rakastan. Rakastan kovasti häntä. Vien hänet mukanani. Sitten kun on kaikki päättyy.

SULO. Mikä päättyy?! Mikä, perkele, päättyy? Vastaa jo!

ANDREI. Sota.

SULO. Entä viha? Milloin ihmisviha päättyy? Minne viet minun tyttäreni? Siperiaanko? Vankileirillekö? Kuka antaa sinulle luvan ottaa hänet mukaan? Oletko tätä ajatellut?

ANDREI. Pitääkö minun nyt pelastaa oma nahkani?

SULO. Pelasta lapsesi henki ellet huoli isestäsi.

ANDREI. Minkä lapseni henki?

SULO. Älä pelleile! Onko hän raskaana muusta kuin sinusta?

ANDREI: Raskaanako? Odottaako Katri lasta?

SULO. Hullu! Ryssän tolvana! Miksi muuten olisin...

ANDREI. Hän on raskaana...

SULO. Makasitko hänen kanssaan?

ANDREI. Makasin.

SULO. Etkö tiedä miten lapsia syntyy?

ANDREI. Minultako?

SULO. Kerro totuus!

ANDREI. Miksei hän sanonut mitään minulle?

PAUSSI

SULO. Luoja armias! Armahda minut, Luoja armias! Loppuuko minun piina ikinä?! Miksi taivas on kirkas? Miksi se on sininen eikä ole musta aamusta yöhön? Miksi linnut laulavat taivaassa? Miksi sataa lämmintä vettä? Miksi?

Sulo tulee Andrein luo ja tarttuu hänen rinnuksista kiinni.

SULO. Joudumme kaikki hirteen, jos hän jää tänne sinun lapsesi kanssa. Tiedä tämä! Ja hän joutuu hirteen ensimmäisenä! Tiedätkö tämän?

ANDREI. Nyt tiedän.

SULO. Tahdotko tätä?

ANDREI. En tahdo.

SULO. Älä sitten pelleile! Pelasta hänet ja itsesi! Onko selvää?

ANDREI. On... Nyt on kaikki selvää...

SULO. Sano vielä kerran että rakastat tytärtäni. Sano hitaasti ja selkeästi. Sano että rakastat häntä! Ettet hylkää häntä!

ANDREI. (Korisee) Te kuristatte minut. En voi sanoa mitään...

Venla rientää paikalle.

VENLA. Tule nopeammin, Sulo. Sotilaspoliiseja tuli tänne. He kyselevät sinua.

 

Kolmastoista kuvaelma

Leo ja Katri palaavat niityltä kotiin.

KATRI. Istu valon viereen, minä sidon kätesi. Miksi aloit auttaa heitä?

LEO. Niittäminen on pikku homma. Mistä päin ammuttiin? Miltä suunnalta?

KATRI. Metsästä. Mustanlammen päästä. Hyvä kun kaikki rauhoittui nopeasti.

LEO. Olet kyllä rauhallinen! Mitä tämä merkitsee? Tarkoitatko sinä että pelloillamme ammutaan usein? Kerro totuus! Kerro!

KATRI. Välillä ammutaankin.

LEO. Välilläkö?

KATRI. Kuulemma ammuttiin pari kertaa...

LEO. Keneltä tämän kuulit? Milloin?

KATRI. Vangit eivät tohtineet kertoa ammunnasta.

LEO. Kaikki tietävät asiasta paitsi minä itse! Miksi näin on? Miksi isä on ollut vaiti?

KATRI. Isä oli poissa kun ammuttiin. Hän oli joka kerta matkoilla. Tosin tänään hän oli kotona...

LEO. Herranen aika! Joku meikäläinen huvittelee (Nauraa).

KATRI. Mitä nyt? Oletko kunnossa, Leo?

LEO. Kunnossa. Olen kunnossa. Tunsin jälleen olevani sodassa. Kyllä se oli hauskaa, sisareni! Joku tahtoi viedä heidän sielunsa!

KATRI. Olikohan... Entä jos viikatteenterä olisi satuttanut sinut?

LEO. Joku paskiainen oli voinut kaataa minut meidän omalla pellollamme! Kuvittele vain!

KATRI. Ampuja tahtoi tappaa vangit. Tämä on selvää.

LEO. Tervemenoa vangeille! Kutsu isä tänne. Asia ei ole leikinpaikka. Saamme kaikki selkäsaunaa, jos se pääsee poliisin tai leiripäällystön tietoon.

Miira ilmestyy. Hän katsahtaa Leoon ja ristii nopeasti silmänsä.

LEO. Kuka täällä?

MIIRA. Minä, Miira.

LEO. Kuulitko sinäkin ammuntaa?

MIIRA. En kuullut. Olin käynyt naapurissa. Naapurit toivat tilaamani tavarat kaupungista.

LEO. Etkö kuullut mitään?

MIIRA. En, en kuullut. Mitä tapahtui? Ei kai mitään pahaa tapahtunut?

LEO. Joku oli tappaa minut! Joku ampui venäläisiä metsästä.

MIIRA. Sotakarkuritko ovat sotaa leikkimässä? Vai mitä? Minne Katri meni? Mistä te juttelitte?

LEO. Voi ihmeitä! Ihmeitä! Minusta tuntuu, ettei kukaan teistä välitä mistään! Eikö se kiinnosta sinua?

MIIRA. Miksi yleensä menit vankien luokse?

LEO. Siksi kun asia kiinnostaa minua! Kiinnostaa kovastikin! Kuka on isäntä täällä, perkele?! Tahdon kysyä isältä mitä hän meinaa.

MIIRA. Rauhoitu. Sulo selvittää kaiken.

LEO. Minä itse selvitän kaiken! Minä itse! Äiti on oikeassa: hän on pehmeäluonteinen.

MIIRA. Hän on kovasti väsynyt. Olemme kaikki väsyneet. Siksi hän tuntuu välinpitämättömältä.

PAUSSI

LEO. Sinun äänensävysi on outo. Oletko muuttunut suuresti, Miira?

MIIRA. Muistatko millainen Miira oli ennen sotia?

LEO. Muistan hyvin. Muistelin sinua usein siellä rintamalla.

MIIRA. Olit poissa kolmen vuoden ajan... Muisteli minua. Miksi muistelitkin?

LEO. Ethän ole tullut paksuksi ja rumaksi?

MIIRA. Ei täällä ollut lihoamista. Olen sellainen kuin olin aikaisemmin. Akka parhaimmillaan.

LEO. Onko rintasi yhtä korkea kuin ennenkin?

MIIRA. Juuri yhtä korkea.

LEO. Hierotko samoin oikeaa korvannipukkaasi, kun muistelet jotain?

MIIRA. Samoin. Tosin en tahdo mitään muistella. Olen kyllästynyt menneessä olemiseen.

LEO. Sääli kun et ole saanut lapsia.

MIIRA. Tuli keskenmeno, kun sain tietää veljesi kuolemasta. Kärsin pahasti silloin. Keneltä muulta olisin saanut lapsia...

LEO. Emme tulleet toimeen hänen kanssaan. Rakastin kuitenkin häntä.

MIIRA. Minäkin rakastin häntä. Rakastin kovasti. Ketä muuta olisin rakastanut...

LEO. Kummallista... Tahdon nähdä kasvosi, kun puhut rakkaudesta.

MIIRA. Siinä on kasvoni.

Miira tulee Leon eteen. Leo koskettelee Miiran kasvoja.

LEO. Puhu.

MIIRA. Mitä puhuisin?

LEO. Puhu taas jotain rakkaudesta.

MIIRA. En. Minä en osaa noin vain puhua rakkaudesta.

LEO. Antaa olla.

PAUSSI

MIIRA. Lienee raskasta olla sokea sen jälkeen, kun on nähnyt auringon ja kuun, nähnyt kanoja aidalla, kaloja joenvedessä...

LEO. On! On! On se raskasta! Raskasta kun viha kuohuu sielussani. Tulin sokeaksi koska yritin viimeistä myöten, yritin kaikkien hyväksi, ja nämä muut uskalsivat perääntyä, uskalsivat antaa periksi. He eivät taistelleet viimeistä myöten meidän vihollisiamme vastaan! Tämä merkitsee että elämä petti minut.

MIIRA. Elämä petti kaikki meidät. Usko pois, minun on yhtä raskasta kuin sinunkin.

LEO. Totuus kuuluu äänestäsi.

MIIRA. Riittää jo. Miksi raatelemme sielunhaavoja... Mennään yhdessä kaupunkiin tänään? Siellä on tanssitkin.

LEO. Tansseihinko?

MIIRA. En pyydä sinua elokuviin. Tansseihin kyllä pyydän. Ethän ole mikään jalaton rampa. Sinun seurassasi passaa mennä tansseihin.

LEO. Niinkö? Jos otat minut kädestä kiinni ja minä olen näkevinääni, se passaa kyllä.

MIIRA. Pyydän että Venla hakee sinun pukusi vaatearkusta. Riittää jo sotilasasussa kulkeminen. Puku sopi hyvin sinulle ennen sotia.

LEO. Sain sen Vihtorilta aikoinaan.

MIIRA. Kaikki on punoutunut yhteen.

PAUSSI

LEO. Sinä siis lypsäät lehmiämme ja hoidat karjaamme nykyään...

MIIRA. Äitisi on vanha ja sairasjalkainen.

LEO. Ompeletko ja korjaatko myös vaatteita?

MIIRA. Keitän hilloakin.

LEO. Pidän herukkahillosta.

MIIRA. Et ole unohtanut entistä elämää.

LEO. Elämäni oli eheä ennen. Niin kuin pelto kyntämättä. Vako jakoi sen kahtia...

MIIRA. Ei se mitään. Ruis kasvaa ja haavat paranevat, kaikki kasvaa umpeen.

LEO. Uskotko tähän? Anna koskettelen kasvojasi vielä kerran.

Leo lähestyy Miiraa. Hän koskettelee Leon käsiä ja ohjaa ne omille kasvoilleen.

LEO. Mitä se on? Miksi kätesi haisevat ruudille?

MIIRA. Se on kesäheinän tuoksu.

LEO. Kätesi haisevat ruudille, Miira. Kyllä minä tunnen ruudinhajun.

PAUSSI

Miira yrittää vapauttaa kätensä. Leo ei päästä niitä ja hän tuijottaa sokeilla silmillään Miiraa.

LEO. Sinäkö se ammuit venäläisiä? Kerro, sinäkö? Tunnusta, tunnusta, Miira!

MIIRA. En! En minä ampunut! Päästä minut! Päästä! Teet kipeää minulle!

LEO. Miksi teit näin? Kuka käski sinua? Vastaa minulle! Olit voinut tappaa minut!

MIIRA. En voinut! Päästä minut! En minä! En minä tehnyt sitä!

Miira pääsee Leon käsistä. Hän seisoo syrjässä ja itkee.

LEO. Älä itke! Pyydän sinua, älä itke! He eivät ole kyyneltesi arvoisia.

MIIRA. Minun on kipeä! Kunhan tietäisit, kuinka on kipeä...

LEO. Anna anteeksi. Hermoni pettävät jo... Sinussa on paljon elämänvoimaa. Minun sydämeni reistailee. Se on väsynyt vihaan. Tahdon elää. Tahdon elää kuolemaa ajattelematta.

Leo tulee Miiran viereen ja ottaa hänet kiinni käsistään.

LEO. Älä vapise! Älä vapise! Ei ole helppo tappaa ihminen. Siihen on totuttava.

MIIRA. Halaa minua, Leo. Halaa vaan. Sääli minua, Leo!

Leo vetää Miiran syyliinsä ja halaa häntä. Laululehto. Miehen varjokuva erottuu öisen metsän taustasta. Hän istuu kivellä ja puhuu jotain. Hänen äänensä ei kuulu. Ei kuulu muuta kuin taivaanääni.

Pimennys.

 

Neljästoista kuvaelma

Andrei ja Luukka ovat tekemässä saunavihtoja metsänlaidassa. Välillä Vaska tuo lisää koivunoksia vihdoiksi.

LUUKKA. Vihdat ovat parhaita tähän aikaan. Koivunlehti on hyvää Petrin päivään saakka.

ANDREI. Muistatko, Luukka, kun kerroit omasta perheestäsi? Kerroit että isäsi oli ollut pappi.

LUUKKA. Jumalanpalvelija. Hänet ammuttiin. Minä luovuin hänestä. Niin, minä luovuin isästäni, Ontrei.

ANDREI. Ymmärrän...

LUUKKA. Mitä sinä ymmärtäisit, pennunressukka...

ANDREI. Kävitkö katsomassa isää töissä kirkossa?

LUUKKA. Töitä tehdään akan päällä. Jumalanpalveluksia toimitetaan kirkossa.

ANDREI. Komsomol kielsi meitä kirkossa käymästä.

LUUKKA. Miksi kyselet kirkkoasioita?

ANDREI. Tiedätkö miten kirkossa vihitään? Miten se tapahtuu?

PAUSSI

LUUKKA. Mitä meinaat, poikaseni? Taidat meinata pahaa...

ANDREI. Muistatko kun puhuit että minä olen hölmö?

LUUKKA. Onko mikään muuttunut?

ANDREI. Olit oikeassa silloin...

LUUKKA. Puhu jo suoraan.

ANDREI. Katri odottaa lasta.

LUUKKA. Voi jumaliste! Miten uskalsitkaan!

ANDREI. Miten... Miten... Siten...

LUUKKA. Oletko järjiltäsi? Sehän on sinulle surma! Surma! Voi mitä teitte! Aavistinkin pahaa! Aavistin pahaa...

ANDREI. Me karkaamme täältä Rutosiin.

LUUKKA. Miten niin Rutsiin? Tulitko hulluksi? Oletteko kaikki hulluja?

ANDREI. Sulo ehdotti Rutsiin lähtöä minulle. Muuta ulospääsyä ei ole olemassa. Ajattele itse.

LUUKKA. Sinun olisi pitänyt ajatella!

PAUSSI

ANDREI. Tuomitsetko minua? Tuomitsen kyllä itsekin. Olen ollut täällä puolentoista vuoden ajan. Enhän minä tahtonut mitään sellaista... Ikävöin kovasti omaa Nastjaani. Tein työtä yhdessä Nikolain kanssa. Sinut määrättiin tänne hänen kuolemansa jälkeen. Olimme metsätöissä kerran syksyllä. Nikolai keitti sieniä syötäväksi. Saimme pahan sienimyrkytyksen. Nikolai kuoli samana päivänä ja Katri pelasti minut henkiin. Hän syötti minua lusikalla juuri kuin pikkulasta. Isä oli opettanut suutarintyötä minulle. Suutaroin kengät Katrille kiitokseksi. Siitä se alkoi. Hän tuli itse luokseni joulun edellä. Hän hiipi sieluni sisälle. Juuri sydämeeni... Niin se sitten tapahtuikin. Aivan kuin itsestään. Itsestään... Tuomitsetko minua?

LUUKKA. Tuomitsen.

ANDREI. Oikein teetkin. Oikein. Minun ei olisi saanut olla heikko.

PAUSSI

LUUKKA. Heikko... Toisin sitä kutsutaan... Kuuntelen sinua ja muistelen omaa kurjaa elämääni. Rakkautta oli vähän siinä. Hätää ja verta oli liiaksikin. Niinkin paljon etten toivoisi vihollisellekaan. Viholliselle. Ethän sinä ole vihollinen. Olen kiintynyt sinuun kuin omaan poikaani. Miksi tahdot lyödä puukon sydämeeni, poikaseni?

ANDREI. Olenko minä petturi, Luukka?

LUUKKA. Olet idiootti. Se on eri asia. Käsitätkö tämän?

ANDREI. Käsitän.

LUUKKA. Taisit olla vapaaehtoisia...

ANDREI. Niin olinkin.

LUUKKA. Lähdit puolustamaan Synnyinmaata kenenkään käskemättä. Tämä maksaa paljonkin.

ANDREI. Usko, Luukka, että sielussani kuohuu! Vihaan itseäni siitä, että elämä elpyi minussa, että kaikki tapahtui niin äkkiä, että unohdin kaiken, että olen tahtonut elää.

LUUKKA. Kuka ei tahtoisi elää.

ANDREI. Olin itse jo tapettu. Minut heitettiin monttuun jossa oli kuolleiden ruumiita ja alettiin kaivaa monttua umpi. Äkkiä toivuin henkiin. Multaa oli suussa ja nenässä! Huusin pelastusta minkä jaksoin! Minut nostettiin montusta ylös. Näen tätä unissa. Näen koko ajan.

LUUKKA. Kukaan ei pelasta sinua, jos vain päätät karata. Olet elossa ja järjissäsi. Kun karkaat, karkaat kuin hautaan. Tiedä tämä.

ANDREI. Tiedän.

LUUKKA. En ole kuullut mitään karkupuheita. Et ole puhunut sellaista minulle. Onko selvää?

ANDREI. On.

PAUSSI

LUUKKA. Mutta mitä puhuit vihille menosta, hupakko?

ANDREI. Hänen on raskaampaa kuin minun. Hän sanoi minulle: tahdon että käymme vihillä ennen kuin minä synnytän. Tahdon että annamme valan toisillemme Jumalan edessä.

LUUKKA. Voi sua, poika parka. Kenelle kirkkovalasi osoitat, pakana?

ANDREI. Kerro miten se tapahtuu.

LUUKKA. Mitä varten? Ethän suinkaan meinaa käydä vihillä kirkossa?

ANDREI. Käymme vihillä metsässä. Laululehdossa. Heillä on pyhä lehto, siellä on pyhä kivikin.

LUUKKA. Jumala ei suvaitse idoleita.

ANDREI. Onko Jumala ihmisonnea vastaan?

LUUKKA. Jumala ei ole vastaan. Sodan saivare turmelee ihmisonnea.

Vaska rientää paikalle.

VASKA. Hei, miehet! Kuollut laskuvarjomies on metsässä! Roikkuu puusta kiinni!

LUUKKA. Älä huuda! Missä metsässä?

VASKA. Juuri suonlaidassa. Olin hakkaamassa koivunoksia ja huomasin että mies roikkuu olkahihnojen varassa männynoksista kiinni. Eloton mies.

ANDREI. Onko se meikäläinen?

VASKA. Toppatakkinen taisi olla. Minä kun riensin suoraa tietä luoksenne.

LUUKKA. Suomalaiset eivät käytä toppatakkeja. Meikäläinen laskuvarjomies hän taisi olla. Ukkonen oli viime yöllä, siksi lentokoneen ääntä ei kuultukaan.

VASKA. Mitä teemme, miehet?

LUUKKA (Andreille) Jää tänne. Mene paremmin tienvarteen. Vihellä kovasti, jos joku sattuu tulemaan. Keksi mitä keksit älä vain päästä ketään tieltä metsän puolelle. Me käymme katsomassa. Ymmärsitkö?

ANDREI. Ymmärsin.

LUUKKA. (Vaskalle) Missä on sinun kirves?

VASKA. Jäi metsään.

LUUKKA. Mennään sitten.

Vaska ja Luukka lähtevät. Yllättäen Unto tulee metsäaholle.

UNTO. Kuka olet?

ANDREI. Ontrei.

UNTO. En tunne sellaisia. Nyt on kyllä paras vihta-aika.

ANDREI. Vihtoja täällä tehdäänkin.

UNTO. Onko sota loppunut, poikaseni?

ANDREI. Ei ole.

UNTO. Oletko muukalainen?

ANDREI. Olen sotavanki. Karjalainen. Kotoisin Karjalasta.

UNTO. Et ole karjalaisen näköinen. He ovat riskejä miehiä. Olin uittohommissa karjalaisten kanssa. Tunnetko minut?

ANDREI. Tunnen kyllä. Olet vaari. Asut Sulo-isännän talossa.

UNTO. Olen vaari. Asun Sulo-isännän talossa... Mitä sinä täällä teet, sotavanki?

ANDREI. Olen niin vain...

UNTO. Ei sinulla tekemistä täällä. Painu vaan kotiin. Venäjälle. Painu jo, painu. (Hoputtaa Andreita selkään)

ANDREI. En pääse täältä pois. Minua ei päästetä täältä. Minun pitää olla täällä.

UNTO. Kuka pidättelee sinua? Karjalaisia on aina täällä liikkunut eikä kukaan heitä pidätellyt. Ei koskaan.

ANDREI. Nyt on sota.

UNTO. Sota. Sota Stalinia vastaan. Oletko Stalin?

ANDREI. En ole.

UNTO. Kenen puolesta olet?

ANDREI. Olen Stalinin puolesta, Synnyinmaan puolesta.

UNTO. Oletko Stalinin sijasta täällä? Niinkö? Tiedätkö mitä se Synnyinmaa on? Nämä vihdat, tämä pelto ovatkin Synnyinmaa. Kaikki tämä on minun omaani! Olen herra täällä. Lähde pois!

ANDREI. Minun ei saa lähteä. Minun pitää olla täällä.

UNTO. Hullu oletkin! Minä suojaudun täällä. Suojaudun akoilta jotka eivät anna minun laulaa runoja rauhassa. Suojaudunkin heistä tuohon metsikköön.

ANDREI. Ei, ei. Olemme paremmin täällä.

UNTO. Etkö pelkää minua? Etkö pelkää? Istu sitten vierelleni. Kuuntele. Sitten lähdet rauhassa Luojan siunaamana.

Unto istuutuu tuomalleen pikkupenkille ja istuttaa Andrein vierelleen. Hän ottaa Andrein kädestä kiinni. Sulo ja Venla tulevat.

VENLA. Hän löytyi! Oli taas mennyt pakoon.

SULO. Olisit vahtinut paremmin häntä, senkin avosuu!

VENLA. Enhän voi sitoa häntä kiinni. Mennään kotiin, isä.

UNTO. Älä häiritse minua, akka! Etkö näe että laulamme runoja täällä! Olen vaari. Asun täällä. Hän on karjalainen. Ketä te olette? Oletteko suomalaisia?

SULO (Andreille) Päästä hänet. Miksi tartuit hänestä kiinni?

ANDREI. Enhän minä tarttunut...

VENLA. Päästä hänet, isä. Laitoin kotikaljaa sinulle. Mennään jo.

UNTO. Hyvä akka oletkin, kun tiedät että pidän kaljasta. Anna kalja. Missä se kalja on?

VENLA. Kun mennään mäkeen, saat sitten kaljasi.

UNTO. Saata minut, saata. Olen vieras täällä enkä tunne teidän teitänne.

SULO. Tulen teidän perässä.

UNTO. Painu kotiin, poika. Äläkä ota minun vihtojani! Täällä on Synnyinmaani! Minun Synnyinmaani!

Venla ja Unto lähtevät.

SULO. Missä miehet ovat?

ANDREI. Metsässä. Vihtaoksia hakkaamassa. Pian he tulevat.

SULO. Paikkakunnalla puhutaan että päästin teidät vapaalle jalalle. Mitä sanotkin?

PAUSSI

SULO. Ei sinulla sanottavaa... Kunhan he tietäisivät mitä olen aiheuttanut. Kunhan he tietäisivät... Päätä jo. Ja tiedä että olen valmis kaikkeen tyttäreni hyväksi. Juuri kaikkeen.

Sulo lähtee pois. Vaska ja Luukka tulevat metsästä.

VASKA. Miksi et viheltänyt? Olisimme joutuneet kiinni.

ANDREI. Ukko tuli kuin kummitus. Sitten nämä tulivat... En ehtinyt antaa merkkiä. No mitä siellä?

VASKA. Nainen. Kuollut desanttinainen.

LUUKKA. Hän ei osannut suunnitella hyppyä. Laskuvarjo ei avautunut ajoissa. Isku repi hänen sisuksensa.

VASKA. Eikö meillä ole enää miehiä, kun akkoja laitetaan desanteiksi?

Hän huomaa Luukan vimmastuneen katseen ja vaikenee.

LUUKKA. Nuori tyttö vielä. Ehkä kaksikymmentäviisivuotias. Hänellä oli passi mukanaan.

ANDREI. Verta kuivui paperiin. Passi on suomalainen.

VASKA. Millainen sen pitäisi olla?! Hänhän lähti suomalaisten selustaan.

ANDREI. Hänen olisi pitänyt sulautua täkäläiseen väestöön.

VASKA. Sulautua! Täällä ei ole kuin viisi maatilaa. Kerrassaan tyhmää.

LUUKKA. Älä soita suuta! Häntä ei huomattu, kun laskuvarjo ei avautunut.

VASKA. Hyvä kun koiria ei ollut liikkeellä eivätkä metsäeläimet päässeet ruumiin kimppuun.

ANDREI. Eihän täällä suolla liikuta.

LUUKKA. Otimme hänet puusta pois ja heittelimme oksia ruumiin päälle.

VASKA. Hänet pitää haudata. Saattaa hautaan. Etteivät konnat häpäise ruumista.

LUUKKA. Hänellä oli kartta, kompassi, kaksi nagania, kaksi käsikranaattia, muonaa ja rahaa.

VASKA. Kaikki tämä pitää kätkeä eri kätköihin. Ruoka pitää syödä, jottei se pilaannu.

LUUKKA. Vaikene jo!

ANDREI. Olkaa hiljaa! Hiljaa!

LUUKKA (Andreille) Seiso siellä ja katsele tarkkaan!

Luukka levittää kartan. Hän ja Andrei kumartuvat sitä katselemaan.

LUUKKA. Hyvä kartta. Tarkka. Myös leirimme on merkattu siihen.

ANDREI. Ehkä hän ei ollut yksin. Häntä ei voitu lähettää yksin.

VASKA. Olisiko toinen tiedustelija joutunut kiinni?

LUUKKA. Suomalaiset olisivat haravoineet koko metsän läpi, jos toinen tiedustelija olisi olemassa.

ANDREI. Miksi tyttö käskettiin tänne syrjäkorpeen?

VASKA. Sinut täältä pelastamaan.

ANDREI. Älä virnuile.

LUUKKA. Mene tiedä... Tuossa on rautatie. Tuossa mikä lie merkki...

ANDREI. Isäntä puhui että kenraalihuvila olisi jossain siellä päin.

LUUKKA. Emme tiedä hänen tehtävästään. Sääli tyttöä.

ANDREI. Emme tiedä hänen nimeäkään.

VASKA. Luulen että hän oli Valja. Tämä nimi sopii hoikille. Hänet pitää saattaa hautaan.

LUUKKA. Luoja rauhoittakoon hänen sielunsa.

VASKA. Oikein. Rauha hänen sielulleen.

PAUSSI

ANDREI. Karttaa ei saa ottaa mukaan.

LUUKKA. Kartta on kallisarvoinen lahja meille. Nyt tiedämme missä olemme ja minne täältä pääsee.

VASKA. Pääsee... Karkuunpääsyäkö tarkoitat?

LUUKKA. Pääsemme omiemme luo. Ase kädessä.

VASKA. Olet jo järjiltäsi. Täältä on rintamalle kuukauden ryömimismatka. Joudumme kiinni.

ANDREI. Oikotie kulkee soiden kautta.

LUUKKA. Emme ryömi vaan kuljemme ase kädessä. Pääsemme rintamalle kun tulemme takaisin ase kädessä. Sota ei lopu huomenna. Pääsemme vielä sotaan.

ANDREI. Täältä on tuhat virstaa Berliiniin.

LUUKKA. Juuri, Ontrei!

VASKA. Älä yritä mukaan, stahanovilainen. Et sovi meidän porukkaamme! Mitä luulet, Luukka?

LUUKKA. Hän itse päättäköön. Eiväthän suomalaiset akat odota lapsia meiltä.

VASKA. Lapsiako? Mitä lapsia?

LUUKKA. Pian tuodaan soppaa. Nyt on kiire. Jäät tänne, Ontrei.

VASKA. Vahdi kunnolla! Muuten revin munat sinulta!

LUUKKA. Mennään nopeasti.

VASKA. Sääli kun ei ole lapiota.

LUUKKA. Ja muistakaa miehet: suu lukkoon! Ettei edes...

VASKA. Tottelen, toveri komentaja.

ANDREI. En ole kuullut tällaista pitkään.

VASKA. Pyydä kunnolla, niin kuulet muutakin.

Pimennys.

 

Viidestoista kuvaelma

Ilta isännän talossa.

KATRI. Etkö muista minua, ukki-hyvä? Katri minä olen.

UNTO. Muistan sinut, tyttöseni. Keitit puuroa minulle.

KATRI. Keitän puuroa kaikille. Syö, ole hyvä. Olitko taas karannut?

UNTO. Kävin laskemassa koivuja. Sitten tapasin Stalinin metsässä. Hän teeskenteli karjalaista ja teki saunavihtoja metsänlaidassa. Ajoin hänet täältä pois.

KATRI. Käy vain istumaan, ukki.

Miira tulee.

UNTO. Miksi vatsasi kasvaa? Ruoastako vai miehestäkö?

KATRI. Puurosta. Puurosta, vaari-hyvä.

MIIRA. Tahdotko että koko kotikunnan väki puhuisi jo sinusta?

KATRI. Jätä minut rauhaan!

MIIRA. Suotta vastaanhagoittelet. Sinun on pakko päästä irti lapsesta.

KATRI. Pääse irti omistasi.

MIIRA. Niinkö nyt tyttö puhuu...

KATRI. Jättäkää minut rauhaan. Muuten poltan talon. Tapan lehmät ja tapan itseni.

MIIRA. Olet jo sekaisin.

KATRI. Niin olenkin. Kaikki on sekaisin. Puut puhuivat minulle aikaisemmin. Nyt puut ovat vaiti. Kuulen puuronääntä, mutta puut ovat vaiti. Ne ovat pelästyneet.

MIIRA. Alistu jo. Pyydä synti anteeksi vanhemmiltasi ja pääse eroon synninhedelmästä.

KATRI. Minulla on puukko mukana. Katso! Älä koske minua, Miira! Sano muillekin että saisin olla rauhassa.

MIIRA. Olet isäsi tytär.

KATRI. Sano heille etten minä anna periksi.

MIIRA. Julistatko sodan vanhemmillesi? Oletko järjissäsi?

UNTO. Sodassa ei anneta periksi! Muuten sodassa menehtyy. En muista muuta kuin sotaa. Sota jatkuu, jatkuu, jatkuu...

KATRI. En annakaan periksi!

MIIRA. He eivät anna periksi, sinä et anna periksi... Olen kyllästynyt teihin!

KATRI. Olet samanlainen kuin kaikki muut. Olin pitänyt sinusta...

MIIRA. Millainen nimittäin?

KATRI. Ilkeä ja inhottava.

UNTO. Linnut eivät laula sodan aikaan. Ruoho ei kasva ja elukatkin kääntävät kuonoa meille sodan aikaan.

MIIRA. Nuorempana luulin että olen oman elämäni rouva, että kaikki järjestyy tahtomani mukaan. Sinä luulet samoin. Se on pötyä! Pötyä! Kohtaloa ei pääse pakoon. Kohtalo tavoittaa ja tukahduttaa.

KATRI. Pääsen pakoon! Pakenen! Lähden täältä pois! Saatte nähdä että pakenen!

UNTO. Karkaa, karkaa kunnes veri kuohuu suonissasi.

MIIRA. Kuristan säälintuntoni ja teen ilmoituksen sinusta. On se parempi että joudut vastuuseen viranomaisten kuin veljesi edessä. Hän saa tietää kaiken ennemmin tai myöhemmin. Käsitätkö tämän?

KATRI. Antaa olla. Tämä ei kuulu hänelle. Ei sinullekaan!

MIIRA. Se kuuluu minulle!

UNTO. Tämä akka petti minut. Hän lupasi kotikaljaa minulle eikä antanut sitä. Missä se kalja on?

Leila ilmestyy.

LEILA. Hyvää iltaa, kaunottaret. Sulo käski että tulisin tänne, niin karjalainen suutari ottaa mitat jalastani.

MIIRA. Isäntä on matkoilla eikä suutari palvele enää ketään.

LEILA. Oletko päässyt emännäksi täällä, Miira?

KATRI. Tulkaa sisälle. Käyn kutsumassa hänet tänne. Ukki-hyvä, mennään, niin saatan sinut huoneeseen.

Katri ja Unto poistuvat.

LEILA. Teidän kaunis neiti on käynyt metsässä öisin.

MIIRA. Älä puhu kun et tiedä.

LEILA. Se on näköjään tehnyt hyvää hänelle. Sinä kuihdut kokonaan, ellet löydä miestä itsellesi.

MIIRA. Mistä se mies löytyisi? Enhän mene muhinoimaan sotavankien kanssa.

LEILA. Kukin päättää itse muhinoinnistaan. Tärkeintä on että tottelee sydämen käskyä. Sydän ei petä ihmistä.

MIIRA. Mitä oikein puhutkaan! Oletko jo järjiltäsi, Leila? Sota on menossa. Sota!

LEILA. Sota loppuu ennemmin tai myöhemmin. Kaikki unohtuu, rauhoittuu. Morsiamia kositaan sitten rajan takaa niin kuin ennenkin kosittiin. Kaikki rauhoittuu, kaikki palaa entiselleen.

MIIRA. Hävettää kuunnella moisia puheitasi.

LEILA. Naisen on oltava viisas: mehän olemme elämää. Mitä maailma on? Maailma on meitä. Lapseton nainen on maito. Äitinainen on maitoruukku.

MIIRA. Maitoruukku puukko kädessä...

LEILA. Sovitte hyvin yhteen Leon kanssa. Synnytä lapsi hänelle.

MIIRA. Kuka? Minäkö?

LEILA. En nyt suinkaan minä. Minun on jo myöhäistä. (Nauraa)

MIIRA. Itku pitkästä ilosta...

LEILA. En minä pahoja neuvo. Silmäni on tarkka. Synnytä lapsi!

Andrei ja Katri tulevat sisälle.

ANDREI. Hyvää iltaa.

LEILA. Hyvää iltaa, poika. Kaikki paikkakunnan akat saivat uudet kengät sinulta. Minä kuljen yhä kuluneissa kenkärisoissa.

Andrei käy istumaan ja ottaa esille suutarinvälineensä.Leila riisuu jalkineet ja asettaa jalkansa jakkaralle. Katri ja Miira seuraavat syrjästä Ontrein tekemisiä. Välillä he vilkaisevat toisiaan.

LEILA. Venäläinen kauppias oli mieltynyt minuun Tampereella ennen ensimmäistä maailmansotaa. Hän oli upea mies! Hän meinasi viedä minut Ranskaan, ja minä hölmö pelästyin. Olemme me suomalaiset turhan vauhkoja.

MIIRA. Eikö hän itse pelännyt?

LEILA. Ei. Venäjän pojat ovat uhkarohkeita. Puhunko totta?

ANDREI. Totta puhuttekin.

LEILA. Miksi tuijotat maahan? Katsahtaisit edes minun hameen alle. Olen vielä siinä iässä... Älä, poika, kutita minua! Älä kutita!

Leila purskahtaa naurun. Hän nauraa yhä kovemmin ja kovemmin.

 

Kuudestoista kuvaelma

Luukka on nikkaroimassa. Vaska liikkuu hermostuneesti pitkin latoa.

VASKA. Ei tämä hyvältä näytä. Mitä nyt on tekeillä? Minne hänet kutsuttiin näin yönselkään?

PAUSSI

VASKA. Meidän isäntä saa kunnon löylyt, kun me päästään pakoon täältä. Ampuvatko he omiaan? Meillä mies joutuisi varmastikin seinää vasten.

LUUKKA. Mitä se sinulle kuuluu?

VASKA. En tiedä mitä miehiä olet. Välillä puhut Jumalasta ja säälintunteesta, välillä et huoli kenestäkään.

LUUKKA. He ovat hyviä, tavallisia ihmisiä.

VASKA. Emme mekään ole eriskummallisia.

LUUKKA. Olemme vaan olleet ampumahaudoissa vastakkain.

VASKA. Veisaat niiden poliittisten tavoin. Oletko sattumalta Stalinia vastaan, Luukka?

LUUKKA. Oletko itse?

VASKA. Olin ollut muusta hyvästä vankileirillä kotimaassa. Tiedätkö tämän?

PAUSSI

VASKA. Saatko koskaan oman työsi valmiiksi?

LUUKKA. Oletko itse valmis?

VASKA. Kyllä olen valmis. En vaan luota turhaan näihin paskasuksiisi.

LUUKKA. Emme pärjää ilman suosuksia. Sovittele tämä.

VASKA. Kolme suksea on kätkössä pensaikossa. Tämä on neljäs. Jalkoja on kuusi.

LUUKKA. Karkurit tarvitsevat sadan prosentin valmiutta. Sadan prosentin. Ymmärrätkö? Muuten emme pääse meikäläisten luokse. Muuten menehdymme.

VASKA. Sadan... Kahdensadan... En juuri ymmärrä. Riittää jo arvoitukset. Lähdemmekö kahdestamme?

LUUKKA. En tiedä. En ole vielä päättänyt...

VASKA. Kuka sitten tietää?

LUUKKA. Isäntä on suostutellut Ontreita lähtemään Ruotsiin.

VASKA. Isäntäkö? Ruotsiin? Oletko tolaltasi, Luukka?

LUUKKA. Meillä ei ole suostuttelijoita.

VASKA. Vai että sillä lailla... Hän kusetti kunnolla heidät.

LUUKKA. Se oli juuri muuta.

VASKA. Joudumme mekin kuseeseen, jos hän ehtii karata täältä meitä ennemmin.

LUUKKA. Missä hän viipyy...

VASKA. Miksi olet ollut vaiti! Voimme joutua seinää vasten...

LUUKKA. Niin voimmekin.

VASKA. Jos hän ei ole vielä karannut, pakotamme hänet meidän mukaan. Jos hän ei tahdo lähteä, lopetamme hänet! Tapamme konnan ja sillä siisti! 

LUUKKA. Sinäkö hänet tapat?

VASKA. Korkea-arvoisempana sovit paremmin tähän toimeen.

LUUKKA. Hän rakastaa tyttöä. Rakastaa kovasti. Emme mahda mitään sille, että hän on pihkaantunut akkaan. Akka on akka kaikkialla.

VASKA. On sitä muutakin tässä maailmassa.

LUUKKA. Mitä tarkoitat?

VASKA. Tiedät kyllä mitä tarkoitan.

LUUKKA. Ihminen voi unohtaa valan, unohtaa velvollisuuden. Ihminen voi unohtaa kaiken.

VASKA. Pitää päästä täältä karkuun. Karkuun heti paikalla! Emme saa jäädä tänne! Lähdetään jo!

LUUKKA. Rauhoitu, Näppy! Jos hän on petturi ja vihollinen, olemme jo kuseessa. Olemme vainajia jo...

VASKA. Sitä minäkin! Puhuinhan sinulle että hän on huora! Olisi pitänyt kuristaa hänet!

LUUKKA. Älä huuda!

VASKA. Mitä tämä kaikki tarkoittaa? Olemmeko ansassa? Olemmeko...

Andrei astuu sisälle. Hän laittaa suutarinvälineensä nurkkaan.

VASKA. Ylititkö työnormin, stahanovilainen?

ANDREI. Lähdemmekö yöllä vai aamulla?

VASKA. Minne?

ANDREI. Älä pelleile.

VASKA. Oma lehmäsi on pian poikimassa.

ANDREI. Ei sillä väliä. Päätän itse omista asioistani.

VASKA. Onko ehkä muita päättämässä?

ANDREI. Ei ole. Päätän itse. Katsokaa, minä sain takin, vyön ja lippalakin. Suomalaiset voivat luulla minut heikäläisekseen, jos jotain...

LUUKKA. Mitä jotain?

PAUSSI

ANDREI. Miksi tuijotatte? Mitä minun pitäisi tehdä?

Luukka ja Vaska katselevat toisiaan.

LUUKKA. Ei juuri mitään. Odota meitä täällä. Käymme kätköllä, valmistelemme kaiken. Tulemme sitten sinut hakemaan.

VASKA. Jos se fasisti tulee tänne, sinun, Ontrei, pitää tappaa hänet. Olette vaan kuulemma sukua toisillenne. Vai mitä?

ANDREI. Eipä mitään! Toivo otti hänet mukaan kaupunkiin. Tuskin he tulevat takaisin tänään.

VASKA. Konnaa onnisti. Olisitko muuten kuristanut paljain käsin hänet. Olisitko?

ANDREI. Tarpeen tullen olisinkin. Älä epäile tätä, Näppy! Äläkä härnää minua stahanovilaiseksi.

VASKA. Oletpas sinä hermostunut. Minkä takia hermostut?

ANDREI. Luukka, käske hänet vaikenemaan!

VASKA (Luukalle) No mitä? Oletko valmis? Pitää jo lähteä!

LUUKKA. Nyt on aika lähteä…

VASKA. Mennään jo, Luukka!

Katri tulee ladon sisälle.

VASKA. Siinä sitä ollaan...

PAUSSI

VASKA. Mitä hän tahtoo?

ANDREI. Mitä nyt, Katri? Miksi tulit tänne?

KATRI. En tullut luoksesi. Tulin pyytämään apua heiltä.

VASKA. Mitä?

LUUKKA. Apua meiltäkö?

ANDREI. Sinun ei saa olla täällä, Katri. Mene pois!

LUUKKA. Odota. Millä auttaisimme sinua?

KATRI. Teidän ei pidä vihata häntä minun takiani. Hän ei tahdo pelastaa itseään, vaan minut. Hän tahtoo pelastaa minun lapseni. Te olette sotilaita ja ajattelette toisin, samoin kuin myös veljeni ajattelee. Emme tiedä mitään toisistamme. Kun

te olette osanen hänen kotimaataan, en saa pyytää apua muilta teiltä. En tunne Venäjän maata enkä saa pyytää apua siltä. Olette antaneet verta omalle kotimaalle. Ehkä kotimaanne uskoo tai ainakin kuulee, jos sanotte että hän on syytön.

ANDREI. Lähde pois, Katri!

VASKA. Senkin puolestapuhuja.

LUUKKA. Vaikene, Näppy. Antaa hänen puhua.

KATRI. Minäkin tahtoisin elvyttää kaikki ihmiset, jotka kuolivat sodassa. En voi kuitenkaan tehdä tätä. En osaa mitään rukouksia. En osaa muuta kuin synnyttää lapsen rakkaudesta. Ettehän te luule että lapsia syntyy vihasta.

PAUSSI

LUUKKA. Ei, emme me luule näin.

KATRI. Silloin teidän pitää antaa anteeksi hänelle.

LUUKKA. Vai että...

VASKA. Älä anna periksi, Luukka! Älä usko hänen puheitaan! Älä tottele häntä! Tämä on provokaatio. Akat vetoavat aina säälintunteeseen. Miksi hän on täällä, stahanovilainen? Mitä hän tahtoo? Menköön hän täältä pois!

ANDREI. Ette ole velkaa kenellekään. Minä lähden kanssanne. Tämä on päätetty asia.

VASKA. Miksi puhut meidän asioista hänen kuullen? Tietääkö hän kaiken?

ANDREI. Ei. Hän ei tiedä mitään. Hän ei ole meidän vihollinen. Uskokaa tähän.

Luukka saattaa Andrein syrjään. Vaska asettuu heidän viereensä.

LUUKKA. Puolen tunnin päästä saamme tietää, kuka on vihollinen ja kuka on ystävä. Nyt me lähdemme täältä. Ellet sinä tule kätkölle puolen tunnin päästä, eroavat tiemme ainiaaksi. Kuulitko, Ontrei? Ainiaaksi. Ainiaaksi. Aina kuolemaan asti.

ANDREI. Kuulin. Ymmärsin kaiken. Menkää vain.

Luukka ja Vaska katselevat toisiaan.

ANDREI. Luuletteko että olen petturi? Luuletteko?

Luukka on vaiti.

VASKA. Luulemme että meidät napataan kiinni heti metsänlaidassa.

LUUKKA. Me menemme jo. Päätä itse kenen kanssa olet. Näin on oikein, poikaseni. Hän ei lähde täältä muuten vain pois.

ANDREI. Tiedän tämän. Näin on.

VASKA. Älä kuse housuihin, stahanovilainen! Urheilemme mekin viimein vihdoin...

Luukka ja Vaska lähtevät pois.

KATRI. Eivätkö he usko sanojani? He eivät usko sinuun...

ANDREI. Älä tätä ajattele.

KATRI. Minne he lähtivät?

ANDREI. He... He unohtivat työkalut metsän, sinne meidän ahollemme. He tulevat pian takaisin.

KATRI. Mennään metsään. Mennään omalle ahollemme.

ANDREI. Minä en voi mennä.

KATRI. Jotain on tapahtunut. Tunnen tämän... Huomasin tämän ilmeestäsi siellä kotona, kun sinä juttelit Leilan kanssa.

ANDREI. Niin on, Katri. Jotain on tapahtunut…

KATRI. Tiedän että isäni on puhunut sinulle. Hän on vihainen. Kovin vihainen. Mutta hän tahtoo hyvää meille. Meidän pitää totella häntä. Se on hänen oma päätoksensä. Olen huolissani siitä, että Miira voi kertoa meistä Leolle. Hän lähti kaupunkiin. En tiedä miksi lähtikin. Olen huolissani. Olen kovin huolissani.

PAUSSI

KATRI. Miksi olet vaiti? Jos lähdemme matkalle huomisaamusta, pääsemme Haaparantaan lounasajan jälkeen. Otan rattaat. Matkalla piileskelet säkkien alla. Pääsemme rajasta yli. Siinä kaikki! Olemme vapaita! Olemme yhdessä aina. Haluathan tätä?

PAUSSI

ANDREI. Minä en voi...

KATRI. Jos emme lähde huomenna, joudumme odottamaan ensi viikon sunnuntaita. Viikossa tapahtuu vaikka mitä. Kuulemma saksalaiset ovat siirtäneet tuhansia sotilaitaan Ouluun.

PAUSSI

KATRI. Etkö rakasta minua enää?

ANDREI. Älä puhu tällaista.

KATRI. Mitä sinulle tapahtui?

ANDREI. Sieltä ei ole paluuta kotiin.

KATRI. Minä olen kotisi. Olen kaikki sinulle. Meitä on pian kolme. Eikö tämä riitä sinulle? Ethän luule että rakastaisin häntä enemmän kuin sinua? Meille syntyy poika. Tyttö oli ollut sinulla aikaisemmin. Nyt syntyy poika, ja hän on maailman kaunein.

ANDREI. Puhumme myöhemmin, puhumme huomenna, Katri. Sinä et saa jäädä tänne.

KATRI. Minä en pelkää enää ketään. En ketään enkä mitään. He saavat kaikki tulla tänne. Sanon heille: minä rakastan sinua enkä ikinä luovu sinusta!

Andrei katselee ikkunasta yöhön. Hän seisoo selin Katriin.

ANDREI. Täällä on yhtä ja toista tapahtunut... Sinun pitää tietää tämä. Minä olen päättänyt...

Laukaus kajahtaa. Andrei kaatuu maahan. Katri rientää hänen luokseen ja kumartuu hänen ylleen.

KATRI. Ontrei! Ontrei! Mitä nyt tapahtui?! Oletko haavoittunut? Oletko? Vastaa minulle! Voi, Luoja armias! Mitä tapahtuu, Luoja? Autakaa! Autakaa!

Ovi lennähtää auki. Miira seisoo kynnyksellä. Hänellä on karabiini.

 

Seitsemästoista kuvaelma

Karkurit tulevat metsäaholle.

LUUKKA. Olemme pian maalissa, Vasja. Konnat ajoivat meidät tänne kukkulalle. Taivas on enää edessämme.

VASKA. Hyvä. Taivaaseen passaa päästä. Äiti kielsi pikkupoikaa polttamasta, poika vaan ei totellut... Hiljaista. Päästiinkö eroon heistä...

VASKA. Mitä luulet: oliko se pelkkä sattuma vai pettikö Ontrei meidät?

LUUKKA. Hän ei pettänyt. Se oli tavallinen partio vaan. Suotta oli heilua tiellä.

VASKA. Stahanovilaista veteli. Nyt hän elää kärsii myös meidän puolestamme.

LUUKKA. Onko sinulla ammuttavaa?

Vaska pyörittää naganin rumpua.

VASKA. Ei ole. Entä sinulla?

LUUKKA. Samoin. Kaikki on jaeltu.

VASKA. Ontrei puhui että tahdoit ampua itsesi, ettet joutuisi vangiksi. Onko tämä totta?

LUUKKA. Sellaistakin sitä sattuu. Miten itse jouduit vangiksi?

VASKA. Minua lyötiin takaa kiväärinperällä päähän. Kyllä se sitten kismitti.

Outoa kuminaa kuuluu jostain ylhäältä. Metsä ja taivas ikään kuin juttelevat keskenään.

VASKA. Kuulitko? Ota kranaatti esille. Vieraat ovat jo tulossa.

LUUKKA. (Ottaa munakranaatin) Lähdetkö minun mukaan?

VASKA. Riittääkö se kahdelle miehelle?

LUUKKA. Jollemme hosu, saamme mukaan pari kolme vierastakin.

VASKA. Korkataan pullo kun on himo ryypätä.

Luukka pitää kranaattia ojennetussa kädessä. Vaska irrottaa renkaan. Luukka puristaa kranaatti.

LUUKKA. Oletko järjiltäsi?!

VASKA. Odota vähäsen. Anna minun rakastua.

Vaska sijoittaa renkaan sormeensa sormuksen tapaan.

LUUKKA. Mitä sinä nyt?

VASKA. Pääsin sodan kanssa kihloihin. Näin lopulta. Ei tee mieli kuolla poikamiehenä. Sota on kuin akka, joka saa muistaa minut.

LUUKKA. En minä heti luottanut sinuun, poikaseni. En luottanut…

VASKA. Älä suotta liikutu, Luukka. Sinun pitää olla tarkka. Ettei vain käsi värähtäisi ennen aikaa.

LUUKKA. Minun käteni ei suotta värähdä.

VASKA. Hoida homma kunnolla.

LUUKKA. Hiljaa!

Vaska ja Luukka kuuntelevat. Kumina voimistuu. Ketään ei ole kuitenkaan heidän ympärillään.

 

Kahdeksastoista kuvaelma

Miira istuu ladon kynnyksellä karabiini kädessä. Katri syleilee kuolleen Andrein ruumista. Sulo, Venla ja Leo ryntäävät latoon.

VENLA. Luoja armias! Armahda meitä syntisiä!

PAUSSI

LEO. Kuinka, orja, uskalsitkaan! Kuinka uskalsit edes ajatella häntä! Nyt saat vastata kaikesta! Kaikesta! Missä sinä olet?

PAUSSI

LEO. Kommarinarttukin on täällä! Kuristan kummankin!

VENLA. Älä koske heitä! Älä koske!

Venla pysäyttää Leon. Sulo ottaa aseen Miiralta.

LEO. Mitä te teette?! Mitä teette?! He raiskasivat teidän tyttärenne! He raatelivat minut! Olette pettureita! Mitä te teette!

SULO. Rauhoitu, Leo!

LEO. Sinä tiesit kaiken! Te tiesitte totuuden Katrista ja olitte vaan vaiti! Miksi olitte vaiti? Missä hän on? Minne hänet piilotitte? Miksi olette vaiti?

SULO. Hän on täällä.

PAUSSI

Leo (Tulee Andrein viereen). Kuka teki tämän?

PAUSSI

MIIRA. Minä tein.

LEO. Sinäkö? Et olisi saanut tehdä tätä! Et olisi saanut...

VENLA. Hän teki tämän, koska venäläiset ovat voittaneet.

LEO. Mitä? En usko! Ryssän propagandaa kaikki!

SULO. Se on totta, poikaseni. Kuulin radiosta äsken. Me hävisimme sodan. Suomi teki välirauhan ja kaikki sotavangit palautetaan Venäjälle.

LEO. Ei voi olla totta! Se on petos!

VENLA. Sinähän toivoit rauhaa! Rauha on koittanut!

LEO. Mutta millä hinnalla! Kuvitelkaa millä hinnalla!

Toivo astuu ladon sisälle.

TOIVO. Vai että sillä lailla... Eivät ne ryssät pääse karkuun. Heidät saadaan kiinni. Hyvä kun tein ilmoituksen heti ajoissa.

SULO. Painu hiiteen!

TOIVO. Yritin hyvää teille. Enkä suotta yrittänyt.

SULO. Painu hiiteen! Painu hiiteen minun talostani!

Toivo kiirehtii pois. Katri yrittää jaloilleen ja sortuu maahan. Hän ottaa muutaman askeleen ja sortuu jälleen.

KATRI. Äiti! Äiti! Auta minua, äiti!

 

Yhdeksästoista kuvaelma

Vaska ja Luukka seisovat yhä metsäkummun kukkulalla. Heidän ympärillään on hiljaista. Outo kumina jatkuu miesten pään yllä.

VASKA. Ei ketään.

LUUKKA. He menivät piiloon.

VASKA. Eivät menneet. He lähtivät täältä pois. Pois. Mutta miksi he lähtivät?

LUUKKA. En jaksa enää pitää kranaattia.

VASKA. Pidä se. Älä päästä käsistä.

LUUKKA. Mennään. Meillä ei ole tietä takaisin.

 

 

Esirippu

Эхо

 

Действующие лица:

АНДРЕЙ, военнопленный, 25 лет

ВАСЬКА (ПРЫЩ), военнопленный, 25 лет

ЛУКИЧ, военнопленный, 45 лет

СУЛО, хозяин хутора

ВЕНЛА, его жена

КАТРИ, его дочь

МИЙРА, его сноха, вдова старшего сына

ЛЕО, его младший сын, унтер-офицер полка СС

УНТО, престарелый отец Венлы

ТОЙВО, сосед

ЛЕЙЛА, соседка

Место действия — хутор в финской глубинке; время — июнь — сентябрь 1944 года.

Примечание автора:

Начиная с 1942 года, когда красноармейцы от голода и болезней стали умирать в концентрационных лагерях в огромном количестве, финское правительство разрешило распределять часть из них на работы по хуторам. За рабский труд хозяин обязан был платить государству небольшую мзду.

 

ДЕЙСТВИЕ I

Картина 1

Лукич и Андрей за работой, а Васька отдыхает. Издали за ним наблюдают финские женщины и хохочут, так как он смешно танцует со снопом.

АНДРЕЙ. Эй ты, новичок, хватит дурака валять!

ВАСЬКА. У меня перекур.

АНДРЕЙ. У тебя, видно, вся жизнь — перекур.

ВАСЬКА. На финнов горбатиться очень нравится, да? А вот мне западло!

АНДРЕЙ. Жрать-то тебе не западло.

ВАСЬКА. Я свою пайку законно отработаю. Дышло вперед других не сую.

АНДРЕЙ. Сволочной ты мужик, Прыщ. Не знаю, как тебя, уголовника, в Красную армию взяли.

ВАСЬКА. Родина-мать похлопотала.

АНДРЕЙ. А кто за тебя хлопотал, когда ты по карманам тырил?

ВАСЬКА (поет)

Сходи к Андрюхе, моему соседу.
Он по свободе должен шесть рублей.
На два рубля купи себе махорки,
А на четыре — черных сухарей.

Писать кончаю. Целую в лобик.
Большой привет из наших лагерей.
Не забывай, что я живу как бобик.
И здесь полно и сук, и стукачей!

АНДРЕЙ. Говорят тебе, концерт окончен!

ВАСЬКА. Я свое на Родине отзвонил, а вот тем, кто тут жопу вражине лижет, впаяют так, что мамка не горюй!

Андрей подходит к Ваське и толкает его, тот падает.

ВАСЬКА. Давай, стахановец, иди поближе — я тебе сейчас в твою кулацкую печенку шило загоню!

Появляется Лукич и разнимает дерущихся, отбирает у Васьки шило.

ЛУКИЧ. Хозяин идет, уходи, Прыщ, а то опять без жратвы останемся. Иди на пожню. Пошел, я тебе говорю!

ВАСЬКА. Ладно, ладно, не ори. Шило отдай.

ЛУКИЧ. Пошел!

Васька быстро ретируется в кусты.

АНДРЕЙ. Хозяин идет?

ЛУКИЧ. Да нет, это я так, припугнул его. Чего не поделили?

АНДРЕЙ. Я за него его норму делать не собираюсь.

ЛУКИЧ. Да, работничек он еще тот.

АНДРЕЙ. Ты ведь знаешь, не умею я работать плохо. Земля — она везде земля.

ЛУКИЧ. Знаю…

АНДРЕЙ. Тырит все подряд. Пропадем мы из-за него. Так бы и прибил.

ЛУКИЧ. Без тебя полно желающих его прибить. Через неделю привыкнет.

АНДРЕЙ. Жаль, Николай помер. Он был хороший мужик. И ты хороший. А этот…

ЛУКИЧ. Ну, если будет совсем невмоготу, можешь в Братский батальон записаться.

АНДРЕЙ. Шутишь, что ли?

Пауза.

ЛУКИЧ. Шучу. Что финны нового говорят?

АЛЕКСЕЙ. Скоро большой праздник — Юханнус. У нас в деревне Иванов день назывался.

ЛУКИЧ. По-правильному сказать — Иоанн Предтеча.

АНДРЕЙ. Пока все праздновать будут, Катри обещала меня ночью к леснику сводить, он по ночам радио включает, Москву слушает. Сам он из красных, которые тут революцию делали.

ЛУКИЧ. Смотри, Андрей, ведь расстреляют, если кто выдаст.

АНДРЕЙ. Катри не выдаст.

ЛУКИЧ. Уверен ты в своей Катри, как я погляжу.

АНДРЕЙ. Да с чего же она моя?

ЛУКИЧ. Молодой ты, Андрюша, совсем зеленый… Глупостей не наделай.

АНДРЕЙ. Да я ведь не дурак.

ЛУКИЧ. Дурак, да еще какой.

Пауза.

АНДРЕЙ. А ты заметил, как финны изменились?

ЛУКИЧ. Они просто к нам привыкли.

АНДРЕЙ. Нет. Тут совсем другое. Они понимают, что наша берет, что немцев уже совсем прижали. Значит, воюем мы хорошо.

ЛУКИЧ. Кто-то воюет, а кто-то здесь пашет, чтоб их солдаты жирели. Правильно Васька бесится…

АНДРЕЙ. Ну вот, и ты туда же!

ЛУКИЧ. Пора идти… Скирдовать надо. Ты будь осторожнее.

АНДРЕЙ. Ага. Пойду воды напьюсь.

ЛУКИЧ. Воды… Я гляжу, корова тебя за кустами дожидается.

Лукич уходит. Появляется Катри.

КАТРИ. Жара страшная. Такой жары у нас никогда не бывало. Словно кто душит тебя.

АНДРЕЙ. Ты? Среди бела дня?

КАТРИ. Бежала вон через тот лес, чтобы незаметно. Тут крынка с молоком. Ты ее пустую на пашне, на старом месте под сосной, спрячь.

АНДРЕЙ. Ладно. А ты чего встрепанная такая?

КАТРИ. Отец в город едет. Брата Лео из госпиталя выписали. Совсем.

АНДРЕЙ. Вон оно что…

КАТРИ. Скоро приедет мой брат…

АНДРЕЙ. Ну, приедет и приедет.

КАТРИ. Не понимаешь ты, что это значит?

АНДРЕЙ. Значит, что на одного солдата здесь больше будет.

КАТРИ. Если он про нас узнает… Он такой… Он такой…

АНДРЕЙ. Никто ничего не узнает.

КАТРИ. Мужчины не все такие глупые, как ты.

АНДРЕЙ. Я глупый, потому что…

Катри своей ладошкой прикрывает рот Андрея.

КАТРИ. Тихо! Тихо!

АНДРЕЙ. Да ведь никого нет.

КАТРИ. Я очень боюсь за тебя и за себя тоже. Но за тебя больше боюсь.

АНДРЕЙ. Катри, ты не забыла про лесника?

КАТРИ. Не забыла.

АНДРЕЙ. А он в самом деле надежный?

КАТРИ. Да.

АНДРЕЙ. Мне только услышать, что там на фронте, где сейчас наши бьют немцев. Скоро ли победа. (Пауза.) Ну, что с тобой?

КАТРИ. Так, кое о чем подумала…

АНДРЕЙ. Ты пойми, наша победа всем нужна, всем людям.

КАТРИ. Мне все равно, кто победит.

АНДРЕЙ. Это как же так?

КАТРИ. Мне на всех наплевать!

АНДРЕЙ. Но если немцы победят, то я так и буду в рабстве ходить. Понимаешь?

КАТРИ (плачет). Вот и ходи. Вот тут, рядом со мной. А если ваши победят, то ты уедешь от меня… Уедешь!

АНДРЕЙ. Перестань, ну что ты опять об этом.

КАТРИ. А о чем же еще? Я только об этом и думаю. Все думаю, думаю. Никакого выхода нет!

АНДРЕЙ. Все будет хорошо, главное, чтобы война закончилась.

КАТРИ. Никуда я тебя не поведу. Так и знай! Пропадите вы все!

Катри убегает.

 

Картина 2

В доме хозяев. Суло собирается в дорогу за сыном.

ТОЙВО. Годов-то твоему Лео уже сколько? Тридцать два, поди?

СУЛО. Тридцать.

ТОЙВО. И что же, его по ранению совсем списали?

СУЛО. Совсем.

ТОЙВО. А брату моей жены руку оттяпали. Он в Хельсинки в морском госпитале лежит. Только вот не написали, правую или левую…

ВЕНЛА. Правую, левую… Что за глупости ты мелешь?!

ТОЙВО. С правой-то оно жить сподручнее. По хозяйству… За скотом ходить можно.

ВЕНЛА. Ходить нам теперь по хозяйству придется до самой смерти. Как жить будем, не знаю. Горе, одно слово — горе.

ТОЙВО. Так ведь война. В войну всегда так.

ВЕНЛА. Только у меня никто не спросил, нужна она или нет.

Входит Мийра. Она сильно навеселе.

ТОЙВО. Ничего, наш главнокомандующий Маннергейм в обиду нас не даст. Он умнее всех немцев, а русских и подавно умнее, он с царем за одним столом сидел. Верно ведь, Суло?

МИЙРА. А я вам говорю: Гитлер — кусок дерьма!

ВЕНЛА. Мийра, ты опять за свое?

МИЙРА. Поезжай, Суло, быстрее в Хельсинки, а то инвалидов нынче бабы быстро разбирают.

СУЛО. Ты пьяна, иди спать. А то упадешь, разобьешься снова в кровь.

МИЙРА. Да, пьяна. Я выпила от счастья!

ВЕНЛА. Что ж такое для тебя счастье?

МИЙРА. Горе тебя обошло — это и есть счастье! Вы что же не радуетесь? Ведь это радость! Разве за покойником едете? За живым! За живым! Пораненный — так это ерунда!

Венла причитает.

МИЙРА. Я вам говорю — счастье привалило! Это счастье наше. Русские Гитлеру скоро башку свернут, а там и нашим парням такую кровавую баню устроят, что те чертям позавидуют. А Лео уже дома кофеек попивать будет.

ВЕНЛА. Мийра! Замолчи! Поганый твой язык!

МИЙРА. Вы ничего не знаете. А Гитлера со всей его армией русские в плен взяли. Вот!

ТОЙВО. Ты что плетешь, девка? Что за басни!

МИЙРА. За что купила — за то и продаю. Эх, жаль танцевать не с кем! У тебя, Тойвочка, я знаю, самогон есть. Продай мне бутылочку ради праздника.

ВЕНЛА. Уймись! Иди в свою комнату. Какой еще тебе тут праздник?

МИЙРА. Сосед, вези меня с собой, гулять будем!

ТОЙВО. Пора мне, пойду, а то баба моя заждалась.

МИЙРА. Не бойся, никто тебя не осудит, с вдовы спрос невелик.

ТОЙВО. У меня того… Жена приболела…

МИЙРА. Эх ты, зануда! В наш дом мужик с фронта возвращается! Понимаешь?! Лео живой! Не то что мой муженек! Кто его просил помирать?! Ему, видите ли, приспичило утонуть. Кто его, дурака, просил? Лео всегда был умнее, не то что его брат.

ВЕНЛА (дает пощечину Мийре). Замолчи! Что ты вечно масло в огонь льешь!

СУЛО. Идите обе отсюда к чертовой матери, пока я вас во двор не выбросил с вашими глупыми языками!

Женщины уходят.

ТОЙВО. Неужто Гитлера опять разбили? Как под Сталинградом? Быть не может!

СУЛО. Одного понять не могу: зачем наш маршал за этим ублюдком немецким увязался? Вот тебе и «братство по оружию». Через это теперь финны в дураках! А ведь я ему верил!

ТОЙВО. Ты бы потише про такое говорил. Мы с тобой старые соседи, но людей всяких в округе хватает. Что же, ему со Сталиным надо было целоваться?

СУЛО. При царе он с немцами кроваво воевал — и вдруг замирился. Ну разве старый враг новым другом станет?

ТОЙВО. Не знаю. Только ясно всякому, что, когда две коровы спинами трутся, тут комару не выжить. Вот наш маршал и старается, выкручивается. Война — дело хитрое.

СУЛО. Чтоб они все сдохли: гитлеры, сталины и вся эта сволочь! У них в задницах взыграло, а нам расхлебывать.

Пауза.

ТОЙВО. Финнам уцелеть нелегко. Вот что еще хотел сказать…

СУЛО. Говори уже, а то весь вечер только башкой трясешь. Чего у тебя там за пазухой? Вываливай.

ТОЙВО. Скажу то, о чем в округе болтают. С пленными каждый по-своему обходится, а ты не слишком ли большую свободу им дал? Так и говорят некоторые, что ты якшаешься с ними, как с дорогими гостями. А ведь они все-таки враги наши. Вот какие разговоры.

СУЛО. Собачья брехня! Здесь никто в масле не катается. Сам знаешь. Договор у меня с лагерным начальством, как и у всех остальных. Мзду плачу исправно.

ТОЙВО. Два дня назад на моем дворе полиция была. Каких-то русских шпионов искали. А старший, между прочим, тобой интересовался.

СУЛО. Чихал я на полицию. Я никого не боюсь. Кто эти пленные? Простые солдаты. Вот и все. Я сам солдатом был. Что же, мне их теперь в землю живыми закопать? Они такие же мужики, как и мы, пашут, сеют. Чего же еще?

ТОЙВО. Так-то оно так…

СУЛО. Пускай брешут: собаки лают, ветер носит.

ТОЙВО. А что, этот твой лучший работник, который по-нашему понимает, правда хорошие туфли тачает? Или врут? Бабе моей надо бы сладить туфли.

СУЛО. Не врут. Пусть Лейла придет, скажу, чтоб мерки снял.

ТОЙВО. А платить кому? Ему или тебе?

Пауза.

ТОЙВО. Не смотри так, не смотри. Я понял. В долгу не останусь. Теперь пойду, уф!

СУЛО. Хитрец ты, Тойво. Ой, хитрец! Как сын приедет, позову тебя со старухой на праздник. Ты уж приди и пойло свое захвати. Ведь Мийра-то права: сын живой, и мы это отпраздновать должны!

ТОЙВО. Приду, обязательно приду, ведь я твоего Лео всегда любил как сына.

 

Картина 3

Белая ночь. Березовая роща в глубине леса.

КАТРИ. А ты многих убил там, на войне?

АНДРЕЙ. Не знаю. Когда из окопа стреляешь — не видно, попал ты в человека или нет. Другое дело — штыковая атака. Но до этого у меня не дошло.

КАТРИ. Я так и знала, что ты никого не убил.

АНДРЕЙ. А вот когда загоняли коров колхозных на минные поля, то тут и впрямь был ад…

КАТРИ. А зачем ты скот на мины загонял?

АНДРЕЙ. Ну, чтобы он не достался вашим… Такой был приказ.

КАТРИ. Нашим? А… да-да, я поняла, я поняла…

Пауза.

КАТРИ. А твоя жена, она сама по себе умерла или от войны?

АНДРЕЙ: Когда на остров Ханко в лагерь нас привезли, я встретил земляка, он рассказал, что Настя и дочка зимой от тифа умерли…

КАТРИ. Значит, от войны.

АНДРЕЙ. Насте двадцать два было бы сейчас.

КАТРИ. А мне двадцать будет через два месяца.

Пауза.

КАТРИ. А ты ее помнишь?

АНДРЕЙ. Кого?

КАТРИ. Ну ее…

АНДРЕЙ. Во сне иногда вижу. А дочку не вижу, она словно в тумане, не дает себя разглядеть, ведь ей полгода было, когда я ушел.

КАТРИ. Посмотри, какие здесь красивые березы. Ровные, гладкие, очень высокие и прозрачные. Словно они из стекла… Нигде во всем лесу таких нет.

АНДРЕЙ. Странно, кажется, что я уже здесь когда-то был.

КАТРИ. Они вытянулись, словно струнки на кантеле[1]. И у каждой из них есть свой голос. Вот послушай. (Катри прикасается к березам, демонстрируя Андрею, как звучат деревья.)

АНДРЕЙ. Действительно! Чудеса!

КАТРИ. Мама говорит, что раньше тут наш прадед и дед руны сочиняли, песни такие старинные. Ты же его знаешь, деда Унто?

АНДРЕЙ. Это тот, что со скамеечкой бродит?

КАТРИ. Его закрывают, потому что он все время уходит и никого не узнает. Под этими березами, на этом камне сочинялись руны. Потому эту рощу и называют поющей.

АНДРЕЙ. В нашей деревне тоже многие песни сочиняли. Иди сюда, садись, давай свои руки.

Они садятся на камень, берутся за руки.

КАТРИ. Как здорово! Я почувствовала себя маленьким ребенком. А ты?

АНДРЕЙ. С тобой я все время чувствую себя маленьким ребенком.

КАТРИ. Слышишь, как поют деревья?

Гул, похожий на звучание органных труб, наполняет лес.

АНДРЕЙ. Как странно и красиво. Давай узнаем, какое у вас эхо.

КАТРИ. А что, оно бывает разным?

АНДРЕЙ. Наверное, ведь земля и лес слышат голоса тех, кто здесь живет. Вот я сейчас крикну что-нибудь по-русски, и посмотрим, как эхо отзовется.

КАТРИ. Что ты! По-русски нельзя кричать! Не дай бог, кто-нибудь услышит!

АНДРЕЙ. Не бойся, всего лишь одно слово. Мы просто позовем эхо.

КАТРИ. Нет, нет. Лучше я сделаю это. А какое слово прокричать?

АНДРЕЙ. То, которое больше всего хочешь услышать.

КАТРИ. Я знаю. Такое слово есть. Rauha! Мир!

Эхо отзывается: Ha-ha-ha!

АНДРЕЙ. Надо же, эхо смеется над нами.

КАТРИ. Это потому, что лес знает, что война еще идет. Он же умнее нас с тобой.

АНДРЕЙ. Ну тогда лес должен знать еще кое-что. (Кричит.) Я люблю!

Эхо отзывается: Лю-лю-лю!

АНДРЕЙ. Вот видишь! Эху не нужен переводчик! Эхо говорит на всех языках. Люблю!!!

КАТРИ. А что значит «лю»?

АНДРЕЙ. Лю? Лю — это значит, что я тебя люблю. (Говорит по-русски.)

КАТРИ. Ой! Слышишь? Кто-то идет, прямо на нас.

АНДРЕЙ. Может, это зверь какой?

КАТРИ. Нет! Спрячься! Быстрее!

Из глубины леса появляется соседка с корзиной в руках.

ЛЕЙЛА. Это кто здесь кричит, как лось пораненный? Ты заблудилась, что ли, девка?

КАТРИ. Да вот бычка ищу. Бычок наш куда-то делся. Найти не можем.

ЛЕЙЛА. И как же ты его зовешь? По имени?

КАТРИ. Ну да, вот так и зову по имени: Лю-Лю.

ЛЕЙЛА. Что ж это за имя такое? Только теперь кричи не кричи — напрасно: лесные духи уже не спят, уже не отдадут вашего бычка. Поздно вы хватились искать. Да еще здесь, в этой роще. Иди-ка ты домой.

КАТРИ. А ты, Лейла, в такое время что в лесу потеряла?

ЛЕЙЛА. Траву ищу. Трава эта редкая, и видна она только в белую ночь.

КАТРИ. Никогда не слышала, чтобы ночью траву искали.

ЛЕЙЛА. Она, как змеиный яд, сильная. Ею убить можно и оживить можно.

КАТРИ. Мертвых, что ли, оживить?

ЛЕЙЛА. Именно.

КАТРИ. А-а-а…

ЛЕЙЛА. Думаешь, старуха с ума сошла? Нет. Раз в сто лет такая трава растет. Накануне праздника. Юханнус — великий праздник. Еще до церквей его деды наши ведали. От них я про траву знаю. Поняла?

КАТРИ. Поняла. А как она выглядит, эта трава?

ЛЕЙЛА. Белая она вся. Белая как снег. А когда роса на нее падет, то она пунцовеет до черноты. Вот так.

КАТРИ. Странно. Выходит, она волшебная?

ЛЕЙЛА. Какое еще тут волшебство? Никакого волшебства. Пойду вдоль реки, где места затуманенные, может, там ее и встречу.

КАТРИ. В добрый путь.

Лейла уходит и снова возвращается.

ЛЕЙЛА. Про духов я так наболтала, по глупой старости. Забудь. Не их бояться нынче надо, а людей. Бычка твоего небось дезертиры, что с фронта бегут да здесь прячутся, давно съели. Берегись, девка, они ведь нынче никакого страха не имеют. А тебе надо двенадцать разноцветов собрать и под подушку спрятать.

КАТРИ. А это еще зачем?

ЛЕЙЛА. В Юханнус цветы тебе жениха покажут. Уснешь, а суженый тут как тут.

КАТРИ. А если я его и без цветов знаю?

ЛЕЙЛА. Без цветов он не привороженный. Уйдет. Прощай да помни мои слова.

КАТРИ. Прощай. Я теперь прямиком домой пойду.

Соседка уходит. Андрей появляется из укрытия.

КАТРИ. Ты слышал?

АНДРЕЙ. Слышал. Чудная старуха.

КАТРИ. Она немного странная, но очень добрая.

АНДРЕЙ. А про цветы она красиво сказала.

КАТРИ. Я обязательно ее послушаю. И посмотрим, явишься ты или нет.

АНДРЕЙ. Ты что же, сомневаешься?

КАТРИ. Сомневаюсь!

 

Картина 4

Вечер. Сарай, где живут военнопленные. Обычные деревянные нары. Стол, несколько табуретов. Лукич что-то мастерит из бересты.

ВАСЬКА. Лукич, ты мужик грамотный, скажи, почему шведы не воюют? У них разве армии нет?

ЛУКИЧ. Нет.

ВАСЬКА. У всех есть, а у них нет. Как же так?

ЛУКИЧ. Не знаю.

ВАСЬКА. Я слыхал, они перебежчиков принимают, а назад не выдают.

ЛУКИЧ. Такой у них закон. Все дерутся, а они в стороне стоят.

ВАСЬКА. Буржуи недорезанные! Ничего, скоро им всем будет крышка. А где стахановец?

ЛУКИЧ. Сейчас придет.

ВАСЬКА. Финский прихлебатель.

ЛУКИЧ. Он такой же красноармеец, как и ты.

ВАСЬКА. Ну ты сказанул-мазанул!

ЛУКИЧ. Мы вместе с ним почти год у этого хозяина вкалываем…

ВАСЬКА. И что? Чужая душа — потемки. Я гляжу, мужик ты тертый, бывалый, а этого фраера, видно, в лагере никто не порол, как меня. Он в гробовой команде не служил, как я, помои не жрал, он у нас особых кровей. На особом счету. Странно это.

ЛУКИЧ. А тебя с чего это вдруг в наш лагерь определили?

ВАСЬКА. Со мной-то все ясно. Я полгода в 32-м парился. Слыхал о таком? На каменоломнях. Там у нас бунт был. Половину постреляли, остальных кого куда распихали.

ЛУКИЧ. Так просто ведь не бунтуют. Чего темнишь-то?

ВАСЬКА. А мы не просто. К нам агитаторов прислали для вербовки в особый батальон, чтобы, значит, за финнов воевать. Вот и вышла заваруха.

ЛУКИЧ. Так бы и говорил.

ВАСЬКА. А ты прокурор, что ли?

ЛУКИЧ. Не виляй. В наш лагерь всех подряд не шлют.

ВАСЬКА. Вот я и говорю, что меня после бунта из-за национальности моей сюда пригнали.

ЛУКИЧ. Говорит он… Ладно, все ясно. Откуда будешь?

ВАСЬКА. Мы тверские.

ЛУКИЧ. Из тверских карел, стало быть?

ВАСЬКА. Записан так. Только я ведь с десяти лет в детдоме жил. Языка, кроме русского, никакого не знаю.

ЛУКИЧ. Ну вот и пойми теперь, почему мы здесь в одну кучу собраны.

ВАСЬКА. Дальше агитировать будут?

ЛУКИЧ. Кто хотел, тот уже сагитировался, а мы — просто рабы, которые всех других безопасней, типа дальних родственников.

ВАСЬКА. Нас еще в первом лагере сортировать стали: татар в одну кучу, марийцев в другую, коми в третью, русских отдельно, евреев вообще куда-то увезли, а карел, водь и ижору в отдельный барак собрали. Слыхал про таких финских сородичей наших, водь и ижора называются?

ЛУКИЧ. Слыхал.

ВАСЬКА. Ничего, нормальные мужики. Странно. Дома, на зоне, к примеру, нас никто на нации не делил. Мы же все советские, правильно? А тут, выходит, тебе да мне поблажка — работаем без конвоя. Значит, во всем этом есть какая-то подлянка. Ведь все другие, кого из лагеря не выпускают, будут за сук нас держать. Правильно?

ЛУКИЧ. Ты давай тут полегче… Умник!

ВАСЬКА. А ты тоже, как он, по-фински малтаешь?

ЛУКИЧ. Малтаю, когда надо.

ВАСЬКА. У нас в бараке один финн был настоящий, из Гатчины, так его быстро помощником надзирателя сделали. А он возьми и сбеги. Убили его и два дня убитого на обозрение всем выставляли. Вот тебе и братские народы. Падлы они!

ЛУКИЧ. Язык-то родной совсем забыл?

ВАСЬКА. В детдоме смеялись, когда я пытался говорить по-карельски. А уж на зоне тем более.

ЛУКИЧ. Это ясно. Ты помни главное: Родина у нас одна. А здесь, коль тебя к нам определили, ты должен жить по нашим правилам.

ВАСЬКА. Не учи ученого. А стелет твой дружок мягко, по-сучьи.

ЛУКИЧ. И блатные замашки свои брось. Тут тебе не тюрьма.

ВАСЬКА (смеется). Не тюрьма! Ну сказанул-мазанул! Ой, не могу! Не тюрьма! (Пауза.) Неплохо стахановец тут встал. Еще и в ночную смену баб окучивает. Молоток! А твоя краля где?

ЛУКИЧ. На кладбище.

ВАСЬКА. А-а-а… Понял. Я все секу. А может, он и не по бабам ходит? В лагере говорили, что у финнов есть такой закон: если ты партийного выдаешь или доносишь на кого-нибудь, то они тебя как будто на вольное поселение переводят и пайку дают тройную.

ЛУКИЧ. Что ты мелешь? Где тут тебе вольное поселение? На кого доносить-то?

ВАСЬКА. Лично мне бояться нечего. Понятно тебе, товарищ Лукичев?

Пауза.

ЛУКИЧ. Ты про шведов расспрашивал зачем? Драпануть надумал?

ВАСЬКА. С чего это ты взял?

ЛУКИЧ. Так, наблюдаю за тобой.

ВАСЬКА. А я за вами… Как пригнали меня сюда, так я и разбираю вас по очереди.

ЛУКИЧ. И много разобрал?

ВАСЬКА. Глядишь ты иногда, как вертухай…. Вот тут и задумаешься, кто ты есть такой? Обычный красноармеец или, может, еще кто?

ЛУКИЧ. Да ты не Прыщ, ты настоящий клещ.

ВАСЬКА. Драпать мне или не драпать, я сам знаю, и нечего в мои дела лезть.

ЛУКИЧ. Вот оно как. Ты того… нос-то утри, а иначе…

Входит Андрей с коробкой в руках.

ВАСЬКА. Явился. Ну что, донес на меня? Легче тебе стало?

АНДРЕЙ. Вот, Лукич, погляди, тут продукты и табак.

ЛУКИЧ. Откуда?

АНДРЕЙ. Из города приезжали люди, из Красного Креста. Они пленным жратву раздают. Хозяин вызвал, говорит, бери, вам положено. Ну я и взял.

ВАСЬКА. Ага, чувствуют свой конец, тухляки, подлизываются. Нам тоже в лагере раздавали галеты американские, курево.

АНДРЕЙ. Лукич, добро это как-то поделить надо.

ВАСЬКА. А чего Лукич-то? Он что, пахан? Тут распределение простое — на три части, и баста!

Лукич открывает коробку. Достает оттуда консервы, галеты, табак, газеты.

ВАСЬКА. Настоящая хавка! Сейчас все и сожрем! Это тебе, это тебе… Андрюха, ты ведь не куришь, я твою пайку забираю, да?

АНДРЕЙ. Убери свои лапы! Сказано тебе, Лукич распределит все сам.

ЛУКИЧ (вчитываясь в текст). Вот мерзавцы, что творят! За табачок нас нынче покупают.

ВАСЬКА (читает по слогам). Получателям сего следует выразить благодарность в письменном виде месье Константину Изразцову по адресу: Стокгольм… Заполните анкету, подпишитесь полным именем… Ага, сейчас, только портки поглажу! За дешевок нас держат эти месье.

ЛУКИЧ. Сволочи, что придумали! Гляди! По-русски написано, что мы не победим! Это же наши пишут, свои! (С ожесточением рвет газету на части.)

ВАСЬКА. Да это политические стараются, те, кто сбежал еще до войны. Я таких уйму перевидал. Не переживай. Ой, сейчас слюнями захлебнусь!

ЛУКИЧ. А ну, не трожь это барахло!

АНДРЕЙ. Тебе говорят, не трогай!

ВАСЬКА. Да вы чего, мужики? Это же обыкновенная хавка.

Пауза.

ВАСЬКА. Давайте хоть табак заберем.

Пауза.

ВАСЬКА. Возвращать-то все равно нельзя. Это нам боком вылезет. Хозяева в лагерь донесут. И порка всем обеспечена, или карцер, или яма. Вы чего, в натуре?

АНДРЕЙ. Это точно. Я ведь там, в бумажке, расписался за всех. Он меня еще фотографировал…

ЛУКИЧ. Тебя кто просил — за всех?! Что ты вечно лезешь поперек батьки в пекло!

АНДРЕЙ. А что?

ЛУКИЧ. А то, что теперь наши фамилии во всех этих поганых газетенках напечатают!

Пауза.

ВАСЬКА. Ладно, я вон там в углу закопаю все. Пускай финские червяки жируют, а мы уж как-нибудь перекантуемся. Да, мужики?

ЛУКИЧ. Ты думаешь, после победы нас на парад позовут?

АНДРЕЙ. А при чем тут парад?

ЛУКИЧ. А при том, что все припомнят нам: и что в плен сдались, и что горбатились на врагов, и что подачки белогвардейские жрали, и что табак немецкий курили. Посмотри, на пачке-то что написано! Фашистское курево!!!

ВАСЬКА. Ты что, земеля, спятил? Это же всем пленным положено. Ты вообще мои мослы лагерные видал? И буквы здесь не фрицевские.

Пауза.

ЛУКИЧ (потрясая газетой). А это говно тоже всем положено? Видишь, что здесь пишут? Это ты тоже сожрать готов, в пасть свою запихать?

ВАСЬКА. Да мы себе этим задницу подотрем. Не переживай. Дают — бери, а бьют — беги.

ЛУКИЧ. Вот ты и побежал.

ВАСЬКА. Кто побежал? Мы из окружения две недели прорывались.

ЛУКИЧ. А ты? Что ты молчишь?

АНДРЕЙ. Я не сдавался! Не сдавался я! Сколько раз говорить.

ЛУКИЧ. Никогда так не делай! Ты понял?! Ни-ког-да!

АНДРЕЙ. Ладно, Лукич, я правда не подумал. Жратве обрадовался и…

ВАСЬКА. По-твоему выходит, нас после победы, ежели она, конечно, будет, на расстрел, что ли, повезут?

ЛУКИЧ. Что ты, тварь, городишь?! Победа произойдет, даже если нас с тобой не будет! Если ты еще раз… Я тебе, сволочь, глотку перегрызу! Я тебе не земеля! Ты понял?! Гнида! Скотина! Я тебя лично к стенке! К стенке! Лично!

Васька ошалело глядит на разбушевавшегося Лукича, который хватается за табуретку.

Пауза.

ВАСЬКА. Еще бы…

ЛУКИЧ. А теперь я ложусь спать. А вы делайте что хотите: жрите, курите, финских баб приходуйте! Я вам тут не командир!

ВАСЬКА. Хорошо сказал: тут ты нам не командир, а вообще-то, выходит, ты командир, что ли?

ЛУКИЧ. А-а-а! (Кидает табуретом в Ваську. Хватается за голову и падает навзничь.)

АНДРЕЙ. Придурок ты, Прыщ!

ВАСЬКА. Чего это с ним?

АНДРЕЙ. Контуженый он. Холодной воды ему надо на голову. Давай быстрей!

Укладывают Лукича на нары. Андрей прикладывает к его голове мокрую тряпку.

Пауза.

ВАСЬКА. А я что, колдун, что ли, загадки разгадывать…

АНДРЕЙ. Лукич, как ты? Сейчас очнется.

ВАСЬКА. Накатили тут на меня бочку... Интересно, как он сам-то в плен попал?

АНДРЕЙ. Никак не попал, он застрелился. Видишь дырку на гимнастерке?

ВАСЬКА. Ну вижу.

АНДРЕЙ. Пуля навылет прошла, а сердца не задела.

ВАСЬКА. Да ладно…

Лукич приходит в себя.

ЛУКИЧ. Сдай его, Андрей, со всеми потрохами хозяину, чтобы его обратно в лагерь упекли.

АНДРЕЙ. Ты лежи, Лукич, не разговаривай.

ВАСЬКА. Фраернетесь, меня сдать не за что. Употеете!

АНДРЕЙ. Не за что? А яйца куриные кто таскает? А кисет хозяйский, а масло, а остатки самогона, что вдова прятала в хлеву? Кто же это все спер? Пушкин, что ли?

ВАСЬКА. Какой еще Пушкин? Чего ты мелешь? Да кто тебе поверит?

ЛУКИЧ. Ему поверят.

ВАСЬКА. А еще небось бывший пионер. Ну иди, закладывай, финская морда! Эй, эй, ты куда пошел?

АНДРЕЙ. Закладывать тебя пошел.

Андрей мочит в ведре тряпку и возвращается к Лукичу.

Пауза.

ВАСЬКА. Ладно, мужики, чего вы, в самом деле… Я же так, шуткую от скуки. Пашем вместе — стало быть, и держаться надо всем вместе. Верно? Мы же земляки.

АНДРЕЙ. Завтра лес валить идем, так что посмотрим на твое поведение.

ВАСЬКА. Вот лес валить — это я с удовольствием. На лесоповале я всегда первым был.

ЛУКИЧ. Все, повоевали, и хватит. Ложитесь.

ВАСЬКА. Лукич, я тебе сейчас песню спою. Лекарственную, настоящую, а не какое-то там фуфло гражданское. Вот увидишь, сразу полегчает. (Негромко поет.)

Течет реченька по песочечку, золотишко моет.
А молодой жульман, воровской жульман,
Начальничка молит:
Ой да ты, начальничек, ключик-чайничек,
Отпусти на волю, а там соскучилась,
А может, скурвилась без меня там дроля…
Отпустил бы я тебя, отпустил бы я тебя,
Воровать ты станешь,
А ты напейся воды холодной, про любовь забудешь…

Все затихает, слышится гул, доносящийся с неба. Васька прислушивается и боязливо спешит залезть под одеяло.

Затемнение.

 

Картина 5

Хозяйка со снохой стирают белье.

МИЙРА. Уеду я, Венла, в город. Война закончится, и уеду. Не могу здесь, тяжко мне.

ВЕНЛА. Как же, ждут тебя в городе! Таких, как ты, вдов там сотни и тысячи.

МИЙРА. С ними, может, мне веселей будет. Я в юности о городе мечтала. Когда за вашего сына шла, все ему говорила: «Давай, Виктор, уедем в город, заживем там всем на зависть». Не вышло. Не вышло.

ВЕНЛА. Пять лет прошло со смерти моего старшего сыночка. Я ведь тебя насильно не держала.

МИЙРА. Не хотелось уходить. Страшно было. А теперь хочу. Очень хочу.

ВЕНЛА. В городе на кусок хлеба не так просто заработать. А здесь у тебя все под руками.

МИЙРА. Посмотрите на эти руки. Я уже превратилась в развалину. А мне тридцать лет!

ВЕНЛА. Придет срок, ты за хозяйку здесь останешься.

МИЙРА. У вас на то дочь имеется.

ВЕНЛА. Жена моего сына — мне тоже дочь. И тебя я ценю больше, чем ее.

МИЙРА. Зачем вы мне это говорите?

ВЕНЛА. Нет у меня на нее надежды.

МИЙРА. Зря вы. Она хорошая. Она лучше, чем я.

Пауза.

МИЙРА. Вы плачете, мама? Никогда не видела, чтобы вы плакали.

ВЕНЛА. Я боюсь, что она беременна.

МИЙРА. Бог мой! С чего бы вдруг? Кто вам сказал?

ВЕНЛА. Сердце мое сказало.

МИЙРА. А мне и невдомек за ней наблюдать. Работает она споро. Да с чего вы взяли? Глупости это.

Пауза.

МИЙРА. Чушь. Да и от кого здесь забеременеть? Да нет! Быть не может!

ВЕНЛА. Надеюсь, ты на моей стороне?

МИЙРА. Еще бы.

ВЕНЛА. Если срок маленький, то… надо что-то делать…

МИЙРА. Вот тебе и тихоня, вот тебе и хромоножка.

Входит Катри.

КАТРИ. Я сегодня, мама, вечером на мельнице у Хенны буду, там и заночую.

ВЕНЛА. Не нагулялась еще?

КАТРИ. Так ведь праздник завтра.

МИЙРА. Бог праведников в праздники привечает.

КАТРИ. О чем это ты, Мийра?

МИЙРА. А я-то думаю, почему Катри со мной в баню не идет… А оно вон что…

КАТРИ. Мийра, что случилось?

МИЙРА. У нас ничего не случилось. А ты здорова ли? Брусничку случайно не проглотила?

КАТРИ. Я?

ВЕНЛА. Сними, дочка, свою рубашку.

КАТРИ. Зачем? Мама…

МИЙРА. Сними, сними, мы на тебя полюбуемся.

ВЕНЛА. Пока твой брат не вернулся, мы должны выяснить все до конца.

КАТРИ. Что выяснить?

ВЕНЛА. Снимай рубашку, дрянь!

КАТРИ. Зачем?

Венла сдирает с нее рубашку.

Пауза.

МИЙРА. Да, тут не скажешь, что девка репы наелась. Тут дело посерьезнее.

ВЕНЛА. Проститутка! Потаскуха! Что же ты натворила?! Что же ты наделала?! О, горе мне! О, горе!

МИЙРА. Не волнуйтесь, мама, наши бабки и не с такими животами справлялись. Полежит после с десяток дней и будет как новенькая.

КАТРИ. Вы не смеете распоряжаться моим ребенком.

ВЕНЛА. Что, что ты сказала? Твоим ребенком? Потаскуха!

МИЙРА. Ты уж действительно попридержи язык за зубами, раз не удержалась от греха.

КАТРИ. Это никакой не грех.

МИЙРА. Венла, так мы не поняли, девушка-то замуж собралась. Все по чести будет. И кто же жених?

ВЕНЛА. Что ты задумала, пустая голова?! Как ты решилась на такое?!

МИЙРА. Только не говори, что отец ребенка — косоглазый Петри с Каменного острова. Или это Эркки безногий?

КАТРИ. Нет, это не они.

МИЙРА. Слава богу!

ВЕНЛА. Дочка, с кем ты спуталась? И когда? Отвечай.

КАТРИ. Я не путалась… Я…

МИЙРА. На пятьдесят верст в округе я знаю всех мужиков детородного возраста. Мне даже очень интересно стало. И кто же наш герой? Уж не в городе ли твой жених?

КАТРИ. Я не скажу. Я скажу потом!

ВЕНЛА. Говори сейчас! Говори немедленно! Кто он?

МИЙРА. Мы ж тебе не враги. А вдруг мы тебя поймем.

КАТРИ. Никто не поймет…

ВЕНЛА. Доченька, девочка… Ты что, не понимаешь, что идет война! Война!

КАТРИ. Ненавижу вашу войну!

МИЙРА. Так где же твой герой? Может, он в городе прячется?

ВЕНЛА. Мы все равно узнаем, и будет только хуже. Говори!

КАТРИ. Ненавижу вашу войну! Ненавижу!

МИЙРА. Я, мама, чувствую, что здесь что-то нечисто…

ВЕНЛА. Доченька, ведь не от русских же свиней ты понесла?

Пауза.

ВЕНЛА. Нет!!! Нет!!! Нет!!!

МИЙРА. Убить ее мало. Убить! Сейчас утопить, заразу!

ВЕНЛА. Нет! Нет! Это неправда! Катри, скажи! Дочка, скажи, они взяли тебя силой? Да? Что ты молчишь? Дрянь!

КАТРИ. Нет, мама.

МИЙРА. Неужели ты пошла на это сама?

КАТРИ. Я хочу разговаривать об этом только с мамой.

ВЕНЛА. Замолчи! Теперь ты самая низкая тварь и не имеешь никакого голоса. И теперь Мийра больше мне дочь, чем ты, шлюха!

Венла плачет.

Пауза.

МИЙРА. Тебя надо убить! Убить ее надо!

ВЕНЛА. Нужно обо всем рассказать отцу.

МИЙРА. Суло не станет ее слушать, он ее пришибет. Говори, как это случилось?

КАТРИ. Я сама. Я во всем виновата сама. Он тут ни при чем.

МИЙРА. Кто он? Ну, говори же!

КАТРИ. Не скажу.

ВЕНЛА. Куда теперь деться мне? Куда спрятать матери свои глаза от людей? Господи, посмотри на мои страдания! За что ты их шлешь мне?

КАТРИ. Я очень виновата, но я… я ни в чем не виновата…

МИЙРА. Удавить тебя надо не за то, что с русским спала, а что он теперь победителем себя чувствует. Не над тобой, а над всеми нами. Вот в чем вина твоя! Вот в чем! Понимаешь ты?! Понимаешь?!

КАТРИ. Нет! Он любит меня!

ВЕНЛА. Разве ты дочь моя? Разве теперь ты мне дочь?

КАТРИ. Я уеду отсюда. Я не буду с вами жить, не беспокойтесь.

ВЕНЛА. Что? Что она говорит, Мийра?

МИЙРА. Ерунду. Ей нечего нам сказать. А кто он, догадаться несложно…

КАТРИ. И я его люблю. Я очень его люблю. Он не хотел, это я…

ВЕНЛА. Замолчи! Не смей!!!

МИЙРА. Ничего хуже придумать было нельзя!

ВЕНЛА. Одевайся. Нам надо идти. Немедленно. Пока не вернулся отец вместе с Лео.

КАТРИ. Куда?

ВЕНЛА. Куда надо!

КАТРИ. Я не пойду!

ВЕНЛА. Пойдешь! За волосы тебя потащу, потаскуха! Вернись!

Катри убегает, мать следует за ней. Входит дед Унто со своей скамеечкой.

УНТО. Что вы, бабы, вечно орете? Спать старику не даете.

МИЙРА. Только тебя тут не хватало, Унто.

УНТО. И кто вы такие будете?

МИЙРА. Сами не знаем, дедушка, кто мы теперь такие. Наверное, дуры набитые.

УНТО. А что, дуры, война-то кончилась?

ВЕНЛА. Ведь я тебя, дедушка, заперла. Как же ты вышел?

УНТО. С молитвой, с молитвой, со словом божьим.

МИЙРА. Пойдем, я тебе квасу дам.

УНТО. А что, война-то кончилась?

МИЙРА. Не кончилась, не кончилась! Черт побери! Проклятье! Проклятье!

УНТО. Чур тебя! Чур! Со словом божьим, девка, все закончится. Со словом…

МИЙРА. Проклятье! Проклятье!

УНТО. А это потому, что никто перед пахотой теперь не молится, не крестится, не кланяется полю. И пахать надо на убывающую луну, чтобы сорняков не было. Поняла? Кругом сорняки.

МИЙРА. Что теперь будет? Что теперь будет?!

УНТО. Перемелется все — и будет мука. Вот что будет.

Мийра уводит старика.

Затемнение.

Ночной лес. Среди деревьев силуэт женщины. Она о чем-то просит небо. Небо отзывается гулом. То ли это шум вдалеке летящих самолетов, то ли ветер несет облака, то ли кроны деревьев вторят словам человека…

 

Картина 6

За праздничным столом сидят Суло, Венла, Катри, Мийра, Тойво и Лейла. В центре Лео в форме унтер-офицера СС.

ЛЕО. Один солдат из отпуска тащил на передовую целый рюкзак водки, для всего взвода, а его по дороге русские подстрелили, в окопы только рюкзак санитары передали. Взвод обрадовался, орут солдаты: «А нам-то говорили, что беда приключилась. Но гляди-ка, все обошлось, ни одна бутылка не разбилась». Вот так.

ТОЙВО. Да уж, солдатские анекдоты, они всегда крепкие. Давай, Лео, выпьем за твое возвращение в родной дом. Мы тебя все очень ждали.

Все выпивают.

ЛЕО. Что, не смешно?

ТОЙВО. Ты не анекдот, ты что-нибудь жизненное расскажи. Заели небось вас там вши?

ЛЕО. Вши — пустяки. Особенно богомольцы надоели. У нас был унтер-офицер, бывший пастор, так он от пьяных русских песен в ярость приходил. От вражеской колючки до нашей и ста метров не было. Вот он как услышит, что русские горланят, ко мне на позицию со своим хором трезвенников валит. И красиво так псалмы выводят пастор с хором, чтоб русских перекрыть, чтобы, значит, им досадить.

МИЙРА. Молодец пастор, русским ни в чем уступать нельзя. Ни одного сантиметра.

ЛЕО. Придурок он, а не молодец! Начиналось с песен, а заканчивалось знаешь чем?

МИЙРА. После песен обычно танцы идут.

ЛЕО. Вот-вот. Устраивали нам танцы под минометами. Я этого пастора терпеть не мог. Раздразнит русских и на вторую линию бежит, а я расхлебывай его геройство. Из-за его упрямства я друга потерял. И если бы его самого не пришибло, то неизвестно, чем бы моя ненависть насытилась.

ВЕНЛА. Теперь ты дома, сынок. Теперь тебе можно перевести дух. Надеюсь, ты получал все наши посылки?

ЛЕО. Твоею простоквашей я хвастался перед всеми. Иди, я поцелую тебя, мама.

Венла подходит к Лео, он целует ее.

ВЕНЛА. Теперь, сынок, все пойдет по-новому, по-другому.

ЛЕО. Отец, ты видел тот бинокль, который болтается в моем рюкзаке? Это трофей. Настоящий офицерский. Я дарю его тебе. Мне-то он теперь совсем ни к чему.

СУЛО. Спасибо, Лео. Он может пригодиться нам на охоте. Особенно зимой.

МИЙРА. Говорят, что все наше зверье перебралось в Швецию, подальше от войны.

ЛЕО. А где моя сестра, почему она молчит? Я не слышу ее веселого голоса.

КАТРИ. Я здесь, Лео.

ЛЕО. Катри, я привез тебе патефон и две пластинки. Выменял у одного парня, разведчика.

КАТРИ. Хочешь, я поставлю музыку?

ЛЕО. Еще бы. Конечно, музыку! Солдат хочет танцевать.

Лео встает из-за стола и пытается выйти на середину. Мийра подхватывает его. Начинает звучать музыка. Лео и Мийра танцуют.

ЛЕЙЛА. Неужели ваш парень совсем ничего не видит?

СУЛО. Врач сказал, что ему еще сильно повезло, что со временем может быть улучшение.

ЛЕО. Теперь самое время начать семейную жизнь, отец. Не так ли? Пока валялся на больничной койке, я многое передумал.

ВЕНЛА. Что же ты решил, сынок?

ЛЕО. Солдат хочет выпить за победу!

Лео возвращается за стол. Венла спешно наливает самогон в кружку.

СУЛО. Выкладывай. Ты ведь редко раньше пускался с нами в разговоры о своих планах. Ведь ты помнишь, как мы спорили с тобой об этой войне.

ЛЕО. Я изменился, отец. Вам кажется, что я ослеп, а на самом деле я прозрел. Теперь я знаю, кого и за что надо убивать, а кого и за что надо любить.

МИЙРА. Что за глупости, да разве любят оттого, что надо? Ты не помешался ли, Лео, там, на фронте?

Венла знаками останавливает Мийру.

ЛЕО. Мне нужна крепкая бабенка, которая не побрезгует слепым солдатом. Я научился здорово командовать и знаю кусок нашей земли наизусть. Я помню всех наших коров.

СУЛО. Половины из них мы лишились.

ЛЕО. Помню все кочки и валуны на дороге, ведущей в поле.

ТОЙВО. Твой сын, Суло, знает что говорит, он хочет позаботиться о хозяйстве. И навести здесь порядок.

ЛЕО. Вот именно. И поэтому Катри тоже должна найти себе мужа. Наверняка в округе много таких же солдат, как я. А если их нет, то они вот-вот вернутся. Скоро мы победим, и все вернутся. Под нашей крышей я соберу вас всех в один кулак. И этот кулак будет самым сильным в округе. Все еще услышат о нашем хозяйстве. За победу!

МИЙРА. Вдовушек и молодых бабенок у нас хоть отбавляй…

ЛЕЙЛА. Этого добра навалом. Так всегда было. Особенно после войны с красными в двадцатом году.

ТОЙВО. Говорят, наши потери не так велики. Значит, многие парни вернутся здоровыми.

ЛЕО. Я сам позабочусь о женихе для сестры, я всегда договорюсь с любым солдатом.

СУЛО. О чем вы тут треплетесь? Это дело самой Катри.

ВЕНЛА. Нет, теперь это не ее дело!

СУЛО. Ты что, жена, встреваешь? О чем ты говоришь, не пойму?

ВЕНЛА. А вот и пойми, что твои симпатии к русским зашли слишком далеко.

МИЙРА. Мама!

СУЛО. При чем здесь мои симпатии к русским?

Пауза.

ЛЕО. Налейте мне вина. Эй, кто-нибудь слышит меня?!

ЛЕЙЛА. Я тебе налью, я сама готовила это вино. Оно славно прочищает мозги.

ВЕНЛА. Я всегда говорила тебе, что ты слишком мягкосердечен. Слишком!

СУЛО (к Тойво). Она, кажется, перебрала.

ЛЕЙЛА. Твой отец, Лео, очень любит тебя, он очень ждал твоего возвращения.

ВЕНЛА. Если бы ты не отпустил на заработки Виктора, он был бы жив, если бы ты не доказывал Лео, что ему не следует уважать Гитлера, то, как знать, может быть, он в отместку не кинулся бы в самое пекло.

ЛЕО. Я не жалею, что пустил столько крови нашим врагам! Я горжусь этим! Вы слышите?

ЛЕЙЛА. Перестаньте! Не надо портить праздник.

Пауза.

СУЛО. Если мой сын вернулся домой, то это не значит, что мои порядки изменятся.

ЛЕО. Не волнуйся, мама, я сам возьмусь за этих русских батраков. У меня есть что им сказать.

ТОЙВО. Может быть, это все и к лучшему. Все идет к тому, что война так или иначе закончится и будет мир.

ЛЕЙЛА. Хорошо, что Лео вернулся накануне великого праздника. Значит, Господь Бог ждет благодарения. В этот раз нам надо постараться собрать большой костер. И пусть он сожрет все зло.

МИЙРА. Тогда костер придется сложить до самого неба.

ВЕНЛА. Верно, верно! И пусть река унесет все наши горести.

ТОЙВО. Жена верно говорит: в этот Юханнус костер надо будет побольше смастерить. Благо теперь еще одни мужские руки появились в этом доме.

ЛЕО. Ничего, скоро наши солдаты нарожают здоровых парней. Ведь так, Катри?

Пауза.

ВЕНЛА. Ну что же ты молчишь? Тебе нечего сказать брату?

МИЙРА. Оставьте ее, мама. Все будет так, как он говорит. Ведь он герой! А она послушная девушка. Она все понимает правильно.

КАТРИ. Так не будет. Знайте, что так не будет!

СУЛО. Катри, вернись за стол! Что тут происходит, черт побери?!

ВЕНЛА. Теперь, отец, она уже не в нашей власти.

ЛЕО. Ерунда! Все в нашей власти, мама, все! И даже сама жизнь и сама смерть!

ЛЕЙЛА. Вот так да! Слышите, что говорит ваш сын? Он превратился в настоящего богохульника.

ТОЙВО. Господи нас всех храни!

Затемнение.

 

Картина 7

Пленные убирают сено. Раздаются одиночные выстрелы, пленники разбегаются в разные стороны и прячутся. Лукич остается на поле.

АНДРЕЙ. Снова началось. Лукич, уходи! Прячься!

ЛУКИЧ. Что, струхнули?

ВАСЬКА. Если бы я эту падлу на фронте встретил, то не пожалел бы на него и гранату.

ЛУКИЧ. Там бесстрашным быть легко. Ты тут не бойся.

ВАСЬКА. Тебе не страшно, потому что ты свое уже пожил, у тебя уже хрен с бородой, а я еще молодой.

АНДРЕЙ. Опять развлекаются, гады! Интересно, кто это?

ВАСЬКА. А ты у крали своей спроси. Небось ей известно.

АНДРЕЙ. Откуда ей известно?

ВАСЬКА. Если в лагере узнают про эту стрельбу, то нас живо упекут обратно.

ЛУКИЧ. А может, из лагеря приказ пришел — кончать нас всех? С них станется.

ВАСЬКА. Таких правил нет. Не загибай.

АНДРЕЙ. Когда хозяин в отъезде, тогда и стрельба начинается. Заметил, Лукич?

ВАСЬКА. И что с того?

АНДРЕЙ. Из карабина палят, гады. И ведь знают, что мы на самом дальнем поле работаем. Никто не услышит.

ВАСЬКА. Тут желающих нас шлепнуть за каждым деревом до отвала.

Пауза.

АНДРЕЙ. Кажется, все. Ну, что делать будем?

ЛУКИЧ. Работать. До нормы еще далеко.

ВАСЬКА. И солнце в небе высоко. А смешно вот так сдохнуть, по колено в навозе, посреди войны. Смешно. Хочется выжить.

ЛУКИЧ. Тебе это зачем?

ВАСЬКА. Как это — зачем?

ЛУКИЧ. Зачем ты хочешь выжить?

ВАСЬКА. Андрюха, ты посмотри на него! Я что, на допросе?

АНДРЕЙ. Понятно зачем. Чтобы вернуться домой.

ЛУКИЧ. Ответ неправильный!

ВАСЬКА. Видал? Я хочу выжить, чтобы родить кого-нибудь. Что, тоже неправильно?

ЛУКИЧ. Неправильно.

ВАСЬКА. А что правильно?

Стрельба начинается вновь.

ЛУКИЧ. Значит так, вы тут побегайте. Внимание стрелка отвлеките.

ВАСЬКА. Я что, рехнулся? Подставляться нам, что ли?

АНДРЕЙ. А ты куда?

ЛУКИЧ. Пойду познакомлюсь с ним поближе.

АНДРЕЙ. Зачем, Лукич? А вдруг он там не один. Убьют.

ВАСЬКА. Черта с два я полезу под пули! Черта с два!

Лукич исчезает. Андрей выбегает из укрытия. За ним, чертыхаясь, вылезает Васька.

 

Картина 8

Юханнус (День Иоанна Крестителя)

Полночь. Праздник в разгаре. Лес наполнен огнями костров. На поляне в праздничных одеждах все население хуторов сосредоточенно собирает из березовых веток священный зеленый крест, разукрашенный полосками ткани. Когда он готов, люди поднимают, устанавливают его. После чего вокруг креста водят хоровод и поют. На головах девушек венки из веток папоротника, по окончании песни они снимают венки и спускают их на воду. Мужчины в это время разжигают магический костер. Звучит заклинание, после которого мужчины уходят. На поляне остаются только девушки. Одна из девушек отрывается от танцующих, раздевается и уходит в лес. Все остальные отворачиваются, становятся лицом к горящему костру и считают количество кругов, которые пробегает девушка.

За праздником издали наблюдают Лукич и Васька.

ВАСЬКА. Что-то эти девки у костра сильно мне наших напоминают. Колдуют они, что ли?

ЛУКИЧ. Вроде того.

ВАСЬКА. Эх, поймать бы сейчас бабу горячую в перелеске.

ЛУКИЧ. Я тебе поймаю!

ВАСЬКА. За одну сиську хотя бы подержаться дали.

ЛУКИЧ. Обойдешься!

ВАСЬКА. Стахановцу, выходит, можно, а мне нельзя?

ЛУКИЧ. Ему можно.

ВАСЬКА. Это еще почему?

ЛУКИЧ. У него любовь.

ВАСЬКА. Гляди, гляди! Разделась девка! Совсем разделась. Куда это она? К нам, что ли? Прямо на нас бежит. Все! Пропал я, пропал!

ЛУКИЧ. Ложись, болван!

Пленные ложатся. Девушка пробегает мимо.

ВАСЬКА. Ты видел? Ты видел эту задницу? Зачем она круги вокруг поля нарезает? Наверное, они так протрезвляются? Да?

ЛУКИЧ. Приворот это. Приворот.

ВАСЬКА. Да я без приворота готовый. Вот он я! Эй, бабы, берите меня!

ЛУКИЧ. Да уймись ты. Ведь увидят. Пойдем отсюда.

ВАСЬКА. Ни за что! Ни за что! Ты иди, иди, Лукич, спать ложись, а я это кино досмотреть должен.

ЛУКИЧ. Так я тебя и оставил тут одного.

ВАСЬКА. А, взыграло! И у тебя взыграло. Еще бы! Гляди, гляди, опять бежит сюда, сука такая!

ЛУКИЧ. Ложись!

Совершив четыре круга, девушка возвращается, все встречают ее радостными возгласами, после чего следующая девушка отправляется в лес.

ВАСЬКА. Гляди, Лукич, этот гад слепой опять к нашему сараю прется.

ЛУКИЧ. Бежим! Быстрее. Надо его опередить.

ВАСЬКА. Эх! Какая невезуха!

 

Картина 9

Ночь. Лес. Появляются Катри и Андрей.

АНДРЕЙ. Я думал, ты не придешь.

КАТРИ. Я не могла вырваться. Меня не отпускали.

АНДРЕЙ. А почему ты назначила встречу здесь?

КАТРИ. Это секрет.

АНДРЕЙ. Огонь костра отражался в воде.

КАТРИ. Сейчас по всей Финляндии вдоль всех озер и рек горят костры.

АНДРЕЙ. Я знаю. До войны и у нас в деревне так было.

КАТРИ. Все хотят одного: чтобы зло сгорело в огне, чтобы ненависть кончилась. Ведь это когда-нибудь кончится, правда? Ты в это веришь?

АНДРЕЙ. Верю.

КАТРИ. О чем ты думаешь?

АНДРЕЙ. О том же, о чем и ты. Я сделал два кольца. Я сделал их из бересты.

КАТРИ. Сегодня праздник, и поэтому Бог сегодня видит и слышит нас. Ведь так?

АНДРЕЙ. Конечно.

КАТРИ. Покажи мне кольца.

АНДРЕЙ. Вот они.

КАТРИ. Какие они красивые. Они самые красивые! Посмотри, они сияют, как золото!

Обмениваются кольцами.

КАТРИ. Теперь мы обещаны друг другу. Только друг другу.

АНДРЕЙ. Вообще-то после этого целуются. Помнишь, там, в поющей роще, Лейла про траву, про цветы волшебные говорила?

КАТРИ. Помню. А если бы она была, эта трава? Что бы ты сделал?

АНДРЕЙ. Так ведь нет же ее.

КАТРИ. Кого бы ты оживил?

АНДРЕЙ. Всех. Всех, кто не хотел умирать на этой войне.

КАТРИ. Понятно…

АНДРЕЙ. Что тебе понятно?

КАТРИ. Что ты бы оживил всех…

Слышны радиопозывные.

АНДРЕЙ. Что это? Что это было?

КАТРИ. А я тоже приготовила тебе подарок. Сиди здесь и не оборачивайся. Если ты обернешься, то он уйдет. Понял?

АНДРЕЙ. Да! Да! Я понял.

КАТРИ. Когда все закончится, мы так же незаметно исчезнем.

АНДРЕЙ. Понял!

Катри уходит. Через некоторое время слышатся приглушенные позывные Москвы и голос Левитана.

РАДИО. От Советского информбюро: за последние сутки войска Ленинградского фронта, громя финские бастионы, вышли к западным границам Советского Союза. Части 30-го гвардейского корпуса вступили в Зеленогорск. Войска 21-й армии расширили участок прорыва до побережья Финского залива. Сегодня с боями взят город Выборг. Бойцы Карельского фронта под командованием генерала армии Мерецкова продвинулись на сотни километров вглубь укрепленных территорий противника и освободили старинный карельский город Олонец. Освобождено более восьмидесяти населенных пунктов на Карельском перешейке, на побережье Ладожского озера. Враг несет огромные потери в живой силе и технике. Финские войска в спешном порядке отступают по всему фронту. Победа будет за нами! Враг будет разбит! (Звучит музыка.)

 

Картина 10

Ночь. Сарай. На пороге пьяный Лео.

ЛЕО. Подъем! Всем встать! На работу! Праздник закончился!

Пленные зашевелились в темноте.

ЛЕО. Я нынче пьян. И вы будете пить со мной.

ЛУКИЧ. Хозяин не разрешает нам пить.

ЛЕО. Хозяин здесь я! Сколько раз повторять? Смирно!

Пленные встают.

ЛЕО. Построиться! (Пленные строятся.) Думаете, я вас не вижу? Я вас всей шкурой своей вижу. Эй ты, сапожник недобитый, наливай всем из моей бутылки. Вы будете пить за нашу победу! За нашу!

Пауза.

ЛЕО. Где он? Эй, сапожник! Где ты?

ЛУКИЧ. До ветра пошел. Сейчас вернется.

ЛЕО. Если он не вернется через минуту, то я вас уничтожу. Всех!

Внезапно дверь сарая распахивается, влетает запыхавшийся радостный Андрей.

АНДРЕЙ. Мужики! Вставайте! Просыпайтесь!

Увидев Лео, Андрей крайне удивлен.

ВАСЬКА. Уже проснулись.

ЛЕО. Ты где бродишь, свинья?! Кто разрешил тебе покидать казарму?

АНДРЕЙ. Туалет на улице, хозяин распорядился…

ЛУКИЧ. Где тебя носит?

ЛЕО. Молчать! Говорить только по-фински. Только по-фински! Без моей команды ни шагу! Ни вздоха! Иди сюда!

Андрей подходит к Лео, тот подает ему бутыль с самогоном.

ЛЕО. А теперь наливай всем, и мы будем пить за победу!

Андрей наливает из бутылки, принесенной Лео.

ЛЕО. Я командую вами здесь, потому что вы должны жить жизнью рабов. А рабы должны ползать и извиваться. А сейчас мы выпьем за нашу победу. Я сказал, выпьем за нашу победу!

АНДРЕЙ (многозначительно смотрит на друзей и радостно восклицает). За победу!

ЛЕО. Вот, так-то лучше.

ВАСЬКА (Лукичу). Ты посмотри на эту падлу!

ЛЕО. Молчать! Строиться на улице!

ЛУКИЧ. Солнца еще нет.

ЛЕО (смеется). Я — ваше солнце, а вы — мои рабы! Ясно?

ВАСЬКА. Правильно, Лукич! Хрен ему!

ЛЕО. Говорить только по-фински!

ЛУКИЧ. Хозяин сказал, что в этот праздник работать грех.

ЛЕО. Я не дам вам спать, я не дам вам смотреть свои гнусные русские сны. Не выйдет! Всем смирно! На месте шагом марш! А ну-ка, пойте свою песню. Пойте, как там, в окопах вы ее пели. Ну!

АНДРЕЙ. Какую песню?

ЛЕО. Будто ты не знаешь какую? «Катюшу»!

Пленные начинают неуверенно петь.

ЛЕО. Громче! Что трусите? В окопах-то вы были посмелей!

Песня набирает силу. На шум прибегают Суло, Венла и Мийра.

СУЛО. Немедленно прекратить! Что это за концерт? Кто разрешил?

Пленные замолкают.

ЛЕО. Я приказал.

СУЛО. Чего ты добиваешься, Лео? Ты хочешь, чтобы я тебя закрывал на замок? Иди в дом, проспись, а потом мы поговорим.

ВЕНЛА. Дай нам спокойствия, хотя бы в праздник. Не гневи Господа, сынок, ты весь мокрый, пойдем домой, тебе надо переодеться.

ЛЕО. Здесь, на этих нарах, я чувствую себя гораздо лучше, чем на мягкой перине. Я же сказал, что эти батраки — мои! Они подчиняются мне!

ВЕНЛА. Конечно. Завтра мы поговорим об этом.

СУЛО. Успокойся, Лео! Зачем ты все это затеваешь? У нас будут неприятности.

ЛЕО. Разве вы не понимаете, что война не кончилась?

ВЕНЛА. Но ведь ты не на фронте. Ты дома. Сегодня Юханнус.

ЛЕО. Это для вас он где-то там, на Свири. А для нас фронт здесь! И мы с ними еще не посчитались до конца. Разве не так? Отвечайте, свиньи!

Пауза.

ЛЕО. Я приказываю отвечать! Проклятые трусы!

ЛУКИЧ. Так.

ЛЕО. Вот! Вот! Он не боится. А значит, ненавидит. И это правильно! Ну что, все слышали?!

СУЛО. Они пленные, и мы обязаны выполнять договор…

ЛЕО. К черту договор! Мы хозяева, а они рабы!

СУЛО. Идем в дом.

ВЕНЛА. Лео! Ты же слышишь, как отец зол на тебя. Пойдем.

ЛЕО. Хорошо. Я ухожу, но как только погаснет костер, я вернусь и буду спать здесь. Чтобы у них не было ни одной минуты подумать, что они свободны.

Суло и Венла уводят Лео.

ВАСЬКА. Падаль вонючая!

АНДРЕЙ. Мужики! Сегодня я готов терпеть все! Сегодня наш праздник!

ЛУКИЧ. Не знал я, что ты такая сволочь. Овцой прикинулся!

ВАСЬКА. Я говорил тебе, что он гаденыш настоящий. За победу пьешь, паскуда!

АНДРЕЙ. И еще выпью!

ВАСЬКА. Да его резать надо! Резать!

АНДРЕЙ. Да погодите вы! Послушайте! Наши взяли Выборг и Олонец. Сегодня, сейчас передали. Всю оборону финскую прорвали, всю! За это пью! За нашу победу!

ЛУКИЧ. Не может быть!

ВАСЬКА. Кто передал? Ты чего брешешь?

АНДРЕЙ. Началось! Началось!

ЛУКИЧ (хватает Андрея в охапку, обнимает его). Неужели. Неужели началось! Дождались! Дождались! Андрюха!

АНДРЕЙ. Москва передала. Я сам слышал, сам!

ВАСЬКА (скачет по сараю и орет во все горло). Ура!!! У-р-р-а-а!

Затемнение.

 

ДЕЙСТВИЕ II

«Поющая» роща. Рассвет. Среди деревьев силуэт Венлы. Она стоит на камне на коленях. Ее голос нам не слышен. Однако понятно, что она истово о чем-то просит.

Картина 11

На лугу Лукич с Васькой косят траву. Жарко, пленные по пояс голые. Появляется Лео в сопровождении Катри. Они останавливаются, Лео прислушивается.

ЛЕО. Правильно, хорошо косят. Звук верный.

КАТРИ. А ты, Лео, тоже очень красиво работал. Я тобой всегда любовалась.

ЛЕО. Я почти пять лет не косил. Соскучился. Как сладко пахнет моя трава. Слышишь?

КАТРИ. Слышу.

ЛЕО. Разве такой воздух где-нибудь еще есть? Честно сказать, скучал по земле очень. Даже сильнее, чем по всем вам. Сначала Зимняя кампания, потом опять русские помешали.

КАТРИ. Да куда ж теперь тебе с косой?

Пленные останавливаются.

ЛЕО. Сколько их?

КАТРИ. Двое.

ЛЕО. А третий где?

КАТРИ. Он с отцом в конюшне. Скоро вернется.

ЛЕО. Я никому не разрешал уходить с поля. Этот покос не так-то легко одолеть. Здесь камень на камне. Помнишь, сестра, как мы выковыривали валуны, а они все перли и перли из-под земли.

КАТРИ. Помню. Они и сейчас по весне здесь прут как сумасшедшие.

ЛЕО. Где его коса? А ну, давайте сюда косу! Живо!

Васька приносит третью косу и кладет у ног Лео.

КАТРИ. Ты что задумал, Лео? Не надо тебе за это браться.

ЛЕО. А кто станет здесь пахать, когда русских не будет? Подумала ты? Это же наша с тобой доля. (Лео снимает с себя гимнастерку. Берет косу и становится между Васькой и Лукичом.) Ну, чего встали! Вперед. Посмотрим, на что вы способны.

Все трое становятся в ряд и начинают косить. Сначала неуверенно, а потом все быстрее и быстрее, постепенно приноравливаясь друг к другу. Раздается выстрел, потом еще и еще.

ЛЕО. Что за черт! Кто стрелял? Что за шутки! Катри, кто стреляет?

КАТРИ. Я не знаю. Осторожнее, Лео! Осторожнее! Прячьтесь!

Звучит очередной выстрел.

ЛЕО. Отставить стрельбу! Отставить! Я приказываю: не стрелять!

Затемнение.

 

Картина 12

В коровнике.

СУЛО. У Венлы, моей жены, брат живет в пограничном городе Хаапаранта. А за рекой уже Швеция, там, в долине реки Торнио, много финнов обитает. В тех краях всяких беженцев хватает. Некоторые разводят оленей. От оленей большая польза. Тут тебе и мясо, и шкуры. Хороший товар. Раздолье оленям на севере, ягеля много, а здесь его нет. (Пауза.) Что? Непонятно?

АНДРЕЙ. Не знаю, к чему вы, хозяин, клоните? Не понимаю.

СУЛО. Если попадешь в лагерь для интернированных, через три месяца дадут паспорт. И будешь свободен. А Катри тем временем в городе у брата поживет. Финны там без паспортов границу переходят. Ты парень крепкий, с тобой она не пропадет. Есть у меня немного денег, на первое время ей хватит.

АНДРЕЙ. Вы предлагаете мне бежать?

СУЛО. Вот именно, коли жизнь дорога.

АНДРЕЙ. Зачем мне бежать? От кого? Ведь войне скоро конец, победа нашей будет. Теперь это всем ясно.

СУЛО. Я старый человек, всякого повидал. Четвертая война меня догнала. Конец войне близок. Ясно, кто кого свалит, да неясно, что потом настанет.

АНДРЕЙ. Настанет мир.

СУЛО. Да что ты про это знаешь, сопляк! Мир. Когда он был, этот мир? Настанет мир, и пойдут умники, что в окопах никогда не бывали, козлов отпущения искать. Тебя или сына моего к ответу и поволокут, судить станут. Понимаешь ты это или нет?

АНДРЕЙ. Солдаты войну не начинали. За что нас судить?

СУЛО. Ты что же думаешь, с маршалов спросят? Отыграются на таких, как ты.

АНДРЕЙ. Я честно воевал, я…

СУЛО. А мой сын вообще герой, моему Лео два креста вручили. По одному кресту за каждый глаз. Только куда я буду их прятать, ежели вы победите? Скажи, куда? А коли не знаешь, так вот и послушай, что я тебе говорю. Ты еще молодой, руки хваткие, голова варит, шведский выучишь быстро. Без работы такие, как ты, не усидят. Поразмысли!

АНДРЕЙ. От работы я никогда не прятался.

СУЛО. Хлопотать за тебя нет нужды, дочь жалею. Характер у нее мой. Коли она что решила, то никто ее не сломает. Только хуже будет. И не должно мне так поступать. Не должен я! Ведь ты знаешь, кто мы друг другу? Ты да я?

АНДРЕЙ. Мы враги.

Пауза.

СУЛО. Вот именно. Здесь, в мешке, одежка гражданская. Завтра воскресенье — удобнее времени нет. С рассветом отправитесь, за восемь часов всяко у границы будете. А там останется только через реку вброд перейти и пограничникам сдаться.

АНДРЕЙ. Это, наверное, Лео вас научил меня подговорить, чтоб я бежал, чтобы убить.

СУЛО. Ты говори, да не заговаривайся! Я старый солдат и в спину никому никогда не стрелял. И ты мне тут не судья! Ясно?

АНДРЕЙ. Ясно.

СУЛО. За дочь свою я горло любому перегрызу. Вот это запомни! Решайся!

АНДРЕЙ. Я хочу с ней поговорить сам.

Пауза.

СУЛО. О чем тут еще говорить? Ты, парень, голову мне не дури. Ведь у тебя с дочерью моей все без обмана было?

АНДРЕЙ. Без обмана.

СУЛО. А может, ты смерти ее желаешь?

АНДРЕЙ. Почему?

СУЛО. Или любовью прикрывался, чтоб тебе тут слаще жилось?

АНДРЕЙ. Я не прикрывался. Вы знаете.

СУЛО. Если так, то берегись.

АНДРЕЙ. Я ее люблю, клянусь. Я очень ее люблю. Я увезу ее с собой. Потом, когда все закончится.

СУЛО. Что закончится?! Что тут, черт тебя побери, должно закончиться? Отвечай!

АНДРЕЙ. Война.

СУЛО. А злоба? А ненависть человечья закончится? Ты дочь мою куда повезешь? В Сибирь? На каторгу? Кто разрешит тебе ее взять с собой? Ты подумал?

АНДРЕЙ. Выходит, что я должен спасать свою шкуру. Так, что ли?

СУЛО. Не хочешь спасать свою глупую шкуру, тогда спаси хотя бы своего ребенка.

АНДРЕЙ. Какого ребенка?

СУЛО. Не валяй дурака! От тебя ведь она беременна? Или еще от кого?

АНДРЕЙ. Она ждет ребенка? Катри беременна?

СУЛО. Болван ты! Русский идиот! Зачем же я бьюсь тут с тобой?!

АНДРЕЙ. Катри беременна…

СУЛО. Разве ты с ней не спал?

АНДРЕЙ. Я?

СУЛО. Отвечай! Спал ты с ней или нет?!

АНДРЕЙ. Спал.

СУЛО. И ты не знаешь, что от этого бывают дети?

АНДРЕЙ. Я?

СУЛО. Говори правду!

АНДРЕЙ. Но почему она не сказала?

Пауза.

СУЛО. Господи Боже! Неужели Ты не сжалишься надо мной?! Неужели мучениям этим не будет конца?! На что же тогда дано нам это ясное небо?! Зачем оно синее, а не черное с утра до вечера?! Зачем в нем поют птицы, зачем идет из него теплый дождь? Зачем? (Подходит к Андрею хватает его за грудки, притягивает к себе.) Если она здесь будет жить с твоим ребенком, то нам надо будет всем повеситься. Ясно тебе? А вперед всех ей! Понимаешь?

АНДРЕЙ. Понимаю.

СУЛО. Значит, ты этого хочешь?

АНДРЕЙ. Нет.

СУЛО. Так какого же черта! Спасай себя и ее! Что тут непонятного?

АНДРЕЙ. Все понятно… Теперь мне все понятно…

СУЛО. Скажи еще раз медленно и внятно, что ты любишь мою дочь. Поклянись, что ты любишь ее! Что ты не оставишь ее!

АНДРЕЙ (хрипит). Вы душите меня, я так не могу ничего сказать…

Вбегает Венла.

ВЕНЛА. Суло, иди быстрее. Военная полиция приехала, тебя спрашивают.

 

Картина 13

В дом с покоса возвращается Лео в сопровождении Катри.

КАТРИ. Садись здесь, к свету, я забинтую твою руку. Зачем ты вообще взялся им помогать?

ЛЕО. При чем тут косьба? Ты заметила, откуда стреляли? С какой стороны?

КАТРИ. Из леса, кажется со стороны Черной ламбы. Хорошо еще, что все быстро прекратилось.

ЛЕО. И ты так спокойно говоришь об этом? Что все это значит? Не хочешь ли ты сказать, что на наших полях все время стреляют? Говори правду! Ну, говори же!

КАТРИ. Иногда.

ЛЕО. Иногда?

КАТРИ. Я слышала, что так было пару раз.

ЛЕО. От кого ты слышала? Когда?

КАТРИ. Пленные боятся об этом говорить, но я знаю.

ЛЕО. Все знают, кроме меня. Почему? Почему отец молчал?

КАТРИ. При нем никогда этого не случалось. Вот он куда-нибудь уедет — и нá тебе. Правда, сегодня он никуда не уезжал…

ЛЕО. Хорошенькое дело. Выходит так, что кто-то из своих развлекается. (Смеется.)

КАТРИ. Что с тобой? Тебе плохо, Лео?

ЛЕО. Не волнуйся, я в порядке. Мне хорошо. Я опять почувствовал себя как на войне. Послушай, сестра, а ведь это было весело! Кому-то нужны их души.

КАТРИ. Да уж. А если бы ты на косу напоролся?

ЛЕО. Какой-то говнюк мог пристрелить меня на моей же земле. Вот так дела!

КАТРИ. Убить хотят пленных. Это же ясно.

ЛЕО. Туда им и дорога! Иди, позови отца. Дело нешуточное. Если полиция или лагерное начальство узнает, то будет нам всем на пироги.

Появляется Мийра. Смотрит на Лео и быстро, часто крестится.

ЛЕО. Кто здесь?

МИЙРА. Это я, Мийра.

ЛЕО. Ты тоже слышала выстрелы?

МИЙРА. Нет. Я ходила к соседям, они привезли мой заказ из города.

ЛЕО. Неужели ты ничего не слышала?

МИЙРА. Нет. А что случилось? Надеюсь, ничего серьезного?

ЛЕО. Меня чуть не убили! Кто-то палил по русским из леса.

МИЙРА. Наверное, дезертиры шалят. А куда Катри побежала? О чем вы говорили?

ЛЕО. Чудеса! Чудеса! И кажется мне, что ни тебе, ни кому другому до этого нет дела. Тебя это интересует?

МИЙРА. Зачем ты вообще к ним приближаешься?

ЛЕО. А меня интересует. Очень интересует, кто здесь хозяин. Черт побери! Хочу спросить отца, как он дальше жить собирается?

МИЙРА. Ты успокойся, Суло во всем разберется.

ЛЕО. Я сам со всеми вами разберусь. Я! Мать права, он слишком мягкосердечен.

МИЙРА. Он просто очень устал, как и все мы, и от этого кажется безразличным.

Пауза.

ЛЕО. Голос у тебя какой-то странный. Ты, наверное, вообще сильно изменилась, Мийра?

МИЙРА. А ты помнишь, какой до войны была Мийра?

ЛЕО. Еще бы. Я часто о тебе вспоминал там, на фронте.

МИЙРА. Тебя не было долгих три года, и ты вспоминал обо мне. Зачем?

ЛЕО. Разве ты стала толстой и безобразной?

МИЙРА. С чего бы тут толстеть? Нет, я такая же, как была. Налитая соком баба.

ЛЕО. У тебя такая же высокая грудь?

МИЙРА. Ничуть не ниже.

ЛЕО. Ты так же трешь мочку правого уха, когда припоминаешь что-то?

МИЙРА. Точно. Только не хочу я больше ни о чем вспоминать. Надоело жить прошлым.

ЛЕО. Да, жаль, что у тебя нет детей.

МИЙРА. Когда я узнала о смерти твоего брата, у меня был выкидыш. Я слишком переживала его смерть. А больше зачать со мной детей некому.

ЛЕО. Мы с ним не ладили, но я его любил.

МИЙРА. А уж как я его любила. И как бы я еще могла любить…

ЛЕО. Странно… Когда ты говоришь о любви, мне очень хочется увидеть твое лицо.

МИЙРА. Вот мое лицо.

Мийра подходит к Лео. Лео ощупывает своими руками лицо Мийры.

ЛЕО. Говори.

МИЙРА. Что говорить?

ЛЕО. Говори снова что-нибудь про любовь.

МИЙРА. Нет. Так просто я не могу.

ЛЕО. Ладно.

Пауза.

МИЙРА. Наверное, это тяжело — быть незрячим, после того как ты полжизни видел солнце и луну, куриц на заборе, рыбу в речке?

ЛЕО. Да! Да! Да! Тяжело, потому что у меня на сердце закипает злоба. Я не вижу, потому что старался для всех, но оказалось, что все готовы отступить и пойти на попятную, а не сражаться до последнего солдата с врагом. А это значит, что жизнь меня обманула.

МИЙРА. Она всех обманула. Поверь, мне так же больно, как и тебе.

ЛЕО. В твоем голосе нет вранья.

МИЙРА. Ну хватит. Зачем нам свои болячки растирать. Поехали сегодня со мной в город? Там будут танцы.

ЛЕО. На танцы?

МИЙРА. В кино я тебя не зову. А что? Или ты инвалид безногий? Мужик ты видный, с тобой не стыдно в люди выйти.

ЛЕО. Ах вот как. Вот как ты думаешь. Ну, если ты возьмешь меня под руку и поведешь, а я притворюсь зрячим, тогда мы договоримся.

МИЙРА. Я скажу Венле, чтобы она достала твой костюм из сундука, негоже тебе все время ходить в военной форме. Тот костюм очень шел тебе.

ЛЕО. Когда-то он достался мне от Виктора.

МИЙРА. Вот видишь, как все переплелось.

Пауза.

ЛЕО. Значит, теперь ты доишь всех наших коров и следишь за скотом?

МИЙРА. Твоя мать уже стара, и у нее больные ноги.

ЛЕО. И шьешь и чинишь одежду?

МИЙРА. И даже варю варенье.

ЛЕО. Да-да, мне нравилось твое варенье из черной смородины.

МИЙРА. Кажется, ты действительно не все позабыл из прошлой жизни.

ЛЕО. Раньше для меня она была единой, нераздельной, как непаханое поле, а теперь их две, с межой посередине…

МИЙРА. Ничего, взойдет рожь, заколосится и скроет все раны, ничего не будет видно.

ЛЕО. Ты в это веришь? Дай я снова потрогаю твое лицо. (Подходит к Мийре, она берет его руки в свои. Лео подносит ее руки к своему лицу.) Что это? Твои руки пахнут порохом.

МИЙРА. Нет, это запах перегоревшего сена.

ЛЕО. Твои руки пахнут порохом, Мийра. Я не спутаю этот запах ни с чем.

Пауза.

Мийра пытается вырвать свои руки, но Лео не отпускает и в упор смотрит на нее невидящими глазами.

ЛЕО. Это ты стреляла в русских? Говори! Признавайся, это ты?!

МИЙРА. Нет! Это не я! Отпусти меня! Отпусти, мне больно!

ЛЕО. Зачем ты делаешь это? Кто велел тебе? Отвечай! Ты могла убить меня!

МИЙРА. Не могла! Отпусти! Это не я! Я не делала этого! (Вырывается. Стоит в стороне, плачет.)

Пауза.

ЛЕО. Не плачь! Я говорю тебе, не плачь! Они не стоят твоих слез.

МИЙРА. Как мне больно! Если б кто-нибудь знал, как мне больно…

ЛЕО. Прости. Нервишки мои никуда не годятся. Ты молодец, в тебе полно силы. А вот мое сердце сдает, оно устало ненавидеть. Я хочу жить. Просто жить и не думать о смерти. (Подходит к ней и берет за руки.) Не трясись! Не трясись! Убить человека — не так-то легко. Для этого надо иметь привычку.

МИЙРА. Лео, ты можешь меня обнять? Просто обнять. Пожалей меня, Лео!

Лео притягивает к себе Мийру и обнимает ее.

Поющая роща. На фоне ночного леса мы видим силуэт мужчины. Он сидит на камне, о чем-то говорит, но мы не слышим слов. Слышен только голос неба.

Затемнение.

 

Картина 14

Андрей и Лукич на опушке леса вяжут веники. Васька время от времени появляется и приносит нарубленные ветки.

ЛУКИЧ. В это время веники самые лучшие выходят, самый крепкий лист теперь до Петрова дня.

АНДРЕЙ. Помнишь, Лукич, ты рассказывал про свою семью, про то, что твой отец попом был?

ЛУКИЧ. Священником. Расстреляли моего батьку. А я от него открестился. Так-то вот, Андрюха…

АНДРЕЙ. Понимаю…

ЛУКИЧ. Ни хрена ты пока не понимаешь, щенок бесхвостый.

АНДРЕЙ. А ты видел, как он работал в церкви?

ЛУКИЧ. Работают на бабе, а в храме служат.

АНДРЕЙ. Нам комсомол не разрешал в церковь ходить.

ЛУКИЧ. Чего это ты вдруг о церкви вспомнил?

АНДРЕЙ. А ты знаешь, как венчают? Ну, как там это делается?

Пауза.

ЛУКИЧ. Послушай, сынок, ты что задумал, а? Чувствую я, нехорошее ты задумал.

АНДРЕЙ. Помнишь, ты говорил, что я дурак?

ЛУКИЧ. А что поменялось?

АНДРЕЙ. Ты правильно сказал…

ЛУКИЧ. Не тяни вола за хвост.

АНДРЕЙ. Катри ждет ребенка.

ЛУКИЧ. Вот тебе на! Как же ты решился на такое?

АНДРЕЙ. Как… как… Вот так…

ЛУКИЧ. Ты в своем уме? Это же гибель твоя! Гибель! Что ж вы натворили? Чуяла моя душа. Ой, чуяла…

АНДРЕЙ. Мы с ней в Швецию убежим.

ЛУКИЧ. В какую еще Швецию? Совсем спятил? Вы что тут, сговорились все?

АНДРЕЙ. Суло мне сам предложил. Другого выхода нет. Сам подумай.

ЛУКИЧ. Это тебе думать надо было!

Пауза.

АНДРЕЙ: Осуждаешь меня, да? Я и сам себя осуждаю. Полтора года здесь живу. И помыслить ни о чем таком не мог. О Насте своей бедной тосковал страшно. Мы поначалу на поле с Николаем работали, потом тебя на его место прислали. Осенью, когда дрова заготавливали, он грибы сварил. И отравились мы смертельно: Николай и дня не протянул, а меня Катри выходила. С ложки, как дите малое, кормила. Отец меня когда-то сапоги тачать научил. Пригодилось. Я в благодарность для Катри туфли сделал. С этого все и пошло. А перед Рождеством она сама пришла и осталась сама. В самую душу она ко мне проникла. В самую душу… Так и вышло. Само собой… Осуждаешь меня?

Пауза.

ЛУКИЧ. Осуждаю.

АНДРЕЙ. Правильно. Все правильно. Не должен был я раскисать.

Пауза.

ЛУКИЧ. Раскисать… Это не раскисать называется… Смотрю я на тебя, и вспоминается мне моя корявая жизнь. Любви в ней было мало, а вот горя и кровушки с избытком. Столько, что и врагу не пожелаешь. Врагу. Но ты мне не враг. Я тебя даже как родного полюбил. Зачем же ты мне сейчас нож в сердце суешь, сынок?

АНДРЕЙ. Лукич, я предатель?

ЛУКИЧ. Ты — идиот. А это разные вещи. Уловил?

АНДРЕЙ. Уловил.

ЛУКИЧ. Ведь ты доброволец?

АНДРЕЙ. Доброволец.

ЛУКИЧ. Без принуждения Родину защищать кинулся, а это дорогого стоит.

АНДРЕЙ. Клянусь тебе, Лукич, все у меня переворачивается внутри. Себя ненавижу за то, что жизнь во мне снова заклокотала, что так быстро все случилось, что про все забыл, что жить хочется.

ЛУКИЧ. А кому же не хочется?

АНДРЕЙ. Ведь я убитым уже был. Подобрали меня, бросили вместе с трупами в воронку и начали закапывать. А я возьми и очнись. А земля уже везде — во рту, в носу! Я как заору! Вытащили. Все время во сне это вижу. Все время.

ЛУКИЧ. Коль сбежишь, обратно тебя никто не вытащит. Тут ты не в беспамятстве, парень, а в полном уме. Так вот и учти, что сбежать туда — это как в могилу. Понимаешь?

АНДРЕЙ. Да.

ЛУКИЧ. Не слышал я ничего про это. А ты мне не говорил. Ясно?

АНДРЕЙ. Ясно.

Пауза.

ЛУКИЧ. А что ты с венчаньем-то удумал, дурачина?

АНДРЕЙ. Ей трудней, чем мне. Хочу, говорит, чтобы мы с тобой повенчались, до того как я рожу. Чтобы поклялись друг другу перед Богом.

ЛУКИЧ. Эх ты, голова два уха. Натворил делов, не разгребешь. Кому клятвы свои посылать будешь, раз ты нехристь?

АНДРЕЙ. Хоть расскажи, как это делается.

ЛУКИЧ. Зачем? Не в церковь же вы с ней собрались, безумцы?

АНДРЕЙ. А мы в лесу повенчаемся. Тут у них есть деревья священные, камень.

ЛУКИЧ. Бог с идолами не дружит.

АНДРЕЙ. А разве Бог против человеческого счастья?

ЛУКИЧ. Он не против, а вот война, гнида, все испортит.

Вбегает Васька.

ВАСЬКА. Мужики! Там, в лесу, мертвый парашютист висит.

ЛУКИЧ. Не ори ты так! Где там? Какой парашютист?

ВАСЬКА. Прямо у кромки болота. Я залез на березину, стал ветки рубить, гляжу: на сосне белеет что-то. Пригляделся — мать-перемать, человек на лямках висит. Не шевелится.

АНДРЕЙ. А парашютист-то чей? Разглядел?

ВАСЬКА. В гражданском он. Ватник на нем, кажись. Я бегом сюда.

ЛУКИЧ. Ватники финны не носят. Стало быть, наш парашютист, чей же еще. Ночью гроза была, самолета никто не слышал.

ВАСЬКА. Так что делать-то будем? Что делать?

ЛУКИЧ (Андрею). Ты здесь стой. А лучше к дороге выйди. Если кто появится, свисти сильней. Что хочешь делай, только в лес не пускай. А мы поглядим, что да как. Понял?

АНДРЕЙ. Понял.

ЛУКИЧ (Ваське). Топор твой где?

ВАСЬКА. Там оставил.

ЛУКИЧ. Идем.

Васька и Лукич уходят. Неожиданно на поляне появляется Унто.

УНТО. Ты кто?

АНДРЕЙ. Я Андрей.

УНТО. Таких не знаю. Теперь, когда на березе лист с мышиное ухо, — самое время веники вязать.

АНДРЕЙ. Вот мы и вяжем.

УНТО. А что, парень, война-то не закончилась?

АНДРЕЙ. Нет еще.

УНТО. Ты что же, нездешний, не финн?

АНДРЕЙ. Я пленный. Красноармеец. А вообще-то я карел.

УНТО. Не похож ты, карелы — парни здоровые, я с ними лес сплавлял. Давно это было… А я кто, знаешь?

АНДРЕЙ. Знаю. Ты, дедушка, здесь живешь, в хозяйском доме.

УНТО. Я — дедушка, здесь живу… а ты зачем здесь, пленный?

АНДРЕЙ. Да вот так…

УНТО. И чего тут тебе делать? Иди-ка ты домой, парень. Иди в свою Россию. Давай, давай, иди. (Толкает Андрея в спину.)

АНДРЕЙ. Не могу. Домой меня не пускают. И сейчас мне здесь надо быть.

УНТО. Кто это тебя не пускает? Всегда тут карелы ходили. Всех пускали. Всю жизнь.

АНДРЕЙ. Теперь война.

УНТО. Война. Верно. Так ведь со Сталиным война. А ты что, Сталин?

АНДРЕЙ. Нет.

УНТО. А ты за кого?

АНДРЕЙ. Я за Сталина, за Родину.

УНТО. Вместо Сталина ты? Ага! А родина — это знаешь что? Это вот эти веники, вот это поле. И это все тут кругом мое. Я тут главный. Уходи!

АНДРЕЙ. Не могу я. Мне надо быть здесь.

УНТО. Ну и дурак! Мне тут надо спрятаться, а то бабы какие-то мне петь не дают. Вот тут в лесочке спрячусь.

АНДРЕЙ. Нет, нет! Давай здесь посидим.

УНТО. Так ты меня не боишься? Нет? Ну тогда садись тут со мной. Слушай. А потом пойдешь с Богом. (Усаживается на принесенную с собой скамеечку и сажает рядом Андрея. Берет его за руки.)

Появляются Суло и Венла.

ВЕНЛА. Нашелся! Вот он где. Опять убежал.

СУЛО. Глядеть надо лучше, раззява!

ВЕНЛА. Что же, мне его привязывать? Пойдем, папа, домой.

УНТО. Иди-ка ты, баба, не мешай! Видишь, мы песни поем! Я — дедушка, здесь живу, а он карел. А вы кто? Финны, что ли?

СУЛО (Андрею). Отцепи руки, чего ты в него вцепился?

АНДРЕЙ. Это не я вцепился.

ВЕНЛА. Папа, отцепись от него. Я тебе квасу сделала, пойдем.

УНТО. Хорошая баба, знает, что я квас люблю. Давай квас. Где же квас?

ВЕНЛА. Вот на горку поднимемся, там и будет квас.

УНТО. Ну веди меня, веди, а то у меня все дороги в одну спутались.

СУЛО. Я вас догоню.

УНТО. А ты, парень, уходи и веники мои не трожь! Тут моя родина. Моя!

Венла и Унто уходят.

СУЛО. Где остальные?

АНДРЕЙ. Здесь они, в лесу, ветки рубят. Сейчас придут.

СУЛО. Говорят в округе люди, что я слишком большую волю вам дал. Что скажешь? (Пауза.) Нечего тебе сказать. Если б они только знали, что на самом деле я сотворил. Если б они только знали… Решай. И учти, Андрей, я за-ради своей дочери на все пойду. На все.

Суло уходит. Из леса появляются Васька и Лукич.

ВАСЬКА. Ты чего не свистел? Ведь сейчас бы нас накрыли.

АНДРЕЙ. Да этот дед, как привидение, явился. Потом эти… Не успел. Ну что там?

ВАСЬКА. Парашютистка, баба. Только мертвая.

ЛУКИЧ. В затяжной прыжок, верно, пошла, да не рассчитала, вот парашют у нее и не раскрылся. Внутренности от удара разорвало.

ВАСЬКА. Мужиков, что ли, у нас больше не осталось? Кто же баб в разведку шлет? (Наткнувшись на яростный взгляд Лукича, умолкает.)

ЛУКИЧ. Девчонка совсем. Лет двадцать всего. Глянь, документ при ней нашли.

АНДРЕЙ. Кровь запеклась, ничего не видно. Похоже, финский паспорт.

ВАСЬКА. Ну а как же? Конечно, финский, ее же в тыл врага забросили.

АНДРЕЙ. Наверное, думала, спрыгнет и затеряется среди местных.

ВАСЬКА. Да разве здесь затеряешься? Пять хуторов в округе. Глупость какая-то.

ЛУКИЧ. Не чеши ты языком! Парашют не раскрылся, потому никто ее и не увидел.

ВАСЬКА. Хорошо еще, собак нет и зверье не добралось.

АНДРЕЙ. Тут у болота редко кто ходит.

ЛУКИЧ. Мы ее сняли, ветками забросали.

ВАСЬКА. Закопать надо, закопать. Найдут, гады, и на посмешище выставят.

ЛУКИЧ. Карта при ней, компас, два нагана, две гранаты, продукты и деньги.

ВАСЬКА. Закопать все надо в разные места. А продукты — сожрать, иначе пропадут.

ЛУКИЧ. Ты заткнешься или нет?!

АНДРЕЙ. Тихо вы! Тихо!

ЛУКИЧ (Ваське). Иди, встань там и гляди в оба! (Разворачивает карту, и они с Андреем склоняются над ней.)

ЛУКИЧ. Карта хорошая, подробная. А вот и лагерь наш обозначен.

АНДРЕЙ. Может, она была не одна. Поодиночке забрасывать не станут.

ВАСЬКА. А если второго поймали?

ЛУКИЧ. Если б поймали, давно бы здесь все перерыли.

АНДРЕЙ. А зачем кого-то забрасывать сюда, в глушь?

ВАСЬКА. Разве не ясно? Тебя выручать.

АНДРЕЙ. Я серьезно.

ЛУКИЧ. Кто знает… Вот дорога железная. Вдоль берега моря идет. А тут пометка стоит.

АНДРЕЙ. Там где-то, хозяин говорил, дача для генералов построена.

ЛУКИЧ. Мы только гадать можем, какое задание у нее было. Жалко девочку.

АНДРЕЙ. Даже имени ее настоящего не знаем.

ВАСЬКА. Мне почему-то кажется, что ее звали Валя. Худеньким имя такое подходит. Главное, надежно похоронить.

ЛУКИЧ. Упокой, Господи, ее душу.

ВАСЬКА. Вот это верные слова ты сказал. Надо, чтобы она спокойно лежала.

Пауза.

АНДРЕЙ. Карту с собой тоже брать нельзя.

ЛУКИЧ. Эта карта для нас настоящий подарок. Теперь понятно, где мы и куда надо бежать.

ВАСЬКА. Бежать? Ты сказал «бежать»?

ЛУКИЧ. Бежать. К нашим прорываться. С оружием в руках. Ясно?

ВАСЬКА. Ты спятил! Тут до границы по-пластунски месяц ползти. Продадут нас местные.

АНДРЕЙ. По прямой через болота короче.

ЛУКИЧ. Не поползем, а пробьемся. Если вернемся с оружием в руках, то на фронт точно попадем. А война еще не завтра закончится. Мы еще свое повоюем. Выходит, что нет худа без добра.

АНДРЕЙ. Отсюда до Берлина тыщи верст.

ЛУКИЧ. Вот именно, Андрюха!

ВАСЬКА. Ты, стахановец, не примазывайся. Мы тебя в свою компанию не впишем. Верно, Лукич?

ЛУКИЧ. А это он пусть сам решает. У нас с тобой от финских баб детей не намечается.

ВАСЬКА. Детей? Каких еще детей?

ЛУКИЧ. Скоро привезут похлебку. Надо шевелиться. Андрей, ты остаешься здесь.

ВАСЬКА. Держи шухер крепко! Не проворонь, а то придется тебя кастрировать.

ЛУКИЧ. Идем быстрее.

ВАСЬКА. Эх, лопаты нет.

ЛУКИЧ. И запомните — чтобы ни одним словом, чтобы ни одним взглядом… Понятно?

ВАСЬКА. Есть, товарищ командир.

АНДРЕЙ. Давно я такого не слышал.

ВАСЬКА. А ты попроси, я еще не то знаю.

Затемнение.

 

Картина 15

Вечер. В хозяйском доме.

КАТРИ. Дедушка, ты чего стоишь как неродной? Это же я, Катри.

УНТО. Знаю тебя, егоза. Знаю. Ведь ты кашу мне варишь.

КАТРИ. Я всем кашу варю. Всех кормлю. Садись, поешь. Куда ты опять убежал?

УНТО. Березы считал. А когда посчитал, то встретил в лесу Сталина. Он карелом прикинулся и веники вязал на опушке. Вот я его и погнал в шею.

КАТРИ. Садись, дедушка.

Входит Мийра.

УНТО. А живот у тебя от сытости или от мужика растет?

КАТРИ. От каши, дедушка, от каши.

МИЙРА. Ждешь, пока вся округа о тебе заговорит?

КАТРИ. Не трогай меня!

МИЙРА. Зря упираешься. Выхода у тебя нет, ты должна избавиться от ребенка.

КАТРИ. От своих избавляйся.

МИЙРА. Вот ты как со мной…

КАТРИ. Не трогайте меня. Иначе я дом подожгу. Всех коров зарежу и сама убьюсь.

МИЙРА. Давай, только ничего не перепутай.

УНТО. Верно, все перепуталось, все. Деревья раньше со мной разговаривали, а теперь молчат. Вот кашу слышу, а деревья — они, верно, чего-то испугались.

МИЙРА. Хватит тебе ерепениться! Покайся перед родителями и избавляйся от плода.

КАТРИ. Я нож с собой ношу. Вот, погляди! Видишь? Не трогай меня, Мийра, и им скажи.

МИЙРА. Да уж, в отцовскую породу ты пошла.

КАТРИ. Скажи им, что я не отступлюсь!

МИЙРА. Ты что же, своим родичам войну объявляешь? Совсем одурела?

УНТО. В войне отступать нельзя! Сомнут. Ничего не помню, а войну помню; все идет и идет, идет и идет…

КАТРИ. Сказала: не отступлюсь — и точка!

МИЙРА. Она не отступится, они не отступятся… Надоели вы мне!

КАТРИ. Ты такая же, как все, а я тебя любила.

МИЙРА. Какая такая?

КАТРИ. Злобная и гадкая.

УНТО. В войну птицы не так поют, и трава не так растет, и скотина вся свои морды в сторону воротит.

МИЙРА. Моложе была, думала, сама своей жизни хозяйкой стану, как захочу, так и повернется все. Вот и ты так думаешь. Ерунда это! От судьбы не уйдешь, придавит.

КАТРИ. Уйду! Убегу! Вот увидите!

УНТО. Беги, беги, пока кровь играет, надо бегать.

МИЙРА. Жалость свою я задушу и донесу на тебя, пускай уж лучше власти тебя судят, чем твой брат, который пока еще ничего не знает. Но ведь рано или поздно он узнает. Понимаешь?

КАТРИ. Пусть. Это не его дело. И не твое!

МИЙРА. Нет, мое!

УНТО. А ведь эта баба мне квасу не дала, обманула. Где же квас?

Входит Лейла.

ЛЕЙЛА. Доброго вам дня, красавицы. Мне Суло сказал прийти сегодня для того, чтобы сапожник ваш снял с моей ноги мерку. Вот я и приковыляла.

МИЙРА. Хозяина нет в доме. И сапожник этот никакой не наш! И больше никого никогда он обслуживать не будет.

ЛЕЙЛА. А ты, Мийра, выходит, теперь здесь за хозяйку?

КАТРИ. Проходите, я сейчас его позову. Пойдем, дедушка, я провожу тебя в твою комнату.

Катри и Унто уходят.

ЛЕЙЛА. Красавица ваша что-то в лес по ночам зачастила.

МИЙРА. Не говори того, чего не знаешь.

ЛЕЙЛА. И ей, видно, в радость. А вот ты сама иссохнешь вся, если к мужику не прибьешься.

МИЙРА. Где ж его взять-то? Не с пленными же путаться.

ЛЕЙЛА. Путаться или не путаться — пусть каждый сам решает, а сердце надо слушать, оно не обманет.

МИЙРА. Что ты говоришь? Ты что, из ума, что ли, выжила, Лейла? Ведь война идет. Война!

ЛЕЙЛА. Война когда-нибудь кончится, и ее забудут. Как раньше невест из-за границы возили, так и потом будет. Все быльем порастет.

МИЙРА. Стыдно мне от тебя это слышать.

ЛЕЙЛА. Женщинам нужно умнее всех быть, ведь мы и есть сама жизнь. Что такое мир? Это мы. Без детей бабы просто молоко, а с дитем внутри — кувшин.

МИЙРА. Хорош кувшин с ножом в руках.

ЛЕЙЛА. А ты смотришься с Лео. Он тебе подходит. Рожай от него.

МИЙРА. Кто? Я?!

ЛЕЙЛА. Ну не я же. Мне уже поздновато. (Смеется.)

МИЙРА. Не к добру ты, видно, тут хохочешь.

ЛЕЙЛА. Я плохого не посоветую. У меня глаз верный. Рожай!

Входят Андрей и Катри.

АНДРЕЙ. Добрый вечер!

ЛЕЙЛА. Очень добрый. Давай, парень, порадуй мои ножки. А то всех баб в округе обул, одна я, старая карга, в опорках хожу.

Андрей садится на табурет, достает инструменты. Лейла скидывает обувь и весело водружает ногу на табурет. Катри и Мийра стоят в стороне и наблюдают за тем, как работает Андрей, переглядываясь.

ЛЕЙЛА. До Первой мировой у меня в Тампере был русский ухажер, купец. Здоровый бугай, статный. Грозил во Францию увезти, а я, дура, испугалась. Слишком мы, финки, нерешительные.

МИЙРА. А может, это он испугался?

ЛЕЙЛА. Да нет. Русские парни отчаянные. Верно я говорю?

АНДРЕЙ. Верно.

ЛЕЙЛА. Чего ты в землю глаза упер? Можешь заглянуть ко мне под подол. Я еще хоть куда! Ой, парень, ой, щекотки боюсь! (Смеется все громче и громче.)

 

Картина 16

Лукич что-то мастерит. Васька нервно бегает по сараю.

ВАСЬКА. Не нравится мне все это. Не нравится. Куда они его на ночь глядя дернули? (Пауза.) Хорошо взгреют нашего хозяина, когда хватятся нас. Интересно, своих они расстреливают? У нас бы точно к стенке поставили.

ЛУКИЧ. Тебе что за дело?

ВАСЬКА. Никак не пойму, что ты за человек? То Бога вспоминаешь, то на жалость давишь, то плюешь на всех.

ЛУКИЧ. Хозяева наши хорошие люди, простые.

ВАСЬКА. Ага, особенно их сынок…

ЛУКИЧ. Только нас, простых, по разным окопам рассадили.

ВАСЬКА. Прямо как политический поешь. Лукич, а может быть, ты против Сталина?

ЛУКИЧ. А может, ты?

ВАСЬКА. Я за то, чтобы дома на зоне париться. Понял? (Пауза.) Ну что, долго еще возиться будешь?

ЛУКИЧ. А у тебя все готово?

ВАСЬКА. Чего мне готовить-то? Ноги в руки — и пошел. Ты думаешь, говноступы твои нам помогут?

ЛУКИЧ. Без этих лыж болотных нам никак. А ну, примерь.

ВАСЬКА. В кустах еще три штуки лежат. Эта четвертая, а ног-то у нас шесть.

ЛУКИЧ. Бойцы к побегу должны быть готовы на все сто. На все сто. Понимаешь? Иначе не пробьемся, погибнем.

ВАСЬКА. Сто… Двести… Ничего я не понимаю. Кончай свои загадки гнать. Вдвоем идем?

ЛУКИЧ. Я не решил. Не знаю…

ВАСЬКА. Ну а кто знает?

ЛУКИЧ. Хозяин уговаривает Андрея в Швецию уйти.

ВАСЬКА. Хозяин уговаривает? Ты что, бредишь, Лукич?

ЛУКИЧ. А нас с тобой уговаривать некому.

ВАСЬКА. Значит, через девку все вышло. Ловко он их поимел. До этого же допереть мозгами надо было.

ЛУКИЧ. Мозги тут ни при чем.

ВАСЬКА. Он же нас на вилы посадит: если драпанет вперед нас — нам хана.

ЛУКИЧ. Пора бы уж ему вернуться.

ВАСЬКА. Что же ты молчал?! Ведь тебя да меня расстрелять могут, как пособников.

ЛУКИЧ. Могут.

ВАСЬКА. Значит, так. Если он еще не ушел, надо его тащить с собой, а коль заартачится, то кончить его, и баста! Все, хватит терпеть эту сволочь!

ЛУКИЧ. Ты, что ли, кончать его собрался?

ВАСЬКА. Тебе, как старшему по званию, это сподручнее будет.

ЛУКИЧ. Любит он ее. И если любит сильно, то нам с ней не тягаться. Баба есть баба.

ВАСЬКА. Между прочим, кроме нас с тобой и его бабы, еще кое-что имеется.

ЛУКИЧ. Например?

ВАСЬКА. Например? Например — пошел бы ты! Будто не знаешь, о чем я.

ЛУКИЧ. При таких делах человек может про все забыть — и про клятву, и про долг. Про все.

ВАСЬКА. Рвать когти сейчас надо. Сейчас! Бежим немедля! Чего сидеть-то? Чего гадать? Все, уходим!

ЛУКИЧ. Очухайся, Прыщ! Если он враг и стукач, то мы с тобой на крючке. Покойники мы с тобой.

ВАСЬКА. Вот! Вот! Говорил я тебе, что он сука! Давно надо было его удушить!

ЛУКИЧ. Да не ори ты!

ВАСЬКА. Тогда что же получается? При любом раскладе мы в ловушке, да? В ловушке?

Входит Андрей и кладет свои инструменты в угол.

ВАСЬКА. Ну что, стахановец, норму перевыполнил?

АНДРЕЙ. Когда уходим, ночью или утром?

ВАСЬКА. Куда уходим?

АНДРЕЙ. Шутишь, что ли?

ВАСЬКА. У тебя же корова скоро отелится.

АНДРЕЙ. Она тут ни при чем. Я сам за себя решаю.

ВАСЬКА. А может, еще кто за тебя решает?

АНДРЕЙ. Нет. Я сам. Вот, достал пиджак, ремень и одну фуражку. Пригодится. Вдруг встретим местных. Я переоденусь, финны меня за своего могут принять, если что.

ЛУКИЧ. Если что?

Пауза.

АНДРЕЙ. Вы чего так смотрите? Скажите, что я должен делать?

Лукич с Васькой переглядываются.

ЛУКИЧ. Ничего. Жди нас здесь. Мы пойдем к схрону, все приготовим. За тобой вернемся в последний момент.

ВАСЬКА. А если этот фашист явится, то тебе, Андрюха, придется его прикончить. Хотя он теперь, я слышал, у тебя в сродственниках числится. Или как?

АНДРЕЙ. Нигде он не числится. Его Тойво в город повез, сегодня уж вряд ли вернутся.

ВАСЬКА. Повезло гаду. А то бы ты его, конечно, уделал голыми руками. Да?

АНДРЕЙ. Если надо — уделаю, не сомневайся, Прыщ! И никакой я тебе не стахановец, запомни!

ВАСЬКА. Ой-ой-ой! Какие мы нервные. А че это мы такие нервные?

АНДРЕЙ. Лукич, скажи, чтоб он заткнулся!

ВАСЬКА (Лукичу). Ну что? Решился ты или нет?

ЛУКИЧ. Значит, все одно к одному…

ВАСЬКА. Пора, Лукич, идем!

В сарай входит Катри.

ВАСЬКА. Ну вот и дождались.

Пауза.

ВАСЬКА. Чего ей надо?

АНДРЕЙ. Катри, что случилось? Ты зачем здесь?

КАТРИ. Я пришла не к тебе. Я пришла попросить их о помощи.

ВАСЬКА. Чего?

ЛУКИЧ. Нас о помощи?

АНДРЕЙ. Катри, ты не должна здесь находиться. Уходи!

ВАСЬКА. О чем они говорят?

АНДРЕЙ. Уходи!

ЛУКИЧ. Постой! И как же мы помогать тебе будем?

КАТРИ. Вы не должны ненавидеть его из-за меня. Он спасает меня, а не себя. Он спасает моего ребенка. Конечно, вы солдаты и должны думать по-другому, так, как думает мой брат. Мы ничего друг о друге не знаем, но если вы — кусочек его земли, то я могу просить об этом только вас. У нее я ничего не могу попросить. Ведь о России я знаю только понаслышке. Вы отдали своей земле кровь, и, может быть, она вам поверит или хотя бы услышит, что он ни в чем не виноват.

АНДРЕЙ. Катри, немедленно уходи!

ВАСЬКА. Защищать его притащилась.

ЛУКИЧ. Молчи, Прыщ. Пусть она скажет все.

КАТРИ. Я тоже хочу всех оживить — всех, кого убили. Но я не могу. Я даже не знаю никаких молитв. Я могу только родить ребенка из-за любви. Вы же не думаете, что дети рождаются из-за ненависти?

Пауза.

ЛУКИЧ. Нет. Мы так не думаем.

КАТРИ. Тогда вы должны его простить.

ЛУКИЧ. Вот оно что…

ВАСЬКА. Ты не поддавайся, Лукич! Не верь ей! Не слушай ее! Это же провокация. Бабы всегда на жалость давят. Ты чего нам ее подсовываешь, стахановец? Чего она хочет? Чего? Пусть валит отсюда!

АНДРЕЙ. Ничего вы не должны! Лукич, я пойду с вами. Это решено.

ВАСЬКА. Зачем о наших делах он при ней говорит? Она что, все знает?

АНДРЕЙ. Нет, не знает. Но она нам не враг. Поверьте.

Лукич отводит в сторону Андрея. Васька становится рядом.

ЛУКИЧ. Через полчаса узнаем, кто враг, а кто друг. Мы уходим. Если через полчаса ты не придешь, то наши пути разойдутся навсегда. Ты слышишь меня, Андрей? Навсегда. До смерти.

АНДРЕЙ. Я слышу. Я все понял. Идите.

Лукич с Васькой переглядываются.

АНДРЕЙ. Вы думаете, что я предатель. Да?

Лукич молчит.

ВАСЬКА. Мы думаем, что сейчас, как только доберемся до леса, тут нас и повяжут.

ЛУКИЧ. Сейчас мы уйдем. А ты сам решай, с кем ты. Так будет правильно, сынок. Ведь она так просто отсюда не уйдет.

АНДРЕЙ. Да. Я понимаю.

ВАСЬКА. Не ссы, стахановец! И мы тоже рискнем здоровьем напоследок.

Лукич с Васькой уходят.

КАТРИ. Они не верят мне? Они не верят тебе.

АНДРЕЙ. Не думай об этом.

КАТРИ. Куда они пошли?

АНДРЕЙ. Они… лопаты на поле забыли. Скоро вернутся, сейчас придут.

КАТРИ. Пойдем в лес, на нашу поляну. Пойдем?

АНДРЕЙ. Я не могу.

КАТРИ. Я чувствую, что-то случилось. Когда ты сидел у нас в доме и разговаривал с Лейлой, я видела твое выражение лица.

АНДРЕЙ. Да, Катри, кое-что случилось…

КАТРИ. Я знаю, с тобой разговаривал отец. Он зол, он очень зол, но он хочет нам добра. И мы должны его послушаться. Главное, что он сам так решил. Я боюсь, что Мийра расскажет про нас с тобой Лео. Он уехал в город, я не знаю зачем, но я волнуюсь, я не нахожу себе места. (Пауза.) Почему ты молчишь? Если уедем утром, то к обеду будем уже в Хаапаранте. Я возьму подводу, ты спрячешься под мешками. А там и граница. И все! И мы свободны! Мы будем с тобой вдвоем, навсегда. Ведь ты этого хочешь?

Пауза.

АНДРЕЙ. Я не могу.

КАТРИ. Если не завтра, то придется ждать еще неделю до воскресенья. А за неделю всякое может произойти. Говорят, немцы в Оулу тысячи своих солдат пригнали. (Пауза.) Ты что, больше не любишь меня?

АНДРЕЙ. Не смей так говорить!

КАТРИ. Что с тобой?

АНДРЕЙ. Мне не будет дороги домой.

КАТРИ. Но твоим домом стану я. Я буду всем для тебя. Нас будет трое, а это уже немало. Разве этого мало? Ведь ты не думаешь, что я буду любить его больше, чем тебя? Наверное, у меня будет мальчик. У тебя уже была девочка, а теперь будет мальчик, и он будет самым красивым на свете.

АНДРЕЙ. Катри, мы поговорим потом, завтра. А сейчас ты не должна здесь находиться.

КАТРИ. Я больше никого и ничего не боюсь. Пускай придут сюда все. Я буду твердить одно и то же: я люблю тебя и никому не отдам!

Андрей отходит к окну и глядит в ночь, оставаясь спиной к Катри.

АНДРЕЙ. Тут кое-что произошло. И ты должна об этом знать. Я решил…

Раздается выстрел. Андрей падает. Катри бросается к нему, склоняется над ним.

КАТРИ. Андрей! Что с тобой? Ты ранен? Где? Скажи! Боже! Боже, что же это такое? Помогите! Помогите!

Дверь распахивается, на пороге стоит Мийра с карабином в руках.

 

Картина 17

На лесной поляне появляются беглецы.

ЛУКИЧ. Все, Васек, отбегались мы с тобой. На вершину нас, гады, загнали. Дальше только небо.

ВАСЬКА. Вот и хорошо. Нам туда и надо. Задохся я совсем… Эх, просила меня мамка в детстве не курить. Не слышно. Вроде оторвались.

ВАСЬКА. Как думаешь, случайно это или Андрюха нас продал?

ЛУКИЧ. Не мог он. Это обычный патруль, не надо нам было на дорогу вылезать.

ВАСЬКА. Повезло стахановцу. Ну, пускай за нас поживет, помучается.

ЛУКИЧ. У тебя что-нибудь осталось?

Васька крутит барабан нагана.

ВАСЬКА. Пусто. А у тебя?

ЛУКИЧ. Ничего.

ВАСЬКА. А правду Андрюха говорил, что ты стрелялся, чтобы в плен не сдаться?

ЛУКИЧ. Было дело. А ты как попался?

ВАСЬКА. А меня по башке сзади прикладом шарахнули, вот что обидно.

Сверху доносится непонятный гул. Лес и небо словно разговаривают друг с другом.

ВАСЬКА. Слышишь? Доставай гранату, а то гости уже совсем близко.

Лукич достает лимонку.

ВАСЬКА. А этой штуки на двоих хватит?

ЛУКИЧ. Ежели суетиться не будем, то еще двоих-троих хорошенько угостим.

ВАСЬКА. Ну, раз пошла такая пьянка, то давай ее откроем.

Лукич держит на вытянутой руке гранату, Васька выдергивает кольцо. Лукич зажимает стабилизатор в кулаке.

ЛУКИЧ. Ты что, с ума сошел?!

ВАСЬКА. Дай ее полюбить.

Васька надевает выдернутое кольцо гранаты себе на палец.

ЛУКИЧ. Ты чего?

ВАСЬКА. А я вот так решил с войной повенчаться напоследок. А то помру холостым. А она ведь все-таки баба, пущай помнит обо мне, зануда.

ЛУКИЧ. А я ведь тебе не сразу поверил, сынок, не сразу...

ВАСЬКА. Ладно, ты давай не расслабляйся, Лукич. А то рука раньше времени дрогнет.

ЛУКИЧ. У меня не дрогнет.

ВАСЬКА. Ну смотри, не подведи.

ЛУКИЧ. Замри!

Васька и Лукич прислушиваются. Гул усиливается, но вокруг ни души.

 

Картина 18

Мийра сидит с карабином в руках на пороге сарая. Катри обнимает мертвое тело Андрея. В сарай врываются Суло, Венла и Лео.

ВЕНЛА. О Боже! Прости нас грешных!

Пауза.

ЛЕО. Как смел ты, раб! Как смел ты даже помыслить о ней! Если ты не трус, то ты должен ответить за все, что ты натворил. Где ты? (Пауза.) А эта сучка коммунарская тоже здесь, рядом с тобой? Я задушу вас собственными руками!

ВЕНЛА. Не подходи к ним! Не трогай их!

Венла останавливает Лео. Суло забирает из рук Мийры оружие.

ЛЕО. Вы понимаете, что творите? Что вы творите? Они вашу дочь изнасиловали, они меня изуродовали! Предатели! Что же вы творите!

СУЛО. Остынь, Лео!

ЛЕО. Ты все знал! Вы все знали про Катри и молчали! Как смели вы терпеть?! Где он? Куда вы его спрятали? Почему вы все молчите?

СУЛО. Он здесь.

Пауза.

ЛЕО (подходит к Андрею). Кто это сделал?

Пауза.

МИЙРА. Я.

ЛЕО. Ты? Но ведь ты не должна, не должна!

ВЕНЛА. Она сделала это, потому что русские победили.

ЛЕО. Что?! Это ложь! Это пропаганда!

СУЛО. Это правда, сынок. Только что по радио передали. Мы проиграли. Финляндия подписала мирный договор, и все до одного пленные должны быть выданы назад.

ЛЕО. Этого не может быть! Это предательство!

ВЕНЛА. Ты же сам хотел мира! А когда он настал, то ты в это не веришь?

ЛЕО. Но не такой ценой! Не такой ценой!

В сарай входит Тойво.

ТОЙВО. Вот оно что! Вот оно как… Ничего, эти двое далеко не уйдут. Солдаты сумеют их догнать. Хорошо, что я вовремя сообщил куда надо.

СУЛО. Пошел вон!

ТОЙВО. Я это делал для вашего же блага. И, как видишь, не зря.

СУЛО. Пошел вон! Пошел вон из моего дома!!!

Тойво поспешно удаляется. Катри поднимается и падает. Делает несколько шагов и падает вновь.

КАТРИ. Мама, мама! Помоги мне!

 

Картина 19

В лесу, на вершине холма, по-прежнему стоят Васька и Лукич. Вокруг тишина. Непонятный, странный гул звучит над их головами.

ВАСЬКА. Никого.

ЛУКИЧ. Затаились.

ВАСЬКА. Непохоже. Они ушли. Ушли. Но почему?

ЛУКИЧ. Гранату держать нет больше сил.

ВАСЬКА. Не отпускай.

ЛУКИЧ. Идем. Обратного пути все равно нет.

Занавес.



[1] Кантеле — карельский и финский щипковый струнный инструмент, родственный гуслям.

Рейтинг@Mail.ru