Пуля
Катнашалар:
ӘСЛӘФ ӘСЛӘХОВИЧ ӘСГАТОВ, зур гына оешманың төп хуҗасы
ЗӘЙТУНӘ, Әсләф Әсләховичның хәләл җефете
ЗӘЙТУН ҖӘМИЛОВИЧ ФӘХРИСЛАМОВ, Әсләф Әсләховичның II урынбасары
МӘРФУГА, Зәйтүнәнең анасы
ГӨЛСЕМ, өй хезмәтчесе
I АК ХАЛАТЛЫ
II АК ХАЛАТЛЫ, алар бит медицина хезмәткәрләре
ЗӘМЗӘМИЯ
КИМ КИМОВИЧ
Вакыйга бүгенге көннәрдә шәһәр җирлегендә бара.
Беренче пәрдә
Пәрдә ачылганда Әсләф Әсләховичның затлы һәм заманча төзелгән зур коттеджының иркен кунак бүлмәсе. Залның уртасында күпереп торган күн диван-креслоларга тулы дәүләт биреп тәбәшәк өстәл урнашкан. Каминда янган утын кисәкләренең яктылыгы өстәл бизәкләренә генә төшмичә, янәшәсендә торган, су үсемлекләре белән бизәлгән алагаем зур аквариумда йөзгән алтын, көмеш балыкларга бәрелеп, бүлмәгә сихри, әкияти матурлык бирә. Арткы планда ике якка ачыла торган имән ишекләргә ансамбль булып төрле узорлар белән кызыл агачтан бизәкләп эшләгән “бар” куелган. Сул парталда иркен-зур тәрәзә. Уң парталда зур экранлы телевизор.Имән ишекләр ачылып китә, бүлмәгә затлы халаттан, ялан аякларына башмак кигән Әсләф Әсләхович килеп керә. Сызгыра-сызгыра тәрәзә кырыена килә дә, тәрәзә пәрдәләрен киереп ачып җибәрә.
ӘСЛӘФ ӘСЛӘХОВИЧ (ике кулын баш артына куеп). Яратам яктылыкны. Яратам матурлыкны. Хорошо! (Шыңшып җырлап.) Хорошо-о, хорошо-о-о. (Мыскыллы көлү белән.) Әй, бичара Гали Галиеч күрше... Кеше куян куа диеп... Коттедж салам диеп бүсерең чыга бит. Геморрой зарабатываешь, друг мой. (Кулларын халат кесәсенә тыга да аквариум кырыена килә.) Ашыйсыгыз килдеме? (Аквариумга иелеп җим сибә.) Әйтегез Гали Галиечка, менә безнең хуҗа кебек бармакка бармак та сукмыйча салалар аны коттеджны, дип. (Килеп аягын каминда җылыта да, агачлар ташлый. Аннары сикереп креслога чума. Ялан аякларын өстәлгә куя, телевизор пульты алып каналларга баса. Телевизор экранына карап.) Богатые тоже плачут. Сафсата! Әкият! Богатые не плачут, богатые смеются! Ә менә хәерчеләр җылый. Мәйданнарга чыгып, көтүләре белән җылыйлар. Туфта! (Телевизорны сүндерә.) Әй, сез! Сезгә әйтәм... Зәйтүнә, Гөлсем!
Бүлмәгә Зәйтүнә килеп керә.
ЗӘЙТҮНӘ. Нәрсә булды, әтисе?
ӘСЛӘФ. Базарга барып кайт.
ЗӘЙТҮНӘ. Нигә?
ӘСЛӘФ. Колак сатмыйлар микән. Алайса ун тапкыр кычкыртасыз.
ЗӘЙТҮНӘ. Акча бир.
ӘСЛӘФ. Сиңа бу коттедж ошыймы?
ЗӘЙТҮНӘ. Ә сиңа ошыймы соң?
ӘСЛӘФ. Юк, ошамый.
ЗӘЙТҮНӘ. Нигә ошамый?
ӘСЛӘФ. Потому что кирәгеннән артык зур. Бер әйтүдә кермисез. Кычкыра-кычкыра тамак бетә.
ЗӘЙТҮНӘ. Ә син, әтисе, кычкырма. Ипләп кенә чыгып әйт.
ӘСЛӘФ. Ярый, моннан соң шулай эшләрмен. Чыгып әйтермен.
ЗӘЙТҮНӘ. Тамагың да бетмәс.
ӘСЛӘФ. Кызыл кар яугач. Миңа өч-дүрт айга бер ял эләгә, шул ялымда да сезнең арттан йөгереп йөрермен. Почта кая?
ЗӘЙТҮНӘ. Мин каян белим...
ӘСЛӘФ. Бар, теге кызыйны чакыр!
ЗӘЙТҮНӘ. Ярый, әтисе. (Чыгып китә. Бераздан кабалана-кабалана Гөлсем керә.)
ГӨЛСЕМ. Тыңлыйм сезне, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Почта кая?!
ГӨЛСЕМ. Ни... Теге... Татарстан урамында.
ӘСЛӘФ. Бәлки Яңа бистәдәдер... Почта кая дим мин сиңа! Гәҗитләр кая?
ГӨЛСЕМ. Кабинетыгызда.
ӘСЛӘФ (бармагы белән өстәлгә сугып). Менә аның урыны!
ГӨЛСЕМ. Хәзер-хәзер, Әсләф Әсләхович. (Ашыга-ашыга чыгып китә.)
ӘСЛӘФ. Аңгыра! (Озак та үтми бер кочак газета-журналлар күтәреп Гөлсем керә дә газета-журналларын өлтәлгә куя.)
ГӨЛСЕМ. Менә Сезгә газета-журналлар. (Чыга башлый.)
ӘСЛӘФ. Тукта! Минем иңсәләр каткан, бераз маташтыр әле.
ГӨЛСЕМ. Массаж ясаргамы? (Арттан, кресло аркылы үрелеп Әсләфнең иңсәләрен тоткалый башлый.)
ӘСЛӘФ. Өскәрәк. Өскәрәк дим! Аркадагы канны башка ку! Юк инде. Баш бармагың белән муеннан өскә мен. Менә шулай... Менә шулай. Булды. Азаплама. Бу массаж дип аталмый, сеңлем, бу – азаплау дип атала. Бар, миңа коньяк алып кил!
ГӨЛСЕМ. Хәзер (Збари кырыена бара да), Әсләф Әсләхович, холодильниктанмы, әллә...
ӘСЛӘФ. Юк. Җылырак булсын.
ГӨЛСЕМ (коньяк китерә). Мәгез. (Өстәлгә куя.)
ӘСЛӘФ. Ә хәзер эшеңдә бул!
ГӨЛСЕМ. Яхшы. (Чыгып китә.)
ӘСЛӘФ (коньяк эчә дә, газета актара башлый һәм бер биткә туктап укый). Мәскәүнең ОАО Спиртпром оешмасының генеральный директоры Пантелеймон Лемоновичны төнге 21 сәгатьтә үзе яши торган йортның подъездында атканнар. Башына тигән пуля ярасыннан аңына килә алмыйча шәһәр шифаханәсендә дөнья куйды. (Үз-үзенә.) Бүлешмәгәнсеңдер... (Башка газеталарны актара башлый. Газеталар арасыннан конверт тартып чыгара. Укый.) Хөрмәтлебез Әсләф Әсләхович Әсгатовка! (Конвертын ача да, эченнән пуля тартып чыгара. Сискәнеп китә. Кабалана-кабалана конверт эчен карый.) Буш. Записка юк. (Конвертны өстәлгә куя да, әйләндереп пуляны карый.) Пуля! Конверт эчендә пуля. Атылмаган пуля. Гаҗәп... (Пуляны өстәлгә утыртып куя да, озак кына пуляга карап торганнан соң.) Гөлсем, Гөлсем, кер әле! (Акырып җибәрә.) Сиңа әйтәм, Гөлсем!
Бүлмәгә атылып Гөлсем керә.
ГӨЛСЕМ. Тыңлыйм сезне, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Су!
ГӨЛСЕМ. Нәрсә?
ӘСЛӘФ. Вода, аңгыра.
ГӨЛСЕМ. Ә, су... Хәзер. (Йөгереп барып су алып килә дә, Әсләф Әсләховичка суза.) Мәгез.
ӘСЛӘФ (кабалана-кабалана суын эчеп бетерә дә). Ну?! .
ГӨЛСЕМ. Тагын биримме?
ӘСЛӘФ. Мин сиңа сыермы әллә? Бүген почтаны син алдыңмы?
ГӨЛСЕМ. Әйе, мин.
ӘСЛӘФ. Бу конвертны да син алдыңмы?!
ГӨЛСЕМ. Беренче тапкыр күрәм. Мин газета-журналларны почта ящигыннан алдым да, сезнең кабинетыгызга кертеп куйдым. Конверт, бәлкем, газеталар арасында булгандыр.
ӘСЛӘФ. Бар, Зәйтүнәне чакыр.
ГӨЛСЕМ. Яхшы. (Чыгып китә.)
ӘСЛӘФ (пуляны ике бармагы белән тотып). Пуля! Предупреждение, ягъни кисәтү! Ә кем? Кем эше булыр бу?
Бүлмәгә Зәйтүнә килеп керә.
ЗӘЙТҮНӘ. Нәрсә булды, әтисе?
ӘСЛӘФ. Бик әйбәт булмады шул әле, әнисе. (Өстәлдәге конвертны алып селки.) Син бу конверт белән танышмы?
ЗӘЙТҮНӘ (куркып). Ю-у-ук.
ӘСЛӘФ. Хәзер сез өйгә килгән конверт белән дә таныш түгелмени?
ЗӘЙТҮНӘ. Мин беркем белән дә хат алышмыйм. Шул ярты елга бер абыйдан хат алам.
ӘСЛӘФ. Каян? Төрмәдәнме?
ЗӘЙТҮНӘ. Беләсең ич инде.
ӘСЛӘФ. Укы! (Конвертны Зәйтүнәгә ыргыта.)
ЗӘЙТҮНӘ (конвертын ала да укый). Хөрмәтлебез Әсләф Әсләхович Әсгатовка. Миңа түгел ич бу, әтисе.
ӘСЛӘФ. Бердән – әтисе түгел! Нәрсә, әллә син миңа бала алып кайтып биргәнең бармы? Ә?! Әтисе, әтисе дигән буласың. Икенчедән, бу конверт миңа гына түгел, безнең семьяга!
ЗӘЙТҮНӘ. Мин һични аңламыйм.
ӘСЛӘФ. Аңлатырлар, җаным! Вакыты җиткәч, бик тиз аңлатырлар!
ЗӘЙТҮНӘ (тагын конвертны алып укый да). Соң бит бу конвертта адрес та, печать тә юк.
ӘСЛӘФ. Соң шулай булгач, ничек ул минем өстәлгә килеп эләккән?
ЗӘЙТҮНӘ. Газета-журналлар беләндер.
ӘСЛӘФ. Нәрсә?! Хәзер безнең йортка бомба куеп китсәләр дә белүче, күрүче кеше булмаячакмыни?
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, безнең почта ящигы урамда эленеп тора ич, капка янында. Кем нәрсә тели – сата ала.
ӘСЛӘФ. Безнең почтальон кем?
ЗӘЙТҮНӘ. Белмим.
ӘСЛӘФ. Син нәрсә генә беләсең соң? Синең газраил күргәнең бармы?
ЗӘЙТҮНӘ. Юк. Үлеп караганым юк бит әле.
ӘСЛӘФ. Ә менә минем бар! Озакламый син дә күрерсең. (Өстәлдәге пуляга төртеп күрсәтә.) Нәрсә бу?!
ЗӘЙТҮНӘ. Пуля?! Каян алдың син аны?
ӘСЛӘФ. Конверт эченнән.
ЗӘЙТҮНӘ. Конверт эченнән?..
ӘСЛӘФ (иҗекләп). Әйе. Конверт эченнән газраил алдым! Кызыкмы?
ЗӘЙТҮНӘ. Шаяртып салганнардыр.
ӘСЛӘФ. Шаяртып пуля салганнар... Кызык. Шулкадәр күңелле булып китте, хәтта җылыйсы килә.
ЗӘЙТҮНӘ. Бәлки Гөлсем беләдер?
ӘСЛӘФ. Бар әле, тиз бул, тәрәзә пәрдәләрен яп!
ЗӘЙТҮНӘ. Көпә-көндез кем инде тәрәзә пәрдәләрен ябып утыра?
ӘСЛӘФ. Менә бүгеннән башлап без ябабыз.
ЗӘЙТҮНӘ (тәрәзә пәрдәсен яба-яба). Караңгы ич.
ӘСЛӘФ. Ә менә кабер бу бүлмәдән дә караңгы.
ЗӘЙТҮНӘ. Әй, әллә нәрсәләр юрама әле. (Әсләф пуляны ала да, алгы планга килә. Сул парталга пуляны бастыра, уң парталга үзе баса.)
ӘСЛӘФ. Менә ул – һәм мин! Аерма нәрсәдә?
ЗӘЙТҮНӘ. Белмим.
ӘСЛӘФ. Ә мин беләм. Ул бармак очы кадәр кеп-кечкенә генә тимер кисәге, ә мин центнерлы адәм! Әмма ләкин ул миңа караганда җитезрәк тә һәм көчлерәк тә. Ул мине секунд эчендә юк итә ала, теге дөньяга озата ала. Ә мин аның янында көчсез. Мин генә түгел, без барыбыз да аның янында көчсез. Син әллә кем бул, фәрештә бул, ул барыбер газраил!
ЗӘЙТҮНӘ. Юкка шикләнәсең. Шаяртканнардыр.
ӘСЛӘФ. Нәрсә?! Каян беләсең, бәлки Мәскәүдәге ЗСпиртпромИ хуҗасын да шаяртканнардыр. Шаяртканнардыр... Нәрсә, утыз елга якын хуҗа булып утырган Әсләф Әсләховичның дошманнары юктыр дип уйлыйсыңмы?
ЗӘЙТҮНӘ. Анысына шикләнмим. Дусларың бар микән дип уйлыйм.
ӘСЛӘФ. Менә анысын миңа калдыр. Дусны дошманнан үзем аерырмын.
ЗӘЙТҮНӘ. Соңармадың микән?
ӘСЛӘФ (пуляны кулына ала). Шулай дисеңме? (Үз-үзенә.) Минем болай яшәү кемгәдер ошамый башлаган... Безнең болай яшәү кемгәдер ошамый башлаган. Шулай инде. Синең 10 метрлы бассейнда йөзүең кемгәдер ошый дисеңме?! Нәрсә, синең ел саен Канар утрауларында ял итүең кемгәдер ошый дисеңме?! Дворец кадәрле коттеджда яшәп, чит ил машиналарында җилдертеп йөрүең кемгәдер рәхәтлек китерәдер дип уйлыйсыңмы?! Юк, хәтта туганыңа да ошап җитмидер әле ул. (Зәйтүнәгә.) Бар әле, бар, тәрәзә пәрдәсен яхшылап яп!
ЗӘЙТҮНӘ. Яптым бит инде...
ӘСЛӘФ. Әллә күзең чыкканмы, әнә бит ярыгы калган.
ЗӘЙТҮНӘ. Әйе, хәзер сине ярыктан карап йөрерләр.
ӘСЛӘФ. Алар карамый. Техника карый. Бинокль, оптический придцел күзәтә, җаным. Хәзер, беләсеңме, нинди генә корал-техника юк. Менә шушы каминның морҗасына атып, миңа тидерә алалар. Кстати, Гөлсемгә әйт, морҗаны капласын. Граната ыргытмасыннар.
ЗӘЙТҮНӘ. Ярар, әйтермен. Карале, бәлки милициягә хәбәр итәргәдер?
ӘСЛӘФ. Нәрсә дип? Син нәрсә, үз акылыңдамы?!
ЗӘЙТҮНӘ. Конвертны, пуляны күрсәтәбез.
ӘСЛӘФ. Без бик күп урладык. Без ике коттедж төзедек. Икебез дә ЗиномаркаИда типтерәбез. Ел саен Канар уртауларында ял итәбез. Хатынның килога якын алтын бизәнү әйберләре бар. Мебель заграничный. Шәһәрдә дүрт бүлмәле, Мәскәүдә өч бүлмәле фатирыбыз бар. Безнең шундый уңган, булган булуыбыз кемгәдер ошап җитми, ул безне атып үтермәкче була дибезме?
ЗӘЙТҮНӘ. Ә нишләмәкче буласың?
ӘСЛӘФ. Бар әле, теге кызыйны чакыр!
ЗӘЙТҮНӘ. Хәзер. (Чыгып китә.)
ӘСЛӘФ (бүлмә буйлап йөри. Өстәл янына килә дә, конвертка карап тора). Кем булыр бу?.. Кем эше бу? Үчлекле кешеләрнең списогын төзергә кирәк. Юк. Бу бала-чага шаяруы түгел. Моны солидный кеше язган. Профессорский почерк!
Зәйтүнә белән Гөлсем керәләр.
ЗӘЙТҮНӘ. Карале, Әсләф, бәлки синең креслога кызыгучылар бардыр?
ӘСЛӘФ. Әйттең әле син. Син креслога кызыкмаган берәр кешене беләсеңме?..
ЗӘЙТҮНӘ. Беләм.
ӘСЛӘФ. Кем?
ЗӘЙТҮНӘ. Менә мин.
ӘСЛӘФ. Син?.. Син, җаным, креслода утыручы кешенең иңсәсенә, менә монда менеп утырган кеше инде. Утыз елдан артык аягыңны асылындырып минем җилкәне кимереп утырасың. Утыз ел инде мин сине төшерә алмый азап чигәм. (Гөлсемгә.) Син безнең өй тирәсендә чит кешеләр күргәнең булмадымы?
ГӨЛСЕМ. Юк.
ӘСЛӘФ. Син ишекләрне бикләдеңме?
ГӨЛСЕМ. Юк, Әсләф Әсләхович, көндез безнең беркайчан да ишек бикләгәнебез юк ич.
ӘСЛӘФ (үртәлүле тавыш белән). Юк ич, юк ич... Бүгеннән бикләгез! Бар, тизрәк ишекләрне биклә. Кара аны өч катныкын да биклә. Ишетсен колагың: бөтен замокларын да биклә, задвижкаларны тартып куй. Ә син, Зәйтүнә, тәрәзәләрне ныклап кара. Тәрәзә пәрдәләрен яхшылап тарт.
ГӨЛСЕМ белән ЗӘЙТҮНӘ (икесе бергә). Яхшы. Сез кушканча булыр (Икесе дә ашыга-ашыга чыгып китәләр. Әсләф бүлмә буйлап йөри башлый.)
ӘСЛӘФ. Кем булыр бу, кем булыр? Тукта. Нишләп әле мин бүлмә буйлап тере мишень кебек йөрим? Ышан аларга. Алар стена аркылы да күрергә мөмкиннәр. (Аяк бармакларына гына басып кресло янына килә.) Ә бәлки теге сасы көзән, кәкре аяк – минем икенче урынбасар Фәхрисламовтыр? Туганыннан бирле креслога үрмәли бит инде, барып кына җитә алмый. Ә тегесе булса... Беренче зам... Атасы чуаш, әнисе мари, үзе татар булып туган Ким Кимович? Ә Зина, Зиночка – минем секретаршам?..
Бүлмәгә Гөлсем белән Зәйтүнә килеп керәләр.
ЗӘЙТҮНӘ. Бар җирне дә бикләдек. Барысы да тәртиптә.
ӘСЛӘФ. Ныклап карадыгызмы? Ишетсен колагыгыз. Үзем төшеп тикшерәм. Бу уен эш түгел. Бу – үлем белән яшәү көрәше. Ныклап тикшердегезме?
ЗӘЙТҮНӘ. Ныклап инде, ныклап тикшердек!
ӘСЛӘФ (Гөлсемгә). Так. Синең яныңа кемнәр килеп йөри?
ГӨЛСЕМ. Берәүнең дә килгәне юк.
ӘСЛӘФ. Син яшермә дөресен сөйлә.
ГӨЛСЕМ. Миңа беркемнең дә килгәне юк.
ӘСЛӘФ. Син монда эшләгән өчен күпме акча аласың?
ГӨЛСЕМ. 900 сум.
ӘСЛӘФ. Син бездә кем булып эшлисең әле?
ГӨЛСЕМ. Лаборант ставкасында утырам.
ӘСЛӘФ. Менә хәзер дөп-дөресен бәйнә-бәйнә сөйләп бирсәң, старший лаборантка акчасын алырсың. Синең янга кемнәр килеп йөри инде?
ГӨЛСЕМ. Берәүнең дә килгәне юк.
ӘСЛӘФ (акырып җибәрә). Синең янга кемнәр килеп йөри?
ГӨЛСЕМ (җылап җибәрә). Минем янга берәүнең дә килгәне юк.
ӘСЛӘФ. Син күпме акча алып эшлисең?
ГӨЛСЕМ. 900 сум.
ӘСЛӘФ. Тамагың кайда үтә?
ГӨЛСЕМ. Монда.
ӘСЛӘФ. Синең монда хезмәт итә башлаганыңнан бирле берәр генә тапкыр булса да сабын, теш пастасы, кер порошогы ише әйбер алганың бармы?
ЗӘЙТҮНӘ. Җитте сиңа, Әсләф! Ир бул, мунчала булма!
ГӨЛСЕМ. Юк, Әсләф Әсләхович, минем биредә яши башлаганнан бирле туалет кәгазе дә алганым юк.
ӘСЛӘФ. Шулай булгач, синең хезмәт хакың шактый килеп чыга түгелме соң?
ГӨЛСЕМ. Минем эшли башлаганыма елдан артты, Әсләф Әсләхович, әмма ләкин әле минем бер генә айга да акча алганым юк.
ӘСЛӘФ. Алмасаң, җыелып бара. Берьюлы алырсың.
ГӨЛСЕМ. Дөрес, Әсләф Әсләхович. Сез ай саен алган кебек мин дә үз гомеремдә бер генә тапкыр булса да уч тутырып акча алырмын.
ӘСЛӘФ. Кара ничек сөйләшәсең син! Башта минем кебек биш ел ачлы-туклы вуз бетер, аннары сөйләшерсең.
ГӨЛСЕМ. Мин дә сез бетергән вузны, сез бетергән факультетны бетердем. Аерма бары тик шунда, Әсләф Әсләхович: сез заочно, ә мин очно бетердем.
ӘСЛӘФ. Конверт тышына да югары белемле кеше язган. Бәлки синең язудыр ул, ә?!
ГӨЛСЕМ. Юк, Әсләф Әсләхович, мин андый ваклыктан өстен. Сез мине увольнять итегез. Сабын, теш пастасына, кер порошогына, туалет кәгазенә акчамны тотып калыгыз да, миңа расчет ясагыз.
ӘСЛӘФ. Юк инде, күгәрченем. Дөнья буталгач кына качу килешмәс. Очына бергә чыгыйк. Яначак йортны сизеп качкан күселәр ролен алмыйк. Бәлки синең егетең бардыр? Мин бит сине ачуланмыйм. Бәлки ул шаярткандыр?
ГӨЛСЕМ. Юк, Әсләф Әсләхович, минем егет 10 ел элек бу якты дөньяны калдырып, күптән инде кара җир астында.
ӘСЛӘФ. Әллә аңа да конверт килгән идеме?
ГӨЛСЕМ. Юк. Ул бер хуҗаны артыграк тикшереп ташлаган иде. Хәзер минем кызымнан башка беркем дә юк. Сез беренче эшкә урнашкан көнне миңа нинди таләпләр куйган булсагыз, мин барысын да җиренә җиткереп үтәп бардым.
ӘСЛӘФ. Минем яшәгән ояма, ике метр биеклектәге таш коймадан кереп, пуля калдыралар икән, мин кемгә ышанырга тиеш? Бүгенннән башлап минем рөхсәттән башка ишек алдына чыгу бетте! Ишеттегезме?! Бетте! Бу – икегез өчен дә приказ! Минем яшисем килә! Аңлыйсызмы, яшисем килә! (Сәхнәнең уртасына чыгып баса да, кулларын өскә күтәреп.) Менә боларны мин таптым. Менә шушы башым, менә шушы кулларым белән! Ю-у-ук, минем тиз генә якты дөньядан китәсем килми. Кемгәдер, этләргә үземнең байлыгымны калдырып китәргә җыенмыйм. Бу байлыкны бер пуляга алыштырырга исәбем юк! Мине берегез дә, беркем дә ала алмаячак! Вон! Вон моннан!
Гөлсем чыгып китә.
ЗӘЙТҮНӘ. Кансыз син, Әсләф!
ӘСЛӘФ. Мин кансыз? Ә бу пуляны салган бәндә кешелекле... Ә менә шушы конвертның хуҗасын табарга ярдәм итмәгән хатын кешелеклеме? Нигә тынып калдың? Ник дәшмисең?
ЗӘЙТҮНӘ. Бөтен дөньясын онытып, бөтен җанын, тәнен биреп эшләп йөргән баланы рәнҗеттең син.
ӘСЛӘФ. Мин фәрештә дә, әүлия дә түгел.
ЗӘЙТҮНӘ. Беләм. Фәрештәгә пуля җибәрмиләр. Фәрештәләр үлемсез!
ӘСЛӘФ. Әйе, мин кансыз. Бәлки мин, син уйлаганча, Газраилдер? Газраилләр дә үлемсез!
ЗӘЙТҮНӘ. Үлемсез булгач, нигә куркасың? (Пуляга төртеп күрсәтеп.) Көрәш шул Газраил белән.
ӘСЛӘФ. Барыгыз да философлар, барыгыз да күпне беләсез. Мин генә надан, мин генә бер нәрсә дә белмим. Сиңа хәзер мин кирәкмим. Барыгыз да бер җептән үрелгән.
ЗӘЙТҮНӘ. Булды! Җитте! Хватит! Күпме издеваться можно! Без дә коллар түгел.
ӘСЛӘФ. Симердең, ай-яй симердең. Симергән эт нишли – хуҗасына ташлана.
ЗӘЙТҮНӘ. Син хуҗа, мин эт түгел. Без икебез дә бер үк хокукларга тигез кешеләр. Мин синең законлы хатының.
ӘСЛӘФ. Хатын?.. Беләсеңме син кем? Син җәмгыятькә бер тиенлек файда китермәгән бәндә! Син – кысыр хатын! Син бу җир йөзенә ипи черетер өчен генә тугансың.
ЗӘЙТҮНӘ. Минем кысырлыгымда кем гаепле соң? Син! Син түгелме соң? Син мине 14 яшемннән сатып алып...
ӘСЛӘФ. Ике рәхәт бер тишеккә сыймый. Бай тормышта яшисең килде. Үзең сайлаган язмыш.
ЗӘЙТҮНӘ. Мин бүгеннән синең яныңда бер минут та тормаячакмын.
ӘСЛӘФ. Пока! Кая барасың? Вокзалгамы? Әллә абыең янына – Нижний Тагилгамы? Төрмәгә... Әллә анаң янына – картлар йортынамы?! Кемең бар? Ә?
ЗӘЙТҮНӘ. Беркемем дә юк шул. (Бөгелеп төшеп җылый.)
ӘСЛӘФ (алгы планга килеп, тамашачыга). Сез бәхетле. Сезнең байлыгыгыз юк. Сездән бернәрсә дә калмый. Ә бездән өелеп байлык кала. Сез бәхетле. Сез үлемнән курыкмыйсыз. Ә без... (Зәйтүнәгә.) Бар, җан көеге булып шыңшып утырма. Үлмәс борын миңа ясин чыгарма. Ишетсен колагың. Син, мине атарлар да, бар байлыкка хуҗа булып калырмын, дип уйлама. Минем байлык беренче хатыннан туган улым исемендә булыр. (Зәйтүнә чыгып китә. Әсләф бүлмә буйлап арлы-бирле йөри.) Кемгә минем гомер кирәк булган?.. Кем минем гомерне вакытсыз тартып алмакчы була?.. (Аквариум янына килә дә чүгәли. Балыкларга карап.) Сезгә рәхәт. Сезгә байлык кирәкми. Ә власть кирәк. Кирәк сезгә дә, бүрегә дә, кәҗәгә дә власть кирәк! Әнә бит синең койрыгыңны талап бетергәннәр. Власть өчен, ахир! Власть өчен! Ә менә минем тормыш болганды. (Аквариумга кулын тыгып аквариумны болгата.) Рәхәтме? Менә шушы хәлдә минем тормыш хәзер. (Барып креслога утыра.) Беренче хатын – беренче мәхәббәт! Беренче бала – беренче малай. Аңа да 30дан артык түгелме? Бәлки конверт аның эшедер?.. Бәлки аның миннән үч алуыдыр. (Озак кына бер ноктага карап торганнан соң.) Әй сез, миңа кофе кертегез!
Бүлмәгә кофе күтәреп Гөлсем керә дә кофены өстәлгә куя.
ӘСЛӘФ (озак кына Гөлсемгә карап торганнан соң). Шикәр салдыңмы?
ГӨЛСЕМ. Салдым.
ӘСЛӘФ. Алайса нәрсә карап каттың? Башта үзең йот!
ГӨЛСЕМ (кофены алып эчә дә өстәлгә куя). Миңа чыгарга ярыймы?
ӘСЛӘФ. Юк, ярамый! Каршыма утыр! (Гөлсем диванга утыра. Әсләф кофены бер-ике йота да). Ачуланма миңа, сеңлем, ачуланма. Яшисе килә. Барысын да булдыргач, якты дөньядан китәсе килми. Балалар рәнҗүедер бу миңа. Атасыз үскән кызым белән улымның рәнҗешедер. Ун ел кайтып каберләрен дә күрмәгән атам-анам рәнҗешедер. Кил әле, яныма утыр. (Гөлсем Әсләфнең янына килеп утыра. Әсләф кулын Гөлсемнең иңсәсенә сала.) Синең әти-әниең кайчан үлде?
ГӨЛСЕМ. Әти – мин беренче класста укыганда.
ӘСЛӘФ. Ә әниең?
ГӨЛСЕМ. Мине тапкач та.
ӘСЛӘФ. Әтиең үлгәч кем белән яшәдең?
ГӨЛСЕМ. Әтиемнең икенче хатыны белән.
ӘСЛӘФ. Ә ирең белән нәрсә булды?
ГӨЛСЕМ. Кызыбыз туып өч ел торгач, машина белән бәрдереп үтерделәр.
ӘСЛӘФ. Кемнәр?
ГӨЛСЕМ. Белмим. Эзләмәделәр.
ӘСЛӘФ. Ни өчен?
ГӨЛСЕМ. Күпне белгәне өчен.
ӘСЛӘФ. Күпне күрергә, белергә ярамый шул. Ә кызың кая?
ГӨЛСЕМ. Интернат-мәктәптә.
ӘСЛӘФ. Интернат-мәктәптә... Дөньялар эзенә баскач, син аны бирегә алып кайт. Мин аны кызым дип йөртермен. Ә минем әти авылда берәү иде. Әсләх – Әсләхетдин. Авылның беренче номерлы заядлый сәрхүше! Кайда эчсә, шунда тәгәрәп кала торган исерек Әсләхетдин абзыең, минем әтием иде. Мин аны карлы бураннарда бәләкәй чанага салып, өстерәп өйгә алып кайта идем. Мин үземнең гомеремне кимсенү аркылы үҗәтлеккә, көнчеллеккә кордым. Зкүрсәтәм әле мин сезгә исерек, сәрхүш Әсләх малаени дип яшәдем мин. Тормышымда арттан этүчеләр булмаса да, юашларны таптап, усалларны җайлап күтәрелдем мин. Ә менә бүген мине таптамакчы булалар. Бүгенге бүләк шуның билгесе дип уйлыйм мин. Ә менә син бәхетле. Әйе-әйе, син бәхетле! Сиңа пуля бүләк итүчеләр булмас.
ГӨЛСЕМ. Юк, мин үземне бәхетлеләр рәтендә санамыйм.
ӘСЛӘФ. Син нинди кешене бәхетле саныйсың?
ГӨЛСЕМ. Йоклаган җиреннән үлеп киткән кешене.
ӘСЛӘФ. Ә мин башы мендәргә тиюгә гырылдап йокыга киткән кешене бәхетле дип саныйм. Ярый, мин чыгып ятыйм әле. (Кулына пуляны алып бүлмәдән чыгып китә. Зәйтүнә килеп керә дә, Гөлсем янына утыра.)
ЗӘЙТҮНӘ. Гөлсем, сеңлем, кит син бездән.
ГӨЛСЕМ. Кая? Кая барыйм. Безнең кебекләргә хәзер общежитиесен дә калдырмадылар.
ЗӘЙТҮНӘ. Берәүнең дә ачтан урамда үлгәне юк.
ГӨЛСЕМ. Көчсез мин, Зәйтүнә апа, көчсез.
ЗӘЙТҮНӘ. Чиста әле син. Күңелең чиста. Керләнмәгәнсең. Шуңа күрә дә сиңа яшәү авыр.
ГӨЛСЕМ. Зәйтүнә апа, ничә ел аның белән бергә яшисез?
ЗӘЙТҮНӘ. Аның белән яши башлавыма быел көз 31 ел була. Ә мин, сабыйлыктан чыгалмыйча, бик яшьли керләндем.
ГӨЛСЕМ. Ә ничек син аның белән таныштың?
ЗӘЙТҮНӘ. Әти үлгәч, авылдагы өйнең торырлыгы калмагач, әни мине абыем белән бергә авылдан шәһәргә алып килде. Миңа ул вакытта 13, ә абыйга 15 яшь иде. Абыйны СПТУга, янәсе анда 3 тапкыр ашаталар, кием бирәләр, ә мине интернат-мәктәпкә бирде. Ә үзе бүлмә алыр өчен урам себерергә эшкә керде. Озак та үтмәде, бүлмә алды. Без аның белән шул 2 метрга 2 метрлы бүлмәдә яши башладык. Абыйга идәндә дә урын юк. Абыйның өйгә кайтмый калган көннәре безнең өчен бәйрәм иде. Кайчакларда ул төннәрен кайта иде дә, мине уятып, үзләренең ашханәсеннән урлап алган пирожкиларын миңа бирә иде. ЗАша, сеңлем, аша, сиңа ашарга кирәкИ, – ди торган иде. Акча җиткереп булмаганлыктан, әни Әсләф җитәкли торган оешманың контора идәнен юарга эшкә керде. Көндез урам себерә, кичен идән юа. Ә мин аңа кичләрен булышырга барам.
Көннәрдән бер көнне әни, Әсләфне ияртеп, өйгә кайтып керде.
Музыка. Ут сүнә. Ут янганда картлар йортының коймасы янындагы утыргычта. Зәйтүнә белән Мәрфуга әби утыралар.
МӘРФУГА. Озакладың, кызым, озакладың... Оныттыгыз анагызны. Кич ятсам да уйлыйм, таң атса да уйлыйм. Сез яшәгән якка карыйм да...
ЗӘЙТҮНӘ. Безнең турыда нигә уйларга?
МӘРФУГА. Эх бала, бала... Ана күңеле балада – бала күңеле далада. Ана булып карасаң аңлар идең...
ЗӘЙТҮНӘ. Ана! Кем гаепле?! Минем ана булалмавымда кем гаепле?! 14 яшемнән өч ай саен пычак астыннан чыкмавыма кем гаепле?!
МӘРФУГА. Шулай инде. Барысы өчен дә мин гаепле. Табарга кирәк иде. Мин бит кол!
ЗӘЙТҮНӘ. Табарга... Рөхсәт итмәделәр.
МӘРФУГА. Абыеңнан хәбәр бармы?
ЗӘЙТҮНӘ. Бар.
МӘРФУГА. Ә миңа юк. Ике генә кәлимә сүз язса нәрсә була инде.
ЗӘЙТҮНӘ. Ул сине кичерә алмый.
МӘРФУГА. Кичерә алмый?! Нигә?
ЗӘЙТҮНӘ. Мине сатуыңны кичерә алмый.
МӘРФУГА. Мин сине сатмадым. Нәрсә?! Аның үзен кем саткан. Нәрсә?! Мин аны төрмә кошы булсын дип үстердеммени?! Ә? Мин сезнең икегезгә дә бәхетле тормыш теләдем.
ЗӘЙТҮНӘ. Теләдең. Әнә, беребез төрмәдә, икенчебез белмим кайда.
МӘРФУГА. Тугач та больницада калдырасым калган.
ЗӘЙТҮНӘ. Әйбәт булган булыр иде. Бәлки абыйның да ярты гомере төрмәдә узмас иде. Мин дә үземне сатылган әйбер итеп түгел, кеше итеп хис итәр идем.
МӘРФУГА. Мәрхәмәтсез сез!
ЗӘЙТҮНӘ. Син мәрхәмәтле. Шул, үз яшеңдәге кеше, Әсләф белән аның кабинетында өегештең-өегештең дә, рәт чыгаралмагач, үзеңә яшәргә урын кирәк булгач, мине бер бүлмәле фатир бәрабәренә саттың.
МӘРФУГА. Сатмадым мин сине, сатмадым!
ЗӘЙТҮНӘ. Моннан 31 ел элек мине, 14 яше дә тулмаган кызыңны, ике балалы ирнең куенына салган төнне хәтерлә.
МӘРФУГА. Хәтерләмим.
ЗӘЙТҮНӘ. Хәтерләмисең?! Әсләф белән кичке сәгать 8 дә бер кочак сый-хөрмәт, бүләкләр күтәреп кайткан кичне хәтерләмисең?!
МӘРФУГА. Хәтерләмим.
ЗӘЙТҮНӘ. Хәтерләмисеңдер шул. Әсләф белән көчли-көчли мине шампанский шәрабе эчертеп исерткәнеңне дә хәтерләмисеңме?!
МӘРФУГА. Булды! Җитте!
ЗӘЙТҮНӘ. Әсләф белән миңа көчли-көчли яңа күлмәк кидергәнеңне дә хәтерләмисеңме?!
МӘРФУГА. Хватить!
ЗӘЙТҮНӘ. Төнге 12ләр тирәсендә урам себерәм дип, хәйлә табып чыгып качканыңны да хәтерләмисеңме?!
МӘРФУГА. Зәйтүнә дим! Җитте, булды.
ЗӘЙТҮНӘ. Син! Әйе, син! Минем, 14 яшедә тулмаган сабыеңның, караңгы, шыксыз төндә атам яшендәге карт бер адәмнең корбаны булып яшьлегем, сабыйлыгым белән хушлашканда ниләр кичергәннәремне уйладыңмысың?! Уйладыңмы?!
МӘРФУГА. Булды. Булды җитте. Мин башка күтәралмыйм. (Озак кына паузадан соң.) Минем сине бәхетле итәсем килде.
ЗӘЙТҮНӘ. Бәхетле...
МӘРФУГА. Минем ялгышымны кабатламасын, минем кебек хәерчегә чыгып, гомере хәерчелектә узмасын, атаңа кияүгә чыгып мин нинди рәхәт күрдем? Ун ел аның астын тазарттыммы?!
ЗӘЙТҮНӘ. Әткәйгә тел тидермә. Ул сиңа безне калдырды. Ә син безне саклый алмадың.
МӘРФУГА. Җимерек йорт белән ике штансыз бала калдырды.
ЗӘЙТҮНӘ. Ә миңа син бүләк иткән бәндә нәрсә калдырды?
МӘРФУГА. Байлыкта, муллыкта яшәтә. Сыгылып торган өстәл, күпереп торган постель! Өч этажлы хан сарае!
ЗӘЙТҮНӘ. Мин ул сарайда – читлектә! Мин ул сарайда – кол. Бик очсыз бәягә сатылган кол. Минем йортым да, балам да, киләчәгем дә, узган гомерем дә юк. Син! Син минем бөтен байлыгымны юк итүче. Хәзер мин сиңа гомерем буе хыялланган, ана өчен, хатын-кыз өчен иң кадәрле булган, иң изге сүзне әйтәм. Бүтән очрашалмабыз. (Паузадан соң.) Бәхил бул, әнкәй!
Музыка. Ут сүнә. Ут янганда Гөлсем белән Зәйтүнә алдагы сөйләшүләрен дәвам итеп утыралар.
ГӨЛСЕМ. Ә абыең?
ЗӘЙТҮНӘ. Ә абыйны сагынам. Ул да минем кебек сабыйлыктан чыгалмыйча, яшьлеген күрмичә шушы якты дөньяда тереләй корбан булган кеше. Төшләремдә: Зсеңлем, – ди ул миңа. – Син миңа рәнҗемә. Мин бит сиңа начарлык эшләмәдем. Мин сиңа бары тик яхшылык кына теләдем. Мин бит өйдә ашарга җитмәгәч, сиңа күбрәк калсын дип, мин ябынасы юрганны син ябынсын дип өйгә кайтмый кала идем…
Бүлмәгә Әсләф Әсләхович килеп керә.
ӘСЛӘФ. Ә син борчылма. Озакламый кайтып керер. Җиңү бәйрәменә амнистия булган ди түгелме соң? Бәлки чыккандыр да инде. Кем белә, бәлки пуляны да шул салгандыр.
ЗӘЙТҮНӘ. Юк, ул түгел. Ул вакланмас. Ул сезнең кебек кешеләрдән күпкә өстен.
ӘСЛӘФ. Чыгуын чыгар да, икенче юлы эләккәнче менә кайда яшәр.
ЗӘЙТҮНӘ. Сиңа килмәс. Ул синең бер сынык икмәгеңә караганда төрмә ризыгын хуп күрер. Ә син борчылма. Ул минем хакка сиңа чәнти бармагы белән дә кагылмас. Без үзебезнең язмышыбыз белән килештек инде. Күрәсене күрми гүргә кереп булмый.
Музыка.
Пәрдә.
Икенче пәрдә
Пәрдә ачылганда шул ук бүлмә. Атылып эчке киемнән тынына буыла-буыла Әсләф Әсләхович килеп керә.
ӘСЛӘФ (саклану өчен кулына урындык ала). Живьем не возмете! Коткарыгыз! Үтерәләр! На помощь! Зәйтүнә, Зәйтүнә! Гөлсем, кая олактыгыз сез! Ке-рә-ләр! Өйгә керәләр!
Бүлмәгә эчке күлмәктән кабалана-кабалана Зәйтүнә, аның артыннан Гөлсем керәләр.
ЗӘЙТҮНӘ. Нәрсә булды?
ӘСЛӘФ. Керәләр...
ЗӘЙТҮНӘ. Кемнәр?
ӘСЛӘФ. Киллерлар!
ЗӘЙТҮНӘ. Булмаганны сөйләмә.
ӘСЛӘФ. Валлаһи керәләр. Бар, барыгыз әле, карагыз?! Нәрсә карап торасыз? Сезгә әйтәм. Барыгыз! (Зәйтүнә белән Гөлсем курка-курка гына чыгып китәләр, Әсләф өстәл астына керә дә, ике кулы белән колакларын каплый, күзләрен чытырдатып йома. Бүлмәгә Зәйтүнә белән Гөлсем килеп керәләр.)
ГӨЛСЕМ (пышылдап). Кая ул?
ЗӘЙТҮНӘ (пышылдап). Әнә ич, өстәл астында үзенә бомбо убежище ясаган. (Зәйтүнә ипләп кенә аяк очларына басып килә дә Әсләфнең маңгаена бармагын куеп.) Пух!
ӘСЛӘФ (куркуыннан өстәл астыннан очып чыга да кычкырып). Мама!
ЗӘЙТҮНӘ (Әсләф янына килеп). Что случилось, папа?
ӘСЛӘФ. Дурак! Йөрәкне шартлатасың бит.
ЗӘЙТҮНӘ. Әй, Әсләф, Әсләф, саташа башладың бугай. Анда беркем дә юк.
ӘСЛӘФ. Ә нинди тавыш соң анда?
ГӨЛСЕМ. Мәче вазаны аударган.
ӘСЛӘФ. Бәреп үтерәм мин ул мәчене.
ЗӘЙТҮНӘ. Хәерлегә булсын. Бу йортта мәчегә дә көн бетте.
ӘСЛӘФ. Юньле кеше мәче асрыймы...
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, ул мәчене син үзең алып кайттың ләбаса.
ӘСЛӘФ. Соң дворец кадәрле йортыңда үлем тынычлыгы хөкем сөргәч... Әй, идәнеңдә бала-чага йөгереп йөрмәгәч, тормышмыни ул.
ЗӘЙТҮНӘ. Борчылма. Аның урынына бөтен рәсәй буенча йөгереп йөри синең балалар.
ӘСЛӘФ. Шушындый авыр минутларымда янымда булсагыз да ярар иде.
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, синең ишек төбеңдә йоклый алмыйбыздыр бит инде.
ӘСЛӘФ. Йокласагыз ни булган? Минем йокы бүлмәмдә гектарлы караватым бар.
ЗӘЙТҮНӘ. Ярар, Гөлсем. Иртәгәдән син Әсләф абыеңның сул ягында, ә мин уң ягында йокларбыз.
ӘСЛӘФ. Йокласа ни булган? Минекен тыгынырга беләсез бит.
ЗӘЙТҮНӘ. Сине кызганып әйтүем генә.
ӘСЛӘФ. Бозык! Мин ничек исән калырга белмим, ә ул... Оятсыз!
ЗӘЙТҮНӘ. Йокла! Сәгать ярымнан эшкә китәр вакытың җитә.
ӘСЛӘФ. Ю-у-ук, мин эшкә бармыйм. Ишекне ачуга маңгайга атарлар иде бугай. (Зәйтүнәгә.) Бар, бар, синең йокы симертергә яратканың безгә сер түгел. Шул, йоклый-йоклый үлеп китәсеңме инде.
ЗӘЙТҮНӘ. Йокламыйча. Сәламәт кеше йокларга тиеш. (Гөлсем белән чыга башлыйлар.)
ӘСЛӘФ (Зәйтүнәгә.) Пожарник! Гөлсем, син калып тор! (Зәйтүнә чыгып китә.)
ГӨЛСЕМ. Тыңлыйм сезне, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Гөлсем, син Зәйтүнә апаңның нигә көне-төне йоклаганын беләсеңме?
ГӨЛСЕМ. Юк, белмим.
ӘСЛӘФ. Маемлаган ул. Йоклый-йоклый симереп беткән. Шуңа кысыр да. Менә сыерны да күп ашатырга кушмыйлар. Эчен май баса да, кысыр кала диләр. Өстәвенә, эче тулы чир.
ГӨЛСЕМ (ярарга тырышкан булып). Кит аннан?..
ӘСЛӘФ. Әйе. Бала табудан узган ул. Ә мине күреп торасың... Бәхетле итәм әле мин сине.
ГӨЛСЕМ. Юк инде, миңа кеше бәхете кирәкми.
ӘСЛӘФ. Алай димә. Сиңа бер малай алып кайттырам да, бөтен байлыгымны сезнең исемгә яздырам.
ГӨЛСЕМ. Ә аны кая куясың?
ӘСЛӘФ. Әнисе янына картлар йортына озатам. Беләм мин аларның нәселен. (Кукиш ясап.) Менә аларга! Шуңа күрә син минем гомер өчен бар көчеңне куярга тиеш. Аңла, үз бәхетең өчен.
ГӨЛСЕМ. Ярар. Шулай эшләрмен, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. ЗӘсләф ӘсләховичИ дип эндәшә торган көннәрең әз калды. Озакламый син миңа ЗӘсләфИ дип кенә дәшәрсең.
ГӨЛСЕМ. Юк, мин сиңа ЗӘсләфчикИ дип кенә дәшәрмен. (Тамашачыга.) Әсләф, Әсләф-этдин, диярмен!
ӘСЛӘФ. Нәрсә дисең?!
ГӨЛСЕМ. Тыныч йокы, дим.
ӘСЛӘФ. Ә-ә-ә...
ГӨЛСЕМ (тамашачыга карап, бәрән тавышы чыгарып). Бә-ә-ә...
ӘСЛӘФ. Нинди бәрән тавышы ул?
ГӨЛСЕМ. Урамда йөриләрдер...
ӘСЛӘФ. Шәһәр урамында сарык йөри димени? Бар әле, тәрәзәдән кара. (Гөлсем тәрәзә кырыена килә, тәрәзә пәрдәсен ачмакчы була Әсләф кычкырып җибәрә). Күп ачма! Әз генә ач! Ярыктан гына кара!
ГӨЛСЕМ (ярыктан карап). Чыннан да, бернинди дә сарык көтүе күренми.
ӘСЛӘФ. Син үзең сарык! Киллерлар булмасын. Аларның үзара условный сигналлары була. Кайсы сарык, кайсы бүре булып улыйлар.
ГӨЛСЕМ. Беләм. Киноларда күргәнем бар. Кайберләре сандугач булып та сайрыйлар.
ӘСЛӘФ. Белгәч. Бар, җаным, эшеңдә бул. Ә, туктале! Бүгеннән башлап миңа аш-суны только үзең генә әзерлә. Теге агу салмасын. Аңа ышаныч бәләкәй. Аңа хәзер мин кирәкмим. Мин аларның планын беләм. Озакламый теге тюремщик абыйсы төрмәдән чыга аның, чыкмаган булса инде. Минем өйдә нәсел-ыруын җыеп, әнисе, абыйсы белән бергәләп типтереп яшәмәкче була ул.
ГӨЛСЕМ. Ярар, Әсләф Әсләхович, шулай эшләрмен. Тыныч йокы сезгә. (Чыга башлый.)
ӘСЛӘФ. Туктале! Син мин әйткәннәрне ныклап аңладыңмы?
ГӨЛСЕМ. Аңладым, Әсләф Әсләхович. Тыныч йокы сезгә.
ӘСЛӘФ. Тыныч йокылар юк инде ул миңа хәзер. Элек әле, бу хәл килеп чыкканчы, бер күземне йомып йоклый ала идем, хәзер икесен дә йомалмыйм.
ГӨЛСЕМ. Миңа чыгарга ярыймы?
ӘСЛӘФ. Чыгарсың инде, теге өйдә бит. Теге убырлы карчык керсен әле!
ГӨЛСЕМ. Яхшы. (Чыгып китә.)
ӘСЛӘФ. Боларның икесен дә үз янымда йоклатырга кирәк. Кем белә аларның башларында нинди уй. Болай бер-берсеннән шикләнеп яталар алар. (Ишектән килеп керүче Зәйтүнәне күреп, үз-үзенә.) Вот сволочь! Вот сволочь!
ЗӘЙТҮНӘ. Кем сволочь?
ӘСЛӘФ. Кем булсын инде. Шул үзе инде, син яраткан өй хезмәтчесе – Гөлсем. (Бүлмә буйлап арлы-бирле йөреп.) Нәрсә сөйли бит ә, нәрсә сөйли! .
ЗӘЙТҮНӘ. Нәрсә сөйли?
ӘСЛӘФ. Синең яраткан хатының төрмәдәге энесе белән сине үтермәкче булалар, ди. Вот стерва! Вот фашист!
ЗӘЙТҮНӘ (тамашачыга). Мескен! Нәрсәләр генә уйлап тапмый! (Әсләф Әсләховичка.) Әйтер, әйтер, ышанам. Миңа да гел әйтә ул. Нигә син күләгә белән яшисең ди.
ӘСЛӘФ. Күләгә?.. Кем, мин күләгәме?!
ЗӘЙТҮНӘ. Әй, күләгәгә күндем инде. Хәзер яңасын уйлап тапты, шизики ди.
ӘСЛӘФ. Шизик?! Күрсәтермен әле мин аңа шизикны!
ЗӘЙТҮНӘ. Сиңа тиң түгел ул, ди. Синең кисеп аткан тырнагыңа да тормый ул, ди.
ӘСЛӘФ (тамашачыга). Көнләшә... (Зәйтүнәгә.) Әйтер, әйтер, ышанам. Миңа да әйтә. Син бүгеннән минем белән йокла. Ышан аңа, төнлә муеныңа лезвия сызар, ди.
ЗӘЙТҮНӘ. Син нәрсә дидең?
ӘСЛӘФ. Юк, дидем. Икегез дә минем белән йоклыйсыз, дидем. Син Зәйтүнәне, Зәйтүнә сине саклар, дидем.
ЗӘЙТҮНӘ. Дөрес әйтмәгәнсең. Үзең беләсең, мин йокы симертергә яратам бит. Мин йоклап китәрмен дә, ул сине харап итеп ташлар.
ӘСЛӘФ. Яшисең килсә, йокламыйсың инде, җаным. Мин сездән китәм, дигән була. Хатының ашыңа агу салып бирер дә, мине гаепле итәрләр, ди.
ЗӘЙТҮНӘ. Шуннан соң син нәрсә дидең?
ӘСЛӘФ. Мин үземнең 30 елга якын яшәгән хатынымны биш бармагым кебек беләм, дидем. Мин сине асрамага алмадым, хезмәт итәргә, безнең арттан җыештырып йөрер өчен алдым. Ашарга да пешерерсең, керен дә юарсың, өен дә чистартырсың, дидем. Синең барыр юлың юк. Шлагбаум сиңа. Никуда не денешься. Син эшләрсең, Зәйтүнә апаң тикшереп торыр, дидем. Син аның өстеннән контрольны көчәйт. Аш-су әзерләгәндә бер сенкундка да яныннан китмә. Ул миңа кызыгып яши. Ашыңа агу салмасын.
ЗӘЙТҮНӘ. Ярар, шулай эшләрмен. Бер секундка да яныннан китмәм. Син дә мине атлаган саен үз яныңа чакырып эшемнән бүлмәссең. Агу салырга күп вакыт кирәкми ул.
ӘСЛӘФ. Вот сволочь! Нәрсә ди бит... Нәрсәгә ул сиңа кысыр хатын, ди. Кысыр сыерны да бер генә ел асрыйлар да суеп ашыйлар, ди. Ә миңа өйләнсәң, ди, мин сиңа икенче яшьлегеңне кайтарам, ди.
ЗӘЙТҮНӘ. Ничек итеп?
ӘСЛӘФ. Кеше, баегач, нигә яшь хатынга өйләнә, ди?
ЗӘЙТҮНӘ. Нигә ди?
ӘСЛӘФ. Яшьлегенә кайтыр өчен, ди. Бар әйберне дә сатып алып була, хәтта сәламәтлекне дә сатып алып була, акчаң гына булсын. Хәзер нинди генә көчле дарулар юк. Үлеп беткән кешене дә терелтәләр, ди.
ЗӘЙТҮНӘ. Була пычагым! Әйтәсең калган. Тап менә миңа шундый дефицит көчле даруны дип.
ӘСЛӘФ. Аңламадым!
ЗӘЙТҮНӘ. Менә сиңа тапсын шизиклар даруы!
ӘСЛӘФ (ачуы чыгып). Нәрсә?
ЗӘЙТҮНӘ. Юк, ул бит сине шизик дип йөртә.
ӘСЛӘФ. Нәрсә, син дә мине шизик дип уйлыйсыңмы?
ЗӘЙТҮНӘ. Уйламыйм. Үз күләгәңнән курку – авыру дигән сүз түгел бит әле ул.
ӘСЛӘФ. Кем үз күләгәсеннән курка?.. Минме? Докажи!
ЗӘЙТҮНӘ (йөзенә курку чыгарып тәрәзәгә карый). Тәрәзәдән нәрсә карап тора ул?
ӘСЛӘФ (куркып өстәл астына иелә. Пышылдап). Нәрсә? Кая?
ЗӘЙТҮНӘ. Ә, юк икән. Синең күләгәң тәрәзәгә төшкән икән.
ӘСЛӘФ (өстәл астыннан пышылдап). Анда кемдер бар иде. Мин дә күрдем. Юк-юк, минем күләгә түгел иде ул. Мин үз күләгәмне таныйм. (Тышта шакылдаган тавыш ишетелә.) Керәләр... Валлаһи, керәләр! Бар әле, тәрәзәдән кара.
ЗӘЙТҮНӘ (тәрәзә янына килә дә, әз генә пәрдәне ачып урамга карый.) Гали Галиечның коттедж түбәсен ябалар.
ӘСЛӘФ (өстәл астыннан чыгып, үрмәләп тәрәзә янына килә дә, ярыктан карый). Кая? (Куркып пәрдәне яба.) Ябалар анаңны! Киллерлар йөри!
ЗӘЙТҮНӘ. Нинди киллерлар булсын алар?
ӘСЛӘФ (пышылдап). Әнә бит, башларына күзләре генә күренеп тора торган шапка кигәннәр!
ЗӘЙТҮНӘ. Кая? (Пәрдәне ачып карый.) Ул бит высотниклар шлёмы астыннан кия торган баш киеме.
ӘСЛӘФ. Кая, кит әле? (Пәрдәне әз генә ачып карый да, бар тавышына кычкырып җибәрә.) Ят! (Зәйтүнә черелдәп идәнгә сузылып ята, Әсләф аның өстенә ава. Зәйтүнәнең авызын кулы белән каплый. Пышылдап.) Хәзер аталар. (Күзләрен чытырдап йома. Озак кына яткач, пышылдап, тамашачыга карап.) Алла бар икән. Бу юлы да исән калдым. (Зәйтүнәнең өстеннән төшә-төшә.) Бар әле, кара, нәрсә бар анда?
ЗӘЙТҮНӘ. Дивана, сытып үтерә яздың. Бар, сиңа кирәк бит, үзең кара. Тәмам инфарт ясый язды.
ӘСЛӘФ (тәрәзә янына үлмәли-үрмәли). Куркак тәре! (Барып тәрәзә пәрдәсен ачып ярыктан карый.) Кил әле. (Зәйтүнә аның янына килә.) Күрәсеңме?
ЗӘЙТҮНӘ. Нәрсәне?
ӘСЛӘФ. Галинең безгә карап торган чердак тәрәзәсен?
ЗӘЙТҮНӘ. Күрәм.
ӘСЛӘФ. Күргәч. Тәрәзәдән автомат стволы чыгып тора ләбаса.
ЗӘЙТҮНӘ. Кая?
ӘСЛӘФ. Әнә ич!
ЗӘЙТҮНӘ (гөбедән чыккан тавыш белән). Әй дивана, дивана, котымны алып бетердең. Нинди автомат стволы булсын ди ул!
ӘСЛӘФ. Нәрсә соң ул?
ЗӘЙТҮНӘ. Көрәк сабы!
ӘСЛӘФ (пәрдә ярыгыннан карый да). Точно, көрәк сабы.
ЗӘЙТҮНӘ. Бар, юын, кырын, эшкә китәр вакытың җитте. бүгенге төн – төн булмады, мәхшәр булды.
ӘСЛӘФ. Ю-у-ук, мин бүген эшкә бармыйм.
ЗӘЙТҮНӘ. Бүген дүшәмбе, җаным. Синең планерка көнең.
ӘСЛӘФ. Чукынып китсен планеркасы. Планеровкага караганда гомер кадерлерәк. Теге пеләш, юаш-мут зам үткәрер әле.
ЗӘЙТҮНӘ. Үзеңә кара. Минем больницага барасым бар. Мин җыенам.
ӘСЛӘФ. Ю-у-ук! Беркая да бармыйсың, беркая да җибәрмим!
ЗӘЙТҮНӘ. Ничек инде бармыйм?! Минем өчен специально профессор килә. Мине бүген профессор үзе карый. Үзең сөйләштең ләбаса.
ӘСЛӘФ. Сөйләшсә?! Бүтән көнне килер һәм карар!
ЗӘЙТҮНӘ. Бала-чага булма инде в конце да концов. Ул бит уйнап йөрми.
Бүлмәгә Гөлсем килеп керә.
ГӨЛСЕМ. Әсләф Әсләхович, машинагыз килде.
ӘСЛӘФ. Ярар. (Гөлсем чыгып китә.)
ЗӘЙТҮНӘ. Бар, бар, юын, киен, аша да, мине дә поликлиникага кадәр озатырсың.
ӘСЛӘФ. Беркая да бармыйм! Шоферга шалтырат әле! (Зәйтүнә телефоннан номер җыя да Әсләфкә трубканы тоттыра.)
ЗӘЙТҮНӘ. Мә!
ӘСЛӘФ (трубканы уч төбе белән каплый, Зәйтүнәдән пышылдап). Кем анда?
ЗӘЙТҮНӘ. Кемне җыярга куштың соң? Шоферың!
ӘСЛӘФ. Акырма, дивана! (Кулын трубкадан алып, пышылдап.) Килеп җиттеңме? Килеп җиттеңме, дим... (Ачуы чыгып кычкырып җибәрә.) Нишләп тавышым бетсен! Син үзең чирле! Колагыңны чистарт, аңгыра! Син үзең чирле! (Тагын пышылдап.) Койрык юкмы? Койрык юкмы, дим?.. (Акырып җибәрә.) Артыңнан чит машина килмәдеме дим, аңгыра! (Тагын пышылдап.) Нинди машина белән килдең? (Акырып.) Нинди машина белән килдең дим, зануда! (Пышылдап.) Волга белән?.. (Үз тавышына кире кайтып.) Әй, син, сасы көзән! Мин пышылдап сөйләшә дип, пышылдап сөйләшмә, тавышың ишетелми. (Тагын пышылдап.) Бар, машинаңны алыштырып кил! Ма-ши-наң-ны а-лыш-тыр-ып кил! (Телефон трубкасын читкә алып.) Үтерә бу мине. Валлаһи үтерә. Вәт тинтәк! Мин пышылдасам пышылдый, мин акырсам акыра. Вәт имгәк, вәт карт ишәк! Бу кадәр аңгыра, бу кадәр надан, бу кадәр ялагай, куркак булса да булыр икән. (Пышылдап.) Затемненный тәрәзәле машина белән кил! Әйе, әйе, ЗНесанИ белән кил! Нәрсә?! Нәрсә дисең? (Акырып җибәрә.) Минем тавышым бетсә, синең ни эшең бар! (Шап итеп трубканы куя да, үз-үзенә.) Туктале, нигә әле ул мине шулай акыртты?.. Зәйтүнә, син аңладыңмы, нигә ул мине шулай акыртты...
ЗӘЙТҮНӘ. Бигрәк пышылдап сөйләштең бит. Тавышыңны ишетмәгәндер.
ӘСЛӘФ. Тәрәзәне ачып кычкыра алмыйм бит инде.
ЗӘЙТҮНӘ. Борчылма. Ул сине стена аша да ишеткәндер дип уйлыйм.
ӘСЛӘФ. Менә-менә, ул үзе дә шул киллерлар белән бергәдер әле... Моннан 10 ел элек фатир бирәм дип обещать иткән идем, шуны онытмый, подлец! (Торып басып, өстәлдә бармагын биетеп.) Так, так, сантак! Нишләргә... Таптым. Болай эшлибез. (Йөгереп бүлмәдән чыгып китә.)
ЗӘЙТҮНӘ. Придурк!
Бераздан үз киемнәрен күтәреп бүлмәгә Әсләф килеп керә.
ӘСЛӘФ (Зәйтүнәгә). Сал киемнәреңне!
ЗӘЙТҮНӘ. Нигә?
ӘСЛӘФ. Салгач белерсең!
ЗӘЙТҮНӘ. Яктырылып бетте бит инде.
ӘСЛӘФ. Сал диләр сиңа!
ЗӘЙТҮНӘ. Әйдә спальныйга.
ӘСЛӘФ. Тфү, аңгыра! Башыңда гел шул уй. Күлмәгеңне сал да, минем киемнәрне ки.
ЗӘЙТҮНӘ. Нигә?
ӘСЛӘФ. Нигә, нигә... Атаңның башына! Хәзер минем киемнәрне киясең дә, важный кыяфәт белән машинага чыгып утырасың. Теге киллерлар мине эшкә китте дип уйласыннар.
ЗӘЙТҮНӘ. Әй, чишен дигәч, сөенеп куйган идем.
ӘСЛӘФ. Бозык! Йә, йә, тиз бул, минем киемнәрне ки!
ЗӘЙТҮНӘ. Алар мине син дип уйлап, миңа атсалар...
ӘСЛӘФ. Зур югалту булмас! Республикада тоткан урының, җылап калыр балаларың юк!
ЗӘЙТҮНӘ. Юк инде. Үз пуляң үзеңә булсын. Кеше өлешенә керер хәлем юк. Әнә бит зурлап, хөрмәтләп язганнар. Хөрмәтлебез Әсләф Әсләховичка дигәннәр.
ӘСЛӘФ. Күрсәтмә шул конвертны! (Шашып конвертның бер өлешен тураклый да, өскә чәчеп җибәрә. Икенче өлешен үз авызына тутырып чәйни-чәйни, идәнгә чәчелгән конверт кисәкләре өстендә бии-бии.) Менә шул кирәк сезгә, менә шул! (Кинәт үрә катып, тынып кала. Озак кына тамашачыга карап торганнан соң, сул парталга конверт кисәген төкереп җибәрә. Конверт кисәге очкан якка карап, бармагы белән төртеп.) Шул кирәк сезгә! (Аннары ике кулын артка куеп, җиңүче кыяфәте чыгарып, бер парталдан,икенче парталга йөри. Зәйтүнәгә.) Нәрсә карап каттың, тиз бул, киен!
ЗӘЙТҮНӘ. Булмый. Мондый батырлыкны үз өстемә ала алмыйм.
ӘСЛӘФ. Җаным, сиңа атмыйлар. Хатын-кыз үлә торган җан иясе түгел ул. 21 нче елгы ачлык та үтерә алмаган аларны. Пич артында, казан янында исән калганнар.
ЗӘЙТҮНӘ. Нәрсә, мин профессор янына синең 52 размерлы костюмнарыңны киеп барырга тиешмени инде? Ә ул нәрсә уйлар...
ӘСЛӘФ. Нәрсә уйласын... Профессор синең киемеңне карамый, үзеңне карый. Профессорларны беләм мин. Алар кеше киемен түгел, үз киемнәрен дә карамыйлар.
ЗӘЙТҮНӘ. Ярар алайса, чиләгенә күрә капкачы. Кем хатыны дигәндә, синең хатының диярләр. Киям.
ӘСЛӘФ. Тукта! Теге аңгыраны чакыр әле!
ЗӘЙТҮНӘ. Кемне?
ӘСЛӘФ. Гөлсемне. Минем урынга аны киендерәбез!
ЗӘЙТҮНӘ. Яхшы. Синең белән үз гомеремдә култыклашып йөреп булмады, Гөлсем белән култыклашып йөреп кайтыйк әле. (Ишек бусагасына килә дә, ишекне ачып.) Гөлсем, Гөлсем, керәле?!
Бүлмәгә Гөлсем килеп керә.
ГӨЛСЕМ. Тыңлыйм сезне.
ӘСЛӘФ. Чишен!
ГӨЛСЕМ (аптырап). Нәрсә?
ӘСЛӘФ. Чишен!
ЗӘЙТҮНӘ. Бүгеннән башлап синнән зур начальник, Әсләф Әсләхович ясыйбыз.
ӘСЛӘФ. Мә, чалбарны ки!
ГӨЛСЕМ. Аңламыйм...
ӘСЛӘФ. Ки, ки, соңыннан аңларсың.
ГӨЛСЕМ. Ярый алайса. Сезнең әйткән сүз – минем өчен закон. (Әсләф Әсләховичның 52 размерлы чалбарын кия дә, күкрәгенә кадәр күтәреп куя.) Ә үземнең күлмәгемне сезгә салып биримме, Әсләф Әсләхович?
ӘСЛӘФ. Чалбар эченә тутыр! Мә, менә шушы күлмәкне ки! (Гөлсем үзенең күлмәк итәген чалбар балагына тутыра да Әсләф Әсләховичның күлмәген кия.)
ЗӘЙТҮНӘ. Килешә...
ӘСЛӘФ. Галстук.
ЗӘЙТҮНӘ. Хәзер. (Галстук бәйли башлый.)
ӘСЛӘФ. Галстук та бәйли белмисез. (Килеп Гөлсемгә галстук бәйләргә булыша.)
ЗӘЙТҮНӘ. Нишлисең, буып үтерәсең бит...
ГӨЛСЕМ (буылган, гырылтавык тавыш белән). Мин түзәм, нәрсә генә булса да түзәм...
ӘСЛӘФ. Хәзер кәчтүмне ки.
ГӨЛСЕМ. Туктагыз әле... Мине, Әсләф Әсләхович дип уйлап атсалар...
ЗӘЙТҮНӘ (Гөлсемгә генә ишетерлек итеп). Борчылма. Кем атсын, кемгә кирәк ул өрәк!
ӘСЛӘФ. Сеңлем, син мине хөрмәт итәсеңме?
ГӨЛСЕМ. Итәм.
ӘСЛӘФ. Минем исән булуымны телисеңме?
ГӨЛСЕМ. Телим.
ӘСЛӘФ. Теләсәң, ки костюмны!
ГӨЛСЕМ. Зәйтүнә апа, әгәр минем белән андый-мондый хәл килеп чыкса, зинһар, кызымны ташламассың инде.
ЗӘЙТҮНӘ. Борчылма. Барысы да тәртип булыр. (Гөлсем костюмын кия.)
ӘСЛӘФ. Так, так, тагын нәрсә җитми...
ЗӘЙТҮНӘ. Гөлсем, ну-ка бөтерел әле! (Гөлсем бөтерелә.)
ӘСЛӘФ. Булдымы?
ЗӘЙТҮНӘ. Бу кадәр Әсләф Әсләховичка охшасаң да охшарсың икән.
ӘСЛӘФ. Охшаган пычагым!
ЗӘЙТҮНӘ. Ну, пеләш баш, олы корсак, кәкре аякны каян алсын инде ул?
ӘСЛӘФ. Ярый, телеңә салынма. Мин хәзер. (Бүлмәдән чыгып китә.)
ГӨЛСЕМ. Зәйтүнә апа, нишләмәкче була ул?
ЗӘЙТҮНӘ. Саламга ябышып гомерен саклап калмакчы була, бичара.
Бүлмәгә портфель белән 45ле туфли күтәреп Әсләф килеп керә.
ӘСЛӘФ. Мә, ки!
ГӨЛСЕМ. Моны үземнең башмак өстеннән кисәм генә инде.
ӘСЛӘФ. Теләсә нәрсәң белән ки! Анысы синең эш. (Гөлсем Әсләф Әсләховичның туфлиләрен кия.) Мә, кулыңа портфель күтәр.
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, ул бу портфельне күтәрсә, моның төбе җиргә өстерәләчәк бит.
ӘСЛӘФ. Хикмәк тә портфельнең зурлыгында шул. Портфель кечкенә булса, хәзер мин дә тәрәзә пәрдәсе ябып, пышылдап сөйләшеп утырмас идем. (Гөлсемгә.) Ну-ка йөреп кара әле?
Гөлсем бер парталдан икенче парталга йөри башлый.
ЗӘЙТҮНӘ. Шәп!
ӘСЛӘФ. Нигә шулкадәр порфельне күтәрәсең? Ике потлы гер күтәрмәгәнсеңдер бит...
ГӨЛСЕМ. Соң, җиргә тия бит, җиргә өстерәлә...
ӘСЛӘФ. Өстерәлсә! Алар бит җиргә өстерәлгән портфельгә атмый, алар маңгайга ата. Башыңны югары күтәр! Ну инде, ну инде... Мин шулай йөрмим инде?..
ЗӘЙТҮНӘ. Сеңлем Гөлсем, менә болайрак йөр. Әсләф абыең кебегрәк йөр. (Камыт аяк ясап йөреп күрсәтә.)
ӘСЛӘФ. Үләм, үләм. Нишлисең син?..
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, синең камыт сыйрак булуыңа ул гаепле түгел бит инде.
ӘСЛӘФ. Соң, җаным, бәгърем. Син бит атна буе ашаган ризыгын ыштан төбенә җыйган ике яшьлек сабый кебек йөрисең.
ЗӘЙТҮНӘ (ачуы чыгып). Әй, ташла әле шул портфельне! Нәрсәгә кирәк соң ул! (Гөлсемнең кулыннан портфельне тартып ала да, болгап ыргыта.)
ӘСЛӘФ (йөгереп барып портфельне ала да, куенына кыса, алгы планга килә). Ыргытма, җаным, ыргытма! Портфель ул! Мин аның өчен 10 ел укыдым. Мин аның өчен кемнәргә генә табак тотмадым. Портфель ул, җаным! Ыргытмасаң да аңа хуҗалар җитәрлек. Әнә тәрәзә артында көтүләре белән көтеп торалар. (Гөлсемгә.) Ярар, бар! Синнән барыбер начальник ясап булмас! Аңгыра булып тугансың, аңгыра булып үләрсең... (Машина кычкырткан тавыш ишетелә. Әсләф Әсләхович куркуыннан сикереп куя.) Аттылар дип торам. (Тагын машина кычкырта.) Акыртма, аңгыра! (Тагын машина кычкырткан тавыш ишетелә. Әсләф Әсләхович ике бармагын ике колак тишегенә тыга да, ялварып.) Акыртма! Зинһар, акыртма! (Курка-курка гына кулларын колагыннан ала.) Вәт тинтәк! Көпә-көндез машина акыртып, киллерлар җыя. Барысы да бер җептән үрелгән. Барысы да миңа каршы.
Музыка. Ут сүнә. Ут янганда Әсләф Әсләхович креслода утыра. Башына Зәйтүнәнең яулыгын бәйләгән. Кресло янына мендәр-матраслар өелгән. Ул нидер бәйли. Өстендә Зәйтүнәнең күлмәге булса да, әлегә ул тамашачыга күренми.
ӘСЛӘФ. Ну баш та инде үземдә. Кем инде Әсләф Әсләховичны башына яулык бәйләп, әйбер бәйләп утыра дип уйлый. Күзәтегез, күзәт... Дуңгыз ата торган дроб белән атсагыз да мине ала алмассыз... (Янында өелгән мендәр, матрасларга сугып.) Монда оборона җитәрлек. 40 кат мендәр белән, 40 кат матрас! (Телефон шалтырый. Әсләф Әсләхович сөзәргә җыенган үгез кебек телефонга карап тора. Тагын телефон шалтырый. Телефонга ялварып.) Шалтырама! Зинһар, шалтырама! Мин өйдә юк. Аңлыйсыңмы, мин өйдән чыгып киттем... (Тагын телефон шалтырый.) Тикшерәләр... Өйдә кеше бармы-юкмы шуны тикшерәләр.. Киллерлар! (Тагын телефон шалтырый.) Тукта. Автоответчикка басыйм әле. (Курка-курка гына автоответчикка баса. Автоответчикта Зәйтүн Җәмиловичның тавышы ишетелә.)
ЗӘЙТҮН. Исәнмесез, Әсләф Әсләхович. Мин сезгә шалтыраткан идем, сез фатирыгызда булмадыгыз. Без сезнең өчен борчыла башладык. Андый-мондый хәл булмагандыр бит...
ӘСЛӘФ (үз-үзенә). Аңлашылды... Андый-мондый хәл... Бик тиз борчыла башлагансың әле. Ашыкма, дускай. Миңа пуля салып тиз генә креслога менеп утырып булмый ул. (Телефоннан тагын Зәйтүн Җәмиловичның тавышы ишетелә.)
ЗӘЙТҮН. Фатирыгызга кайту белән шалтыратсагыз иде. Юкса, без борчылабыз.
ӘСЛӘФ (ашыгып телефонның кнопкасына баса. Җылабрак). Трубканы куя күрмә! Мин өйдә, җаным, мин өйдә... Зинһар, трубканы куя күрмә.
ЗӘЙТҮН. Әсләф Әсләхович, нәрсә булды? Нишләп җылыйсыз?
ӘСЛӘФ. Кем җылый?.. Минме?! Мин җырлыйм. Дошманнарга үч итеп җырлыйм. Җырлаганда тавыш шулай чыга минем.
ЗӘЙТҮН. Тавышыгыз зәгыйфь чыккач, әллә авырыйсызмы дип уйладым.
ӘСЛӘФ. Минем кайчан сезнең белән тавыш күтәреп сөйләшкәнем бар? Мин гомер буе сезнең белән нәфис сөйләштем.
ЗӘЙТҮН. Эштә күренмәгәч, әллә берәр хәл килеп чыктымы дип аптырадым шул.
ӘСЛӘФ. Нетелефонный разговор. Немедленно килеп җит! Кара аны, койрык ияртмә!
ЗӘЙТҮН. Койрык?
ӘСЛӘФ. Койрык, надан! Куыбрак кил, дим. Машинаңны куыбрак кил.
ЗӘЙТҮН. Ә мин койрык дип ишеттем.
ӘСЛӘФ. Димәк, дөрес ишеткәнсең. Беренче зам койрыгыңа утырмасын дим.
ЗӘЙТҮН. Аңладым. 15 минуттан сездә булырмын.
ӘСЛӘФ. Килеп җиткәч, тәрәзә янына кил дә, башта өч тапкыр дуңгыз булып мыркылда.
ЗӘЙТҮН. Нигә? Мыскыл итмәгез инде, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Шулай кирәк. Пароль! Аннары өч тапкыр ат булып кешнәгәч ишекне ачармын.
ЗӘЙТҮН. Әсләф Әсләхович, минем сезгә нинди начарлыгым тиде? Нигә алай миннән көләсез?
ӘСЛӘФ. Көлмим. Шулай кирәк. Минем өчен пароль ул.
ЗӘЙТҮН. Ярый, пока.
ӘСЛӘФ. 15 минуттан көтәм. (Телефонның кнопкасына баса.) Чыннан да Фәхрисламов булдымы бу? Әллә тегеләр Фәхрисламов булып сөйләштеләрме? Киллерлар! Бу телефонга жучок куймадылар микән?.. ЗАндый-мондый хәл булмагандыр бит?И дип өч тапкыр кабатладымы?.. Шушы карт чатанның эшедер әле. (Өй артында дуңгыз мыркылдаганы ишетелә.) Тукта! Дуңгыз килде түгелме соң? Әйдә, туган, кешенләп тә күрсәт тә... (Ат кешенләгән тавыш ишетелә.) Атка атланып, дуңгыз көтүе куып килеп җитте бугай. (Өстәлдән пультны ала да кнопкага баса.) Ишек ачык, кер! (Тагын пультның кнопкасына баса.) Ишекне ныклап кара, бикләндеме?!
Селектрдан Зәйтүн Җәмиловичның тавышы ишетелә.
ЗӘЙТҮН. Бикләнде.
ӘСЛӘФ. Ныклап тикшер! Бикләндеме?
ЗӘЙТҮН. Бикләнде инде, бикләнде.
ӘСЛӘФ. Тибеп кара!
ЗӘЙТҮН. Карадым.
ӘСЛӘФ. Кер әйдә, карт төлке. (Өстәлдән бәйләм алып бәйли башлый. Бүлмәгә Зәйтүн килеп керә.)
ЗӘЙТҮН. Нәрсә булды, Әсләф Әсләхович, әллә авырыйсызмы?
ӘСЛӘФ (пышылдап). Нишләп авырыйм? Просто тамак бетте.
ЗӘЙТҮН. Төсең качкан шул.
ӘСЛӘФ. Кычкырып сөйләшмә. Пышылдап сөйләш. Хатынны уятасың.
ЗӘЙТҮН (гаҗәпләнеп, пышылдап). Нишлисең син? Бәйләп утырасың түгелме?!
ӘСЛӘФ (үз эшеннән үзе оялып, бәйләмен яшерә). Производство өчен борчылып утырам. Бәйләү тынычландыра.
ЗӘЙТҮН. Зыян юк. Элек бәйләмне ирләр бәйләгән ди бит аны. (Мендәрләргә төртеп күрсәтеп.) Синең монда настоящий оборона.
ӘСЛӘФ. Ә, бу мендәр, матрасларны әйтәсеңме? Җил, җил ярамый үземә. Сабый хөкемендә калдым. Әнә хатын да, Зәйтүнәне әйтәм, 44 белән ята. Аягына да баса алмый.
ЗӘЙТҮН. Ничә белән?
ӘСЛӘФ. Каян белим. Минем үз гомеремдә авырганым юк. Иң югары температура белән инде.
ЗӘЙТҮН. 41 дән соң кеше суына башлый бугай ул.
ӘСЛӘФ. Значит 40 белән ята.
ЗӘЙТҮН (Әсләфнең башындагы яулыгына төртеп күрсәтеп). Ә моны нәрсәгә бәйләдегез?
ӘСЛӘФ. Нәрсәне?
ЗӘЙТҮН. Яулыкны...
ӘСЛӘФ. Кая яулык?
ЗӘЙТҮН. Әнә бит, башыңда.
ӘСЛӘФ. Ә, бу... (Яулыкның асылынып торган ике очыннан ике кулы белән тотып.) Әйе, бу яулык! Чыннан да яулык! (Зәйтүнне үзе янына чакыра да, колагына пышылдап.) Кычкырып сөйләшәсең?! (Акырып җибәрә.) Нәрсә, әллә следователь булдыңмы? Нәрсә, моның тамагы беткән, колагы да чукынсын дисеңме?! (Сузып.) Миңа җил ярамый, аңлыйсыңмы, җил ярамый!
ЗӘЙТҮН. Аңлыйм, аңлыйм, Әсләф Әсләхович, сез сабый бала хөкемендә.
ӘСЛӘФ. Әйт әле, миңа пенсиягә ничә ел калды?
ЗӘЙТҮН. Бер ел да өч ай да унҗиде көн!
ӘСЛӘФ. Ә сиңа күпме калды?
ЗӘЙТҮН. Да чурта әле. тагын биш ел.
ӘСЛӘФ. Көне юкмыни?
ЗӘЙТҮН. Көнен санаганым юк, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Ә минекен көненә кадәр санап барасың...
ЗӘЙТҮН. Өч елдан кимегәч, һәр кеше үзенең пенсиягә чыгар көнен саный башлый, Әсләф Әсләхович. Бу – өйрәнелмәгән закон!
ӘСЛӘФ. Дөрес. Саный... үзенекен. Әмма кешенекен түгел! Менә мин пенсиягә киткәч, минем урынга кем калыр дип уйлыйсың?
ЗӘЙТҮН. Яшьләр, әлбәттә, Әсләф Әсләхович, яшьләр...
ӘСЛӘФ. Ким Кимовичмы?
ЗӘЙТҮН. Бәлки улдыр, бәлки бүтәндер...
ӘСЛӘФ (кукиш күрсәтеп). Менә аңа! Минем урынны бары тик син алачаксың!
ЗӘЙТҮН. Сез нәрсә инде, Әсләф Әсләхович... Сез әле исән-сау, көчегез-куәтегез ташып тора. (Тамашачыга.) Син әле безне кабергә озатмыйча, тиз генә селкенмәссең! (Әсләфкә.) Ә мин шул пенсиямә кадәр сезнең урынбасарыгыз булып утыралсам...
ӘСЛӘФ. Теге...
ЗӘЙТҮН. Кем ул теге?
ӘСЛӘФ. Теге молокосос Ким Кимович минем креслоны сорап кергән.
ЗӘЙТҮН. Булмас...
ӘСЛӘФ. Булмас димә, ач күзеңне, дөнья бу. Син әле аның кем икәнен белмисең.
ЗӘЙТҮН. Шулай шул. Белеп бетермим ахры.
ӘСЛӘФ. Аның дядясы бик зур түрә! Безнең өстән командовать итә.
ЗӘЙТҮН. Ким Кимовичны мин начар кеше дип әйтә алмыйм. Яшь булса да, организаторский способностьлары бар ул егетнең.
ӘСЛӘФ. Менә шул дядясы аны минем урынга куймакчы була. Син моңа ничек карыйсың?
ЗӘЙТҮН. Бик югарыдагы дядясы булгач, белмим шул... Шулай да, сезнең кул астында эшләп, аңа бераз тәҗрибә туплау зыян итмәс иде.
ӘСЛӘФ. Ә минем дядя аның югарыдагы дядясы өстеннән командовать итә.
ЗӘЙТҮН. Бу очракта аңа әле сездән генә түгел, миннән дә кайбер әйберләрне өйрәнү бик кирәк дип саныйм.
ӘСЛӘФ. Менә шул минем дядям миңа шалтыратып әйтте.
ЗӘЙТҮН (пышылдап). Нәрсә дип әйтте?..
ӘСЛӘФ (халыкка). Беркатлы дивана диде! (Зәйтүнгә.) Синең урынга Зәйтүн Җәмиловичны әзерләсәк ничек булыр, диде. Син моңа ничек карыйсың?
ЗӘЙТҮН. Ничек карыйм... Нәселегез белән акыллы кешеләр икәненә шигем юк.
ӘСЛӘФ. Әмма аны сынарга кирәк, диде. Ул синең эшне алып баралырмы, дигән сорау куйды.
ЗӘЙТҮН. Шуннан-шуннан?
ӘСЛӘФ. Миңа берничә көн эшкә чыкмаска боерды. Син минсез производствоны алып бараласыңмы, әллә?... Сине сынау минем өскә йөкләтелде.
ЗӘЙТҮН. Ә Ким Кимович?
ӘСЛӘФ. Сытабыз! Бөҗәк сыткандай сытабыз!
ЗӘЙТҮН. Таптый-таптый сытабыз! Ярый, мин производствога киттем.
ӘСЛӘФ. Ашыкма! (Урыныннан тора да, алгы парталның бер ягыннан икенче ягына йөри башлый.)
ЗӘЙТҮН (гаҗәпләнеп). Ә, ә... Әсләф Ә-ә-ә-Әсләхович, сез ни... Өстегезгә ялгыш күлмәк кигәнсез.
ӘСЛӘФ. Мин? (Үзенең өстендәге хатын-кыз күлмәгенә карап.) Мин ялгыш күлмәк кигәнмен? Мин, Әсләф Әсләхович, нинди күлмәк кигәнмен?..
ЗӘЙТҮН. Сез үз күлмәгегезне кигәнсез.
ӘСЛӘФ. Менә бит, Зәйтүн Җәмилович, сез нинди мудрый кеше. Мин нинди күлмәк кигәнмен?
ЗӘЙТҮН. Сез үзегезнең күлмәгегезне кигәнсез.
ӘСЛӘФ. Сездән зур түрә чыгачак. Ә менә бу очракта Ким Кимович нәрсә дип җавап бирер иде?
ЗӘЙТҮН. Сез хатыныгызның күлмәген кигәнсез, дияр иде.
ӘСЛӘФ. Юк шул. Ул алай әйтсә, 28 яшеннән зур заводның генераль директорының беренче урынбасары булып утырмас иде. Беренче имтиханыңны уңышлы бирдең, молодец, Зәйтүн Җәмилович! Хәзер әйт инде: ул егеткә кемнәр килеп йөри?
ЗӘЙТҮН. Мин бит сезгә түкми-чәчми барысын да җиткереп барам, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Барысын да микән?..
ЗӘЙТҮН. Әлбәттә, барысын да.
ӘСЛӘФ. Ә менә минем креслога ябышканын әйткәнең булмады.
ЗӘЙТҮН. Ә мин анысын белми идем, Әсләф Әсләхович.
ӘСЛӘФ. Ә менә Ким Кимович барысын да белә. Хәтта минем фатирга кем конверт җибәргәненә кадәр белә.
ЗӘЙТҮН. Нинди конверт?
ӘСЛӘФ. Менә күрәсең, син хәтта нинди конверт икәнен дә белмисең.
ЗӘЙТҮН. Кичерегез, Әсләф Әсләхович, бу минем җитешсезлегем. Мин төзәлермен.
ӘСЛӘФ. Төзәлергә, Зәйтүн Җәмилович, тиз арада төзәлергә. Поездың китеп бармасын. Яшьләр алар җитез. Менә син миңа ничәдә шалтыраттың? Ә ул инде ике сәгать алдан килеп миңа сөйләсе сүзләрен сөйләп китте. Ә син миңа җибәрелгән конвертның эчендә нинди эчтәлекле әйбер ятканын да белмисеңдер әле?
ЗӘЙТҮН. Ялганлый алмыйм, белмим, Әсләф Әсләхович, белмим. Мин хатамны төзәтермен.
ӘСЛӘФ. Төзәтергә кирәк, Зәйтүн Җәмилович. Тиз арада төзәтергә. Кем, кем ул Ким Кимович, кемнәр белән аралаша, кемнәр килеп йөри, нинди планнар белән яши, барысын да түкми-чәчми белергә кирәк, Зәйтүн Җәмилович.
ЗӘЙТҮН. Мин барысын да беләчәкмен, Әсләф Әсләхович. Җиденче бабасына кадәр беләчәкмен һәм сезгә җиткерәчәкмен!
ӘСЛӘФ. Менә шулай. Гел синең турыда гына барысын да белеп утыру кызык түгел. Беренче замның нинди эшләр кылганын да беләсе килә.
ЗӘЙТҮН (халыкка). Сатып бара икән, сволочь, молокосос! (Әсләфкә.) Ничего, Әсләф Әсләхович, мин дә читтә калмам. Мин ул егетне тишегенә су салган йомран хәлендә калдырам әле.
ӘСЛӘФ. Шулай эшлә. Суны күбрәк сал. Ярый, пока.
ЗӘЙТҮН. Барысы да сез теләгәнчә булыр, Әсләф Әсләхович. Хәзергә исән булыгыз. Тизрәк терелегез.
ӘСЛӘФ. Тукта әле. Минем өйдә булуың турында беркемгә ләм-мим. Ишеттеңме, ләм-мим!
ЗӘЙТҮН. Өстән шалтыратсалар дамы?
ӘСЛӘФ. Ходай тәгалә үзе шалтыратса да.
ЗӘЙТҮН. Ә Ким Кимович?.. Ул килеп китте, дидегез бит.
ӘСЛӘФ. Мин аңа, Мәскәүгә командировкага китәм, дидем. Секретарьга әйт. Урамга чыксын да автоматтан миңа шалтыратсын.
ЗӘЙТҮН. Нигә автоматтан?
ӘСЛӘФ. Аңгыра! Теге Ким Кимович тыңлап тормасын!
ЗӘЙТҮН. Яхшы, әйтермен.
ӘСЛӘФ. Өч тапкыр шалтыратсын. Миңа гудок килгәч, трубкасын элсен. Дүртенчесендә алырмын.
ЗӘЙТҮН. Нигә алай?
ӘСЛӘФ. Эшләп ашасын!
ЗӘЙТҮН. Дөрес, Әсләф Әсләхович, эшләп ашасын!
ӘСЛӘФ. Азаплансын!
ЗӘЙТҮН. Җаны чыксын! (Халыкка.) Тилерә башлаган ахры!
ӘСЛӘФ. Юлыңда бул!
ЗӘЙТҮН. Хушыгыз, Әсләф Әсләхович!
ӘСЛӘФ. Нәрсә?!
ЗӘЙТҮН. Хушыгыз!
ӘСЛӘФ. Аңгыра, нәрсә, мин сиңа покойникмы әллә?! Исән булыгыз диген, аңгыра!
ЗӘЙТҮН. Исән булыгыз. (Чыгып китә.)
ӘСЛӘФ. Минем урынга каласың дигәч, арт санын өзгән кигәвенмени. Кая басканын белми. Аяк өсте йоклап йөри торган кеше дип һич кенә дә уйламассың... Кара син аны, минем пенсиягә китүемне сәгатьләп, минутлап санап бара диген, ә. Пуля хуҗасына беренче кандидатура. Әсләф Әсләхович белән күп шаярсагыз, күрмәгәнегезне күрсәтермен әле мин сезгә. Сез әле минем кем икәнлегемне әле дә булса белеп бетермисез икән. Мин курка торганнардан түгел. (Звонок шалтырый, Әсләф очып өстәл астына кереп китә дә, халыкка карап, калтыранган тавыш белән.) М-м-м-мин ө-ө-ө-өйдә юк... (Җылап җибәрә.) Хушыгыз... Бәхил булыгыз... (Чытырдатып күзләрен йома. Селектрдан Зәйтүнәнең тавышы ишетелә.)
ЗӘЙТҮНӘ. Ач инде, имгәк! Без ич бу. Зәйтүнә белән Гөлсем.
ӘСЛӘФ (өстәл астыннан чыга-чыга). Йөрисез шунда кеше куркытып. Чүттән генә инфаркт алмадым. (Пультын кулына алып, пышылдап.) Үзегез генәме?
ЗӘЙТҮНӘ. Кем булсын инде тагын!
ӘСЛӘФ (пышылдап). Ияртеп алып кайтмадыгызмы?
ЗӘЙТҮНӘ. Юк, үзләренә алып бардылар.
ӘСЛӘФ. Оятсыз! Синең башта гел бер уй. (Селектр кнопкасына баса.) Керегез!
Бүлмәгә маңгае бәйләнгән, кул-аяклары сыдырылган, аксаклый-аксаклый Зәйтүнә, аның артыннан костюмнары җыртылып беткән, өсте-башы таушалган, портфельнең ручкасын гына тоткан Гөлсем керәләр.
ӘСЛӘФ (куркынган хәлдә). Нәрсә булды?
ЗӘЙТҮНӘ. Үзең күрәсең.
ӘСЛӘФ. Нападение?
ЗӘЙТҮНӘ. Аллам белсен.
ГӨЛСЕМ (портфельнең ручкасын күрсәтеп). Портфель очты.
ӘСЛӘФ (ручканы кулына ала). Ничек очты?
ЗӘЙТҮНӘ. Сигезгә өзелеп очты.
ӘСЛӘФ. Нәрсә булды, аңлатыгыз инде, Алла хакы өчен!
ЗӘЙТҮНӘ. Өстебезгә КамАЗ машинасы менде.
ӘСЛӘФ. Ә минем машина, иномарка?..
ЗӘЙТҮНӘ. Чәлперәмә! Вдребезги! Тәбикмәккә әйләнде.
ӘСЛӘФ. Ә шофер?
ЗӘЙТҮНӘ. Больницада, реанимациядә калды.
ӘСЛӘФ. КамАЗ эчендә кешеләр бар идеме?
ЗӘЙТҮНӘ. Бар иде...
ГӨЛСЕМ. Шоферы бар иде.
ӘСЛӘФ. Шоферсыз машина буламыни, аңгыра. Тагын берәр кеше бар идеме?
ЗӘЙТҮНӘ. Шофер янында сөлектәй егет утыра иде.
ӘСЛӘФ. Алар белән нәрсә булды?
ГӨЛСЕМ. Шоферга пычак та булмады.
ЗӘЙТҮНӘ. Теге егетнең башы тишелгән.
ӘСЛӘФ. Әллә үлде?
ЗӘЙТҮНӘ. Үтерерсең... Үгез хәтле егет ул.
ӘСЛӘФ. Башта атмадылармы?
ЗӘЙТҮНӘ белән ГӨЛСЕМ (икесе бергә). Юк, бәрделәр!
ӘСЛӘФ (үз-үзенә). Мин дип уйлап бәргәннәр. Яхшылап аңлатыгыз инде, имгәкләр?!
ЗӘЙТҮНӘ. Ашыкма, милиция барысын да аңлатыр.
ӘСЛӘФ. Әллә милициягә үк барып җиттегез?
ЗӘЙТҮНӘ. Җитмичә.
ГӨЛСЕМ. Шул минутта ук милиция килеп җитте.
ЗӘЙТҮНӘ. Өчебезне дә ЗСкорыйИга утыртып больницага алып киттеләр.
ӘСЛӘФ. Кемнәрне – өчегезне дә?
ЗӘЙТҮНӘ. Мине, Гөлсемне, водительне.
ӘСЛӘФ. Ә теге КамАЗдагы яралы егетне..
ЗӘЙТҮНӘ. Ә ул шул минутта ук юкка чыкты.
ӘСЛӘФ. Шуннан?
ЗӘЙТҮНӘ. Әйтеп торам бит инде, больницага алып киттеләр.
ГӨЛСЕМ. Зәйтүнә ханымның башын бәйләделәр. Ә водительнең хәле авыр булу сәбәпле, реанимациягә салдылар.
ӘСЛӘФ. Шуннан, шуннан?
ГӨЛСЕМ. Шуннан соң безнең янга милицияләр керделәр.
ЗӘЙТҮНӘ. Аңлатма яздырдылар.
ГӨЛСЕМ. ЗБу бит Әсгатов машинасы, үзе кая? И диделәр.
ӘСЛӘФ. Ә сез кая дидегез?
ЗӘЙТҮНӘ. Өйдә утыра, дидек.
ӘСЛӘФ. Милиция участогына алып бардылармы?
ЗӘЙТҮНӘ. Юк, алып бармадылар, больницада гына сораштылар.
ӘСЛӘФ. Алар үзләре милиция киеменнән иделәрме?
ЗӘЙТҮНӘ. Берсе генә милиция киеменнән иде.
ГӨЛСЕМ. Икесе гражданский киемнән иделәр.
ӘСЛӘФ. Кораллары бар идеме?
ЗӘЙТҮНӘ. Милиция киемендәгесендә пүләмәт иде.
ӘСЛӘФ. Пулемёт?..
ЗӘЙТҮНӘ. Әйе, ике кул белән тота торган мылтык инде.
ӘСЛӘФ. Автомат диген, дивана.
ГӨЛСЕМ. Ә теге икесендә пистолет иде.
ЗӘЙТҮНӘ. Юк, мин пистолетларын күрмәдем, Гөлсем.
ГӨЛСЕМ. Бар иде бар, мин күрдем.
ӘСЛӘФ. Документларын сорадыгызмы?
ГӨЛСЕМ. Алар үзләре безнең документларны сорадылар.
ӘСЛӘФ. Ай, бу кадәр аңгыра булсагыз да булырсыз икән. Тагын нишләдегез?
ЗӘЙТҮНӘ. Адресны әйттек тә, алар безне китереп куйдылар.
ӘСЛӘФ. Милиция машинасы беләнме?
ЗӘЙТҮНӘ. Юк, алар простой Жигули белән иделәр.
ӘСЛӘФ. Дураклар!
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, алда утырганы, гражданский киемдәгесе – Әсләф Әсләховичка күп итеп сәлам әйтегез, борчылмасын, озак көттермәбез, тиз арада хәл итәрбез, диде бит.
ӘСЛӘФ. Да... Димәк, минем өйдә икәнне белделәр. Тиз хәл итәрбез диделәр дисез инде.
ГӨЛСЕМ. Итәрләр, итәрләр. Алар төшеп калганнарга охшамаганнар. Тиз хәл итә торганлыклары йөзләренә чыккан.
ЗӘЙТҮНӘ. Деловойлар!
Кыңгырау шалтырый. Зәйтүнә ишекне ачарга бормакчы була.
ӘСЛӘФ. Ачмагыз! Зинһар, ачмагыз! (Тагын кыңгырау шалтырый.) Бар, Гөлсем, ипләп кенә өске этаждан кара, кем ул? (Гөлсем чыгып китә.) Их сез, их сез, башымны бетердегез.
Бүлмәгә Гөлсем килеп керә.
ГӨЛСЕМ. Ишек төбендә башы бәйләнгән бер яшь кенә ир кеше басып тора.
ӘСЛӘФ. Үзе, нәкъ үзе – киллер? КамАЗга утырган киллер! Тиз булыгыз ишеккә өстәлне терәгез?! (Селектрдан Ким Кимовичның тавышы ишетелә.)
КИМ. Аслаф Аслахович, Аслаф Аслахович, бу мин, Ким Кимович, ачыгыз әле? Бу мин, Ким Кимович.
ӘСЛӘФ (үзе дә сизмәстән пультка кычкыра). Мин өйдә юк! Мин Мәскәүдә, командировкада!
КИМ. Шаярмагыз инде, Әсләф Әсләхович, мин важный мәсьәлә буенча.
ӘСЛӘФ (ашыга-ашыга селектрны Зәйтүнәгә бирә. Пышылдап). Әйт, әйт шуңа, өйдә юк ул диген, тиз бул, әйт инде, өйдә юк, диген.
ЗӘЙТҮНӘ (селектрга). Ул өйдә юк. (Әсләфкә.) Күңелең булдымы?
ӘСЛӘФ. Молодец! (Үз-үзенә.) Менә кем ул киллер... Менә кем ул пуля хуҗасы... Зәйтүнә, тиз бул 02 не җый! КамАЗ да да ул булган. (Зәйтүнә телефон трубкасын алмакчы була, телефон шалтырый.) Ала күрмә, Зәйтүнә, ала күрмә. Зинһар өчен ала күрмә!
ЗӘЙТҮНӘ. Туктале, күпме куркып яшәп була. (Телефонның кнопкасына баса, телефоннан секретарь кызның тавышы ишетелә.)
ЗӘМЗӘМИЯ. Әсләф Әсләхович, тизрәк килеп җитегез, бездә чп!
ӘСЛӘФ. Нинди чп?
ЗӘМЗӘМИЯ. Замнар сугыша.
ӘСЛӘФ. Нишли?
ЗӘМЗӘМИЯ. Зәйтүн Җәмилович Ким Кимовичның урындык белән сугып башын ярды. Ким Кимович Зәйтүн Җәмиловичны 2 нче этажның тәрәзәсеннән урамга ыргытты. Сезне милицияләр көтә.
ӘСЛӘФ. Ишкәнсез икән ишәк чумарын. Әйт, мин өйдә юк. Мин Мәскәүдә командировкада. (Телефонның кнопкасына баса.) Барыгыз, теге молокосос Ким Кимовичны кертегез! (Гөлсем чыгып китә.) Кирәк бит, ә, кирәк бит. Биш минутка предприятиене ташлап китеп булмый. Сугыша, власть бүлә башлыйлар.
ЗӘЙТҮНӘ. Барысына да үзең гаепле. Гөлсемнән чучело ясамаган булсаң, без дә авариягә очрамаган булыр идек.
ӘСЛӘФ. Нинди чучело, сүзеңне юньләп аңлат, имгәк.
ЗӘЙТҮНӘ. Соң, бит водитель Гөлсемне синең киемеңдә күреп, көлде-көлде дә КамАЗ астына барып керде.
ӘСЛӘФ. Ә?!
Бүлмәгә Гөлсем, аның артыннан ак халатлы, алдагысы кулына санитар чемоданы тоткан ике медицина хезмәткәре килеп керәләр.
ӘСЛӘФ (сискәнеп китә, Гөлсемнән пышылдап). К-к-ким К-к-кимович кая?
ГӨЛСЕМ. Киткән.
ӘСЛӘФ (куркып артка чигә). Б-б-б-болар к-к-к-кемнәр?
II AК ХАЛАТЛЫ. Бу Әсгатовлар фатирымы?
ЗӘЙТҮНӘ. Әйе.
I AК ХАЛАТЛЫ. Гражданка Әсгатова, сез нигә больницадан качтыгыз?
ЗӘЙТҮНӘ. Сез, зинһар, гафу итегез, без больницада берничек тә кала алмый идек. Күрәсез, минем ирем авыру.
II AК ХАЛАТЛЫ. Ханым, сезнең белән берәр нәрсә килеп чыкса, безне гаепләгәннәрен сез аңлыйсызмы?
ЗӘЙТҮНӘ. Аңлыйм, иптәш доктор. Без икебез дә тәртиптә. Безнең бер җирбез дә авыртмый. Шулай бит, Гөлсем?
ГӨЛСЕМ. Әйе, әйе, без сау-сәламәт.
II AК ХАЛАТЛЫ (Зәйтүнәгә сизелерлек итеп күз кыса). Яхшы. Алайса менә бирегә икегез дә кул куегыз. (Пышылдап.) Авыру ирегез шушымы?
ЗӘЙТҮНӘ. Нәкъ үзе.
I AК ХАЛАТЛЫ. Ирегез кая соң әле?
II AК ХАЛАТЛЫ (Әсләфне күрсәтеп, Зәйтүнәдән аңламаганга сабышып). Бу ханым кем була?
ӘСЛӘФ (курыккан хәлдә). К-к-килеп җ-җ-җиттеләр. Озакламый ясин чыгалар. (Хатын-кыз рәвешенә кереп.) Мин Әсләфия. Шушы йортның домохозяйкасы. Ярый мин чыгыйм әле. Швабрам көтеп арыгындыр. (Чыга башлый.)
I AК ХАЛАТЛЫ (II ак халатлыга). Чыгара күрмә. Безнең кеше.
II AК ХАЛАТЛЫ (Әсләфне ишек төбеннән алып килеп урындыкка утырта). Апа җаным, ашыкмагыз әле. Минем күзләремә карагыз әле?
ӘСЛӘФ. Нигә?
II AК ХАЛАТЛЫ. Нигәдер сезнең йөзегез миңа охшаш җитми.
ӘСЛӘФ. Охшамаса, миңа өйләнергә исәбегез юктыр бит. Мин кияүдә.
II AК ХАЛАТЛЫ (бармагын Әсләфнең борын янына китерә). Апа җаным, минем бармакның очына карагыз әле.
ӘСЛӘФ. Нигә?
II AК ХАЛАТЛЫ. Сез үз кләгәгездән күрыкмыйсызмы?
ӘСЛӘФ. Сез кем буласыз?
II AК ХАЛАТЛЫ. Без... Без болай гына...
ӘСЛӘФ. Шулаймени. Аңлашылды. (Тамашачыга.) Дурдомга яшермәкче булалар. Барып чыкмас. (II ак халатлыдан.) Кая? Менә мондамы?
II AК ХАЛАТЛЫ. Әйе, әйе, нәкъ шунда, очына.
ӘСЛӘФ. Яхшы. (Шалт итеп бармакны тешләп ала да, тәрәзә төбенә менеп баса).
II AК ХАЛАТЛЫ. Үтерде, үтерде... Бармагымны чәйнәде. Үтерәм, сволочь.
I AК ХАЛАТЛЫ. Апа җаным, төш-төш. Без сине тикшереп кенә карыйбыз. Урыныгызга утырыгыз.
ӘСЛӘФ. Утырган диярләр.
I AК ХАЛАТЛЫ. Кан басымыгызны гына тикшерәбез.
ӘСЛӘФ. Минем давлением бүген космоска очарлык.
I AК ХАЛАТЛЫ (II ак халатлыга). Укол әзерлә. Успокойтельный кадыйбыз.
I AК ХАЛАТЛЫ. Хәзер. (Шприц алып килә башлый, Әсләф диванны сикереп чыга да, кулына камин янындагы кисәү таягын ала.)
ӘСЛӘФ. Якын киләсе булмагыз, башыгызны ярам! Якын килмәгез, валлаһи үтерәм! Атып үтерә алмадыгыз, КамАЗ белән таптый алмадыгыз, хәзер агу кадамакчы буласызмы? Коткарыгыз! Үтерәләр! Киллерлар! .. (Йөгереп барып тәрәзәдән сикермәкче була, Зәйтүнә, Гөлсем, ак халатлылар, йөгереп киләләр дә, Әсләфне эләктереп алалар, смирительный рубашка кидерәләр.)
II AК ХАЛАТЛЫ. Иптәш, тынычланыгыз, тынычланыгыз. Озакламый без сиңа укол кадыйбыз да, изрәп йокыга китәрсез.
ӘСЛӘФ. Ма-ма!
I AК ХАЛАТЛЫ. Ханым, сезнең ирегезнең баш миенә зәгыйфьлек килгән.
II AК ХАЛАТЛЫ. Югары давлениенең хикмәте. Баш миенә кан саумады микән?
ӘСЛӘФ. Зәйтүнә, Зәйтүнә, ышанма аларның сүзләренә. Алар бит киллерлар! Милиция чакырт.
ЗӘЙТҮНӘ. Мин дә озата барыйммы?
ӘСЛӘФ. Бар, бар, үле гәүдәмне кайда ыргытканнарын булса да күрерсең.
I AК ХАЛАТЛЫ (Зәйтүнәгә.) Юк, кирәкми.
ӘСЛӘФ. Җибәрегез мине, җибәргез. Мин сезгә күпме телисез – шул кадәр акча бирәм. Телисезме, шушы йортымны бүләк итәм. Исән генә калдырыгыз.
I AК ХАЛАТЛЫ. Без аны Арча кырына илтәбез. (Әсләфкә.) Ә сез, гражданин, борчылмагыз. Медицина хәзер көчле. Тиз терелтербез. Үз йортыгызда үзегез яшәрсез.
ӘСЛӘФ. Теге дөньядан кемнең кайтканы бар? Хушыгыз, минем байлыкларым. Мин сезне этләргә калдырыр өчен тапканмын икән. (Әсләфне алып чыгып китәләр.)
ЗӘЙТҮНӘ (барып тәрәзә пәрдәләрен ача). Сеңлем, Гөлсем, бар тәмле итеп, каты итеп икебезгә дә чәй яса. Кара яндырып чәй эчик.
ГӨЛСЕМ. Нинди аяныч, нинди кызганыч.
ЗӘЙТҮНӘ. Кем кызганыч?
ГӨЛСЕМ. Әсләф Әсләхович.
ЗӘЙТҮНӘ. Ә мин кызганыч түгел идемме? Ул миңа 14 яшем тулар-тулмас ливчик, трусик кидерде. Ә мин аңа 30 елдан соң, 57 яшендә смирительный рубашка кидердем. Соң булса да уң булсын. Один на один!
Музыка.
Пәрдә
Пуля
Действующие лица:
ФЛУС МИННАТОВИЧ ФИКУСОВ, глава крупной организации
ЗАРИМА, супруга Фикусова
ЗАРИМА в юности (14 лет)
ГУЛЬСУМ, служанка Фикусовых
МУРФУГА, мать Заримы
ХАМИТ ХАМИТОВИЧ МАЛИКОВ, второй заместитель Фикусова
КИМ КИМОВИЧ, первый заместитель Фикусова
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ, медицинские работники
ЗАМЗАМИЯ, Зина, секретарша Фикусова
Город, наше время, октябрь 2000 года.
ДЕЙСТВИЕ I
Большая гостиная роскошного коттеджа. В центре богато сервированный, уставленный яствами стол. Вокруг него диван и кресла. Огонь камина падает не только на убранство стола, но и на золотых рыбок в аквариуме, придавая комнате какой-то волшебный сказочный вид. На заднем плане — ансамблем к дубовым дверям — «бар» из красного дерева. На левом портале большое окно, на правом — телевизор с большим экраном.
Открываются дубовые двери, в комнату заходит Фикусов в дорогом халате, в домашних туфлях на босу ногу. Посвистывая, подходит к окну, настежь открывает шторы.
ФИКУСОВ (заложив обе руки за голову). Господи… какой свет! Какая красота! Благолепие… (Гнусаво напевает.) Хорошо-о-о... Хорошо-о-о-о... (Рассматривая пейзаж за окном, язвительно смеется.) Бедный, бедный Гали Галеевич... Как заяц за паровозом, гонится сосед... Тужится, строит коттедж, из последних сил надрывается… геморрой заработал, поди… (Засовывает руки в карманы халата и подходит к аквариуму.) Ну что, безгласные? Опять жрать хотите? (Сыплет корм рыбкам.) Передайте Гали Галеевичу, что строить коттедж надо, как я. Не пошевелив и пальчиком. (Подходит к камину погреть ноги, подбрасывает поленья. Потом почти прыжком оказывается в кресле. Кладет босые ноги на стол, берет пульт телевизора, перебирает каналы. Смотрит на экран телевизора.) Богатые тоже плачут. Брехня! Богатые не плачут, богатые смеются! А вот бедные плачут. Выходят на площадь и толпами плачут. Туфта! (Выключает телевизор.) Эй, вы там! Зарима! Гульсум!
Входит Зарима.
ЗАРИМА. Что за шум, папочка?
ФИКУСОВ (раздражено). Сходи на базар, купи себе новые уши! Кричишь тут, как ишак в пустыне. Никто не слышит!
ЗАРИМА. Деньги дашь — куплю.
ФИКУСОВ. Тебе нравится этот дом?
ЗАРИМА. А тебе?
ФИКУСОВ. Нет.
ЗАРИМА. Почему нет?
ФИКУСОВ. Слишком большой. Вас не дозовешься. Пока кричишь, горло надсадишь.
ЗАРИМА. А ты, отец, не кричи. По-хорошему зови.
ФИКУСОВ. Уговорила.
ЗАРИМА. И горло сбережешь.
ФИКУСОВ. У меня один выходной за четыре месяца! И в этот день я буду за вами бегать? Не дождетесь! Когда рак на горе свистнет! Где почта?
ЗАРИМА. Откуда я знаю?
ФИКУСОВ. Позови девчонку!
ЗАРИМА. Достал. (Уходит.)
Приходит Гульсум.
ГУЛЬСУМ. Слушаю вас, Флус Миннатович!
ФИКУСОВ. Где наша почта?
ГУЛЬСУМ. Почта? На улице имени БРАТСРОСТАТА!
ФИКУСОВ (недоуменно). Какого еще простата?
ГУЛЬСУМ. Братского союза России и Татарстана!
ФИКУСОВ (язвительно). Тьфу! Пока выговоришь, язык сломаешь… Я тебя на чистом татарском спрашиваю — почта где? Газеты где?
ГУЛЬСУМ. В вашем кабинете.
ФИКУСОВ (стуча пальцем по столу). Вот их место!
ГУЛЬСУМ. Сию минуту, Флус Миннатович. (Поспешно уходит.)
ФИКУСОВ. Безмозглая!
Прибегает Гульсум с кипой газет и журналов.
ГУЛЬСУМ. Вот. Совсем свежие! (Хочет уйти.)
ФИКУСОВ. Стой! Что-то плечи затекли, разомни малость.
ГУЛЬСУМ. Массаж? (Заходит сзади, начинает делать массаж.)
ФИКУСОВ. Выше! Выше, говорю! Чтобы кровь из спины в голову пошла! Да нет! Большим пальцем массируй! Вверх от шеи. Вот так... Так... Хватит. Хватит меня мучить! Это уже не массаж, а мучение. Принеси коньяк!
ГУЛЬСУМ. Сию минуту! (Идет в сторону бара.) Флус Миннатович, из холодильника или...
ФИКУСОВ. Коньяк должен быть теплым!
ГУЛЬСУМ (приносит коньяк, ставит на стол, наливает коньяк в бокал). Вот.
ФИКУСОВ. Иди работай.
ГУЛЬСУМ. Как скажете! (Уходит.)
ФИКУСОВ (пьет коньяк, просматривает газеты, останавливается на какой-то странице и читает). Генерального директора московского ОАО «Спиртпром»… Акакия Иудовича Пьяных застрелили в подъезде собственного дома. От ранения в голову он скончался… не приходя в сознание… в одной из городских клиник. (Сам себе.) Не поделился Акакий. Какие все-таки у русских смешные имена. (Просматривает другие газеты. Среди газет находит конверт. Читает.) То ли дело у нас… Просто и красиво. Дорогому Флусу Миннатовичу Фикусову. (Удовлетворенно.) Мне. Дорогому. (Открывает концерт и вытаскивает оттуда пулю. Вздрагивает. Лихорадочно роется в конверте.) Пусто. Никакой записки. (Осторожно кладет на стол конверт, осматривает пулю, вертя ее.) Пуля! В конверте пуля! Нестрелянная. Подозрительно… (Ставит пулю на стол, долго смотрит на нее, потом громко зовет.) Гульсум! Гульсум!
В комнату вбегает Гульсум.
ГУЛЬСУМ. Слушаю вас, Флус Миннатович.
ФИКУСОВ. Воды!
ГУЛЬСУМ. Чего?
ФИКУСОВ. Воды, безмозглая!
ГУЛЬСУМ. А, воды... Сию минуту! (Бегом приносит воды, подает хозяину.) Возьмите.
ФИКУСОВ (судорожно пьет). Ну?!
ГУЛЬСУМ. Еще?
ФИКУСОВ. Что я тебе, корова? Сегодняшнюю почту ты получала?
ГУЛЬСУМ. Я.
ФИКУСОВ. А этот конверт?
ГУЛЬСУМ. Не видела! Взяла из почтового ящика и отнесла в кабинет. Может, он среди газет был?
ФИКУСОВ. Позови Зариму!
ГУЛЬСУМ. Хорошо! (Уходит.)
ФИКУСОВ (вслед). Да ничего хорошего! (Осторожно берет пулю двумя пальцами.) Пуля! Предупреждение! А кто? Чьих рук дело?
Входит Зарима.
ЗАРИМА. Что случилось, отец?
ФИКУСОВ (бегая по зале). Отец! Отец! Твою мать! Случилось самое страшное! (Трясет в руке злополучный конверт.) Откуда этот конверт?
ЗАРИМА (испуганно). Не-е знаю!
ФИКУСОВ. Ничего не знаешь про конверты, присланные в мой дом?!
ЗАРИМА. Я же ни с кем не переписываюсь. За полгода одно письмо от брата.
ФИКУСОВ. Из тюрьмы?
ЗАРИМА. Сам знаешь откуда!
ФИКУСОВ. Читай! (Протягивает ей письмо.) Дорогому Флусу Миннатовичу.
ЗАРИМА. Отец, это же не мне!
ФИКУСОВ. Да кончай ты свое «Отец! Отец!». Чтобы я стал отцом, ты должна была родить хотя бы одного ребенка. Отец! Отец! Этот конверт не только для меня, а для всей нашей семьи!
ЗАРИМА. Не понимаю.
ФИКУСОВ. Объяснят, душечка, придет время, объяснят! Все поймешь!
ЗАРИМА (снова разглядывает конверт). Да тут ни адреса, ни печати!
ФИКУСОВ. Тогда как это попало в мой дом?! на мой стол?!
ЗАРИМА. С журналами, с газетами принесли.
ФИКУСОВ. Что?! А если в наш дом принесут бомбу, об этом тоже никто не узнает?!
ЗАРИМА. Так ведь почтовый ящик на воротах висит. Кто угодно мог положить.
ФИКУСОВ. Кто наш почтальон?
ЗАРИМА. Не знаю.
ФИКУСОВ. А что ты вообще знаешь? Ты видела Азраила, ангела смерти?
ЗАРИМА. Я еще не умирала.
ФИКУСОВ. А я уже вижу! Скоро и ты увидишь! (Тычет ей чуть ли не под нос пулю.) Что это?
ЗАРИМА. Пуля. Откуда?
ФИКУСОВ. Из конверта.
ЗАРИМА. Из конверта?
ФИКУСОВ (по слогам). Да. Из конверта вылетел ангел смерти Азраил!
ЗАРИМА. Может, пошутил кто?
ФИКУСОВ. Смешно. Первоклассная шутка. Положили пулю. Так весело стало, хоть плачь.
ЗАРИМА. Может, Гульсум знает?
ФИКУСОВ. Задерни шторы! Живо!
ЗАРИМА. Посреди белого дня?
ФИКУСОВ. С сегодняшнего дня мы будем зашториваться и днем!
ЗАРИМА (закрывает шторы). Темно же...
ФИКУСОВ. В могиле темнее, чем в этой комнате.
ЗАРИМА. Типун тебе на язык!
Фикусов берет пулю, выходит на передний план, на левый портал ставит пулю, на правый — встает сам.
ФИКУСОВ. Вот я и вот она! Видишь разницу?
ЗАРИМА. Она железная, а ты дубовый.
ФИКУСОВ. Дура! Она — маленький кусочек свинца, величиной с полмизинца. А я — живой мужик весом в центнер. Но она сильнее и быстрее меня! Она может уничтожить меня за секунду! А я беспомощен перед ней. И я, и ты — все мы бессильны перед ней! Будь ты хоть ангел во плоти! Догонит! Эта пуля — неумолимый Азраил!
ЗАРИМА. Не каркай. Наверняка это шутка.
ФИКУСОВ. Шутка?! Может, и с директором московского «Спиртпрома» так мило пошутили? (Потрясает газетой.) Прямо в голову, сукины дети... Думаешь, у Флуса Миннатовича, руководителя с тридцатилетним стажем, нет врагов?
ЗАРИМА. Не сомневаюсь. А вот есть ли у тебя друзья?
ФИКУСОВ. Я сам отличу друга от врага.
ЗАРИМА. Ой ли?
ФИКУСОВ (берет пулю в руки, сам себе). Кому-то не нравится, как мы живем. Действительно! Кому понравится, что ты нежишься в бассейне десять на десять? Или что ежегодно отдыхаешь на Канарских островах? Думаешь, кто-то испытывает удовольствие от того, что ты живешь во дворце и ездишь в шикарных иномарках? Это даже брату родному не понравится. Особенно если он сидит в тюрьме. (Зариме.) Поплотней занавесь!
ЗАРИМА. Закрыла все!
ФИКУСОВ. Врешь! Вон щелка! Ослепла?
ЗАРИМА. Вот сейчас тебя будут искать через эту щелку!
ФИКУСОВ. Они искать не будут. Техника найдет. Бинокль, оптический прицел... Какой только нынче техники нет… Они могут застрелить меня с крыши через камин! Скажи этой дуре, чтобы закрыла дымоход! Как бы гранату ни кинули…
ЗАРИМА. Скажу, скажу... Может, сообщить в милицию?
ФИКУСОВ. Что сообщить? Ты в своем уме?
ЗАРИМА. Покажем пулю.
ФИКУСОВ (обводит рукой гостиную). А все остальное спрячем?! Столько наворовано! Два коттеджа построили. На иномарках катаемся. Каждый год за границей! У тебя два кило золота на ушах да на шее! Мебель по спецзаказу! В городе четырехкомнатная, в Москве — трехкомнатная. И теперь скажем, что мы такие хорошие, а кто-то хочет нас застрелить?
ЗАРИМА. А что делать?
ФИКУСОВ. Позови девчонку!
ЗАРИМА. А чем это поможет? (Уходит.)
ФИКУСОВ (ходит по комнате. Подходит к столу, смотрит на конверт). Кто это? Чьих рук дело? Нужно составить список недругов, кому есть за что мстить. Это не шутка! Это написал солидный человек. Профессорский почерк!
Входят Зарима и Гульсум.
ЗАРИМА. Флус! Я поняла! кто-то домогается твоего руководящего кресла!
ФИКУСОВ. Дошло… Ты видела хоть одного человека, который не метил бы на кресло начальника?
ЗАРИМА. Видела.
ФИКУСОВ. И кто же он?
ЗАРИМА. Я.
ФИКУСОВ. Тьфу! Ты, милая, выше всех! Взобралась на плечи того, кто сидит в этом кресле! Тридцать лет на моей шее, свесив ножки! Тридцать лет не могу скинуть тебя! (Гульсум.) Вокруг дома нет чужих людей?
ГУЛЬСУМ. Нет.
ФИКУСОВ. Все двери закрыла?
ГУЛЬСУМ. Флус Миннатович, так ведь днем мы никогда не запираемся.
ФИКУСОВ (сердито). Все! Все! Заруби на носу! С сегодняшнего дня закрывай и днем! Иди быстрей, закрывай все! На всех трех этажах! запри все замки, задвинь все задвижки. (Зариме.) А ты проверь все шторы! Чтобы комар нос не просунул!
ГУЛЬСУМ и ЗАРИМА (вместе). Слушаемся! Все будет так, как сказано. (Обе поспешно выходят.)
ФИКУСОВ (ходит по комнате). Кто же это? Кто? Погоди, что же это я мотаюсь по комнате живой мишенью? Они же и через стену смогут увидеть. (На цыпочках подходит к креслу.) А может, тот вонючий хорек, мой кривоногий второй заместитель Маликов? Давно ведь подбирается к моему креслу, да не может, кишка тонка. А если это первый зам... Ким Кимович… непонятного роду племени... Отец чуваш, мать марийка, а сам чудесным образом в татары пролез... А Зина, Замзамия, моя скромная секретарша?
Входят Гульсум и Зарима.
ЗАРИМА. Все заперто!
ФИКУСОВ. Смотрите у меня! Лично проконтролирую! Это вам не хиханьки-хаханьки, не в игрушки играть. Это борьба жизни и смерти! Точно проверили?
ЗАРИМА. Да точно, точно! Успокойся ты!
ФИКУСОВ (Гульсум). Так. Сидеть! (Гульсум садится на стул.) Кто к тебе ходит?
ГУЛЬСУМ. Никто.
ФИКУСОВ. Говори правду! Одну только правду! Как на духу.
ГУЛЬСУМ. Никто ко мне не ходит.
ФИКУСОВ. Сколько ты у нас получаешь?
ГУЛЬСУМ. Двести рублей.
ФИКУСОВ. Кем работаешь?
ГУЛЬСУМ. Лаборантом.
ФИКУСОВ. Если сейчас скажешь всю правду, получишь ставку старшего лаборанта. Кто к тебе приходил?
ГУЛЬСУМ. Да никто! никто!
ФИКУСОВ (кричит). Кто к тебе приходил?
ГУЛЬСУМ (плачет). Никто, вот убейте меня, никто!
ФИКУСОВ. Какую зарплату получаешь?
ГУЛЬСУМ. Двести рублей.
ЗАРИМА. Ты уже спрашивал!
ФИКУСОВ. Молчать! Преступники ловятся на мелочах! (Гульсум.) Где кормишься?
ГУЛЬСУМ. Здесь.
ФИКУСОВ. Пока работала у нас, хоть раз покупала мыло, зубную пасту, стиральный порошок?
ЗАРИМА. Хватит, Флус. Будь мужчиной!
ГУЛЬСУМ. Флус Миннатович! Я даже туалетной бумаги не покупала.
ФИКУСОВ. Раз так, значит, зарплата у тебя большая?
ГУЛЬСУМ. Больше года работаю, и ни разу ни копейки не дали!
ФИКУСОВ. Значит, копится! Все сразу получишь!
ГУЛЬСУМ. За всю свою жизнь получу я такую сумму, какую вы за один месяц получаете.
ФИКУСОВ. Ох как заговорила! Фу-ты ну-ты! Вначале закончи вуз, посиди, как я, на стипендии пять лет полуголодной, а потом дерзи старшим!
ГУЛЬСУМ. Я закончила тот же вуз и тот же факультет! С одной лишь разницей: вы заочно, а я — очно. И у вас диплом синий, а у меня — красный!
ФИКУСОВ (догадался). Ага… Красный… Точно. Этот конверт подписал человек с отличным высшим образованием… Возможно, это как раз и ты? Что молчим? Попалась, голубушка…
ГУЛЬСУМ. Я, Флус Миннатович, выше всей этой низости. Лучше вы сразу увольте. Удержите деньги за мыло, зубную пасту, стиральный порошок и прочую дребедень и рассчитайте.
ФИКУСОВ. А про туалетную бумагу забыла! Нет уж, милочка. Нехорошо бежать, когда дело запахло керосином. Надо разобраться с этим делом. Не будь крысой, удирающей с тонущего корабля. Может, у тебя есть парень? Я же не сержусь на тебя. У всякой девушки должен быть парень! Может, это он так пошутил?
ГУЛЬСУМ. Мой парень вот уже десять лет спит в земле.
ФИКУСОВ (поражен известием). Ему прислали такой же конверт?!
ГУЛЬСУМ. Нет. Он слишком дотошно проверял одного руководителя. А теперь у меня нет никого, кроме дочери. (Встает со стула.) Я выполняла все ваши капризы, с первого дня работы. И совесть моя чиста. Все. Допрос окончен.
ФИКУСОВ. Но кому я должен верить, когда в мой дом, окруженный двухметровой каменной стеной, подбрасывают боевую пулю? С сегодняшнего дня без моего разрешения из дома не выходить! Слышали? Все! Это — приказ для обеих. Мне тоже жить хочется. Понимаете, чертовски хочется жить! (Выходит на середину сцены, поднимает руки.) Все это создал я! Вот этими руками, этой головой! Не-ет, я не хочу так быстро покидать мой мир! Не хочу менять все богатство на одну пулю! Никто меня не достанет! Вон! Вон отсюда!
Гульсум уходит.
ЗАРИМА. Какой ты жестокий, Флус!
ФИКУСОВ. Я жестокий? А человек, пославший пулю, человечный и добрый? А женщина, не помогающая найти хозяина этой пули, тоже добрая? Чего молчишь?
ЗАРИМА. Ты обидел женщину, преданно и беззаветно служившую тебе.
ФИКУСОВ. Я не ангел и не святой.
ЗАРИМА. Знаю. Ангелам пули не посылают.
ФИКУСОВ. Да, я жесток. По-твоему, я просто Азраил! Но ангелы смерти бессмертны!
ЗАРИМА. Тогда чего боишься? (Кивает на пулю.) Борись с этим Азраилом!
ФИКУСОВ. Ой какие вы все философы! Всезнайки! Один я дремучий невежа! Один я ничего не знаю и не понимаю. Я тебе уже не нужен?
ЗАРИМА. Хватит! Сколько можно издеваться? Я не раба.
ФИКУСОВ (обходит Замиру кругом). Откормил… ишь как растолстела… заматерела. Разжиревший пес на хозяина кидается.
ЗАРИМА. Ты не хозяин, я не собака. Мы равны перед Аллахом! Я твоя законная жена.
ФИКУСОВ. Жена? Ха! Не смеши. Знаешь, ты кто? Существо, не принесшее никому ни гроша пользы! Бесплодная женщина, хлеб даром переводящая!
ЗАРИМА. Хлебом попрекаешь? А кто виноват в моем бесплодии? Разве не ты? Купил меня в четырнадцать лет себе на потеху!
ФИКУСОВ. А ты как думала? Одной задницей просидеть на двух стульях?! Жить богато, припеваючи и не платить?! Сама выбрала свою судьбу.
ЗАРИМА. Уйду я от тебя.
ФИКУСОВ. Вали-вали! Куда пойдешь? На вокзал? К брату в Нижний Тагил? Так он в тюрьме. Или к матери — в дом престарелых? Выбор небогат! Или у тебя кто-то еще в запасе есть?
ЗАРИМА. Никого. (Плачет, склонившись.)
ФИКУСОВ (выйдя на передний план, зрителям). Вы счастливы. У вас нет богатства. От вас ничего не останется. А после меня останутся несметные сокровища. Вы счастливы, вы не боитесь смерти. А я... (Зариме.) Вон отсюда со своим нытьем! Ишь, читает мне отходную молитву! Думаешь, меня убьют, а ты останешься наследницей? Дудки! Все отпишу сыну от первой жены.
Зарима быстро выходит. Фикусов вновь ходит по комнате.
ФИКУСОВ. Кому понадобилась моя жизнь? Кто хочет моей смерти? (Подходит к аквариуму, опускается на колени и смотрит на рыбок.) Вам хорошо. Вам не нужны богатства. А власть нужна. Нужна и волкам, и козам, и вам, безмозглым! Вон у той хвост откусан. Все ради власти! Плохо мне! Жизнь перемутилась, перемешалась! (Сует руку в аквариум и перемешивает воду.) Что? Не нравится?! Вот какой нынче у меня финал... А что я видел хорошего в жизни? (Садится в кресло.) Первая жена — первая любовь! Первый ребенок — первый сын. Ему сейчас, поди, за тридцать. А может, конверт — его рук дело? Из мести? (Долго смотрит в одну точку.) Эй вы, принесите кофе!
Гульсум входит, ставит чашку на стол.
ФИКУСОВ (долго смотрит на Гульсум). Сахар положила?
ГУЛЬСУМ. Четыре куска.
ФИКУСОВ. Тогда чего ждешь? Пробуй!
ГУЛЬСУМ (отпивает кофе, ставит чашку на стол). Можно идти?
ФИКУСОВ. Нельзя! Сядь сюда.
Гульсум садится на диван, Фикусов прихлебывает кофе.
ФИКУСОВ. Не обижайся на меня, сестренка. Жить очень хочется. Достигнув всего, страшно уходить из жизни. Наверное, это отзываются слезы моих детей, выросших без отца. Слезы моих родителей, на могилах которых не был лет десять. Сядь рядом со мной. (Гульсум садится возле Фикусова. Фикусов обнимает ее за плечи.) Твои родители умерли?
ГУЛЬСУМ. Отец — когда я училась в первом классе.
ФИКУСОВ. А мать?
ГУЛЬСУМ. Когда я родилась.
ФИКУСОВ. А с кем жила после смерти отца?
ГУЛЬСУМ. С его второй женой.
ФИКУСОВ. А с мужем что?
ГУЛЬСУМ. Когда дочери было три года, задавили машиной.
ФИКУСОВ. Кто?
ГУЛЬСУМ. Не знаю. И не искали.
ФИКУСОВ. Почему?
ГУЛЬСУМ. Потому что много знал.
ФИКУСОВ. Да, нельзя в наше время слишком много знать и многое видеть. А дочь где?
ГУЛЬСУМ. В интернате.
ФИКУСОВ. В интернате... Когда все образуется, привезешь ее сюда. Приму как родную. Мой отец в деревне был алкаш номер один. Где напьется, там и лежит. Помню, в зимние бураны грузил его на санки и тащил домой. Аллах милостивый, как это меня унижало! Я стал упрямым и мстительным. Жил и думал: «Погодите, услышите еще про сына алкаша Минната!» Никто мне не помогал! сам давил слабых, договаривался с сильными. Так и поднялся. А вот теперь меня самого хотят затоптать. Этот «подарочек» — черная метка! Знак скорой расправы. А ты счастлива. Тебе никто не пошлет пулю!
ГУЛЬСУМ. В этом мире счастлив тот, кто умер во сне.
ФИКУСОВ. А я вот завидую тому, кто засыпает, коснувшись подушки. Пойду прилягу.
Берет пулю и выходит. Входит Зарима и садится рядом с Гульсум.
ЗАРИМА. Гульсум, сестричка, уходи ты от нас.
ГУЛЬСУМ. Куда? Куда податься? Даже комнату в общежитии не дадут.
ЗАРИМА. Никто еще голодным на улице не умирал.
ГУЛЬСУМ. Слаба я, бессильна, тетя Зарима.
ЗАРИМА. Зато чиста душой. Незапятнанна. Трудно тебе жить.
ГУЛЬСУМ. Сколько лет вы с ним?
ЗАРИМА. Нынче осенью тридцать один. Не успев расстаться с детством, успела запачкаться.
ГУЛЬСУМ. А как вы познакомились?
ЗАРИМА. Умер отец, в деревне стало просто невыносимо… Мать привезла нас с братом в город. Мне тогда было тринадцать, брату пятнадцать. Его отдали в профучилище, три раза в день кормили, одевали, меня — в интернат. А мама за комнату пошла в дворники. Комнату дали царскую — два на два метра. Там и ютились. Для брата даже на полу места не было. Праздник, когда брат не приходил домой. Иногда он возвращался ночью, будил меня и угощал пирожками из столовой. Пирожки он, конечно, воровал. «Ешь, сестричка, — говорил, — тебе есть нужно». Денег не хватало, и мама подрядилась еще мыть полы в конторе. А там Фикусов был главным. Вечерами я ей помогала. Однажды мама пришла радостной: нам квартиру дали, айда собираться! Я запрыгала от радости. Стали собирать вещи…
Музыка. Гаснет свет. Когда свет включают, на сцене обстановка однокомнатной квартиры. Зариме 14 лет. Она прибирается в доме. Звенит звонок. Из кухни выходит Марфуга.
МАРФУГА. Что стоишь как истукан? Открой дверь!
Зарима открывает дверь. Входит Флус Миннатович. Ему чуть больше тридцати лет. В руке — портфель. Под мышкой — сверток с подарками.
ФИКУСОВ. Здравствуйте!
МАРФУГА. О-о! Дорогой гость! Здравствуйте, Флус Миннатович! Добро пожаловать! Проходите!
ФИКУСОВ. Здравствуйте, Марфуга-ханум. (Зариме.) Здравствуй, сестричка. Растем?
ЗАРИМА. Растем.
МАРФУГА. Какое там растем, замуж пора выдавать.
ФИКУСОВ. Как учеба?
ЗАРИМА. Нормально.
ФИКУСОВ. Ну, что смотришь? Принимай подарки.
МАРФУГА. Дочка, не стой дурой. К нам большой гость пришел. Ты ведь не первый раз его видишь.
ФИКУСОВ. Наша Зарима — золото! Вон как полы надраила! (Раздевается, присаживается к столу.)
МАРФУГА. Сейчас накроем стол в честь большого гостя.
ФИКУСОВ. Не беспокойтесь.
МАРФУГА. Какое беспокойство? Разве это беспокойство — встречать такого человека? Спасибо, что не погнушались прийти в нашу квартирку! Тысячу раз спасибо, что помогли нам выбраться из деревенской нужды!
ФИКУСОВ. Все ради Заримы.
МАРФУГА. Доченька, эту квартиру подарил нам Флус Миннатович. Будь ему благодарна по гроб жизни.
ФИКУСОВ. А где джигит?
МАРФУГА. А он... Это... Там, где раньше жили, он часто не приходил, потому что места спать не было. Все еще не бросил эту привычку.
ФИКУСОВ. Вот она, молодость! Пусть джигит гуляет. Когда охомутают, позабудет о гулянке.
МАРФУГА. До шестнадцати растила. Теперь сам о себе заботится. Мы-то в тринадцать вылетали из родительского гнездышка. В четырнадцать я уже лес валила! (Зариме.) Айда, дочка, приготовим стол в комнате.
ФИКУСОВ. Нет-нет, только в кухне.
МАРФУГА. Нехорошо так.
ФИКУСОВ. Нет, Марфуга-ханум, только в кухне, а то обижусь.
МАРФУГА. Ой, не говорите мне, пожалуйста, «ханум». В кабинете как вы меня зовете?
ФИКУСОВ. Марфой — так это я шутя!
МАРФУГА. Мы теперь тоже городские люди, правда, доченька? Значит, в кухне?
ФИКУСОВ. Только в кухне.
МАРФУГА. Вы — начальник. Ваше слово — закон. Кухня так кухня.
ФИКУСОВ. Вот гостинцы.
МАРФУГА. Не надо было, Флус Миннатович. И так много помогли.
ФИКУСОВ. Помощь только начинается, Марфуга. Вот закончит Зарима школу, устроим в институт. А потом возьму к себе на работу.
МАРФУГА. Верю только вам и Аллаху!
ФИКУСОВ. Надо будет приодеть девушку. Уже взрослая, совсем красавица. (Открывает портфель, вынимает коньяк.) Трехзвездочный нам с Марфугой. (Вынимает шампанское.) А это — всем. Шампанское!
МАРФУГА. А ей можно?
ФИКУСОВ. А почему бы и нет? Жизнь начинается с шампанского! Вот у вас, Марфуга-ханум, жизнь с чего началась?
МАРФУГА. Куда уж мне до шампанского!
ФИКУСОВ. Вот поэтому и жизнь не сложилась! А мы жизнь Заримы начнем с праздника. Тогда и жизнь будет праздником!
МАРФУГА. Вы уж чересчур о ней заботитесь.
ФИКУСОВ. Ерунда.
МАРФУГА. Я вас оставлю минут на пять. (Выходит.)
ФИКУСОВ. Кем собираешься стать?
ЗАРИМА. Еще не думала.
ФИКУСОВ. Я из тебя сделаю человека. От себя никуда не отпущу. Выучишься, кончишь институт, придешь ко мне.
МАРФУГА (из кухни). Стол готов!
ФИКУСОВ. Пойдем, сестричка, мать зовет.
ЗАРИМА. Совсем есть не хочу.
ФИКУСОВ. Нельзя отказываться от еды.
ЗАРИМА. Я потом.
МАРФУГА. Флус Миннатович!
Фикусов идет в кухню, кричит оттуда.
ФИКУСОВ. Зарима, милая, тебя ждем!
ЗАРИМА. Спасибо.
МАРФУГА (выходит в комнату). Айда к столу. Нехорошо.
ЗАРИМА. Мама, посидите без меня.
МАРФУГА. Флус Миннатович, она у нас очень стеснительная.
С тремя фужерами шампанского появляется Фикусов.
ФИКУСОВ. Мне тоже есть не хочется. Марфуга-ханум, ваш фужер. А этот Зариме.
ЗАРИМА. Я не пью.
ФИКУСОВ. Чистый виноградный сок. В нем почти нет градусов.
ЗАРИМА. Я еще молодая.
ФИКУСОВ. Марфуга, дочь не слушается.
МАРФУГА (Зариме). Тебе взрослый человек говорит — можно! Флус Миннатович зря не скажет.
ФИКУСОВ (Зариме). Сестричка, это ведь только для храбрости... давайте, друзья... выпьем… Кто знает, может, еще породнимся? (Марфуге.) Не так ли?
МАРФУГА (смущенно смеясь, толкает локтем в бок Фикусова, шепчет ему). Разве мы не породнились?
ФИКУСОВ (посмеиваясь). Когда?
МАРФУГА (шепотом). Тогда… В твоем кабинете!
ФИКУСОВ. Породниться — это когда тепло обеим сторонам… Давайте, за эту квартиру! за светлое будущее Заримы!
Марфуга с Фикусовым выпивают шампанское, Зарима лишь пригубливает.
МАРФУГА. Флус Миннатович, вы уж меня извините, у меня еще на улице не подметено. Поработаю часок. Жду проверяющих.
ФИКУСОВ. Конечно, иди! Работу надо делать до конца.
МАРФУГА. А вы посидите. Через час вернусь.
ФИКУСОВ. А ты не спеши. Чтобы из-за меня нагоняй не получить.
МАРФУГА. Доченька, ублажай гостя. Он теперь самый близкий тебе человек. Из грязи нас вытащил.
ФИКУСОВ. Уж и не знаю, как она меня будет ублажать…
МАРФУГА. Хорошо отдохнуть! (Уходит.)
ФИКУСОВ. Мама велела потчевать. А ты и себя саму не можешь. (Берет фужер со стола и протягивает Зариме.) Обиделась? Нельзя оставлять шампанское в фужере.
ЗАРИМА. Флус-аба, я ведь никогда не пила.
ФИКУСОВ. Когда-то нужно попробовать. Не понравится — не налью. Это всего лишь шампанское! У французов его дети пьют! (Зарима выпивает.) Вот и все. Со мной можно, с другими нельзя. Много парней у вас в классе?
ЗАРИМА. Четырнадцать.
ФИКУСОВ. Мальчиков или мужчин?
ЗАРИМА (смущенно). Ой...
ФИКУСОВ. Правильно говоришь. Все они желторотые сосунки. Кто-нибудь нравится?
ЗАРИМА (стеснительно). Не скажу.
ФИКУСОВ. Или у тебя нет никого?
ЗАРИМА. Как нет? Мне скоро четырнадцать!
ФИКУСОВ. Вот это молодец! Целуешься с ним? (Зарима смущенно молчит.) Что это за девушка, которая не умеет целоваться? Таких парни любить не будут. Знаешь, каких девушек любят парни?
ЗАРИМА. Знаю. Красиво одетых.
ФИКУСОВ. А еще?
ЗАРИМА. Еще?
ФИКУСОВ. Иди ко мне. (Вынимает из кармана духи и чуть проводит ими за ушами девушки.) Еще любят хорошо пахнущих. (Берет в руки волосы Заримы и нюхает их.) Как вкусно пахнут твои волосы… Тебе нужны новые наряды.
ЗАРИМА. У нас денег нет.
ФИКУСОВ. Да ну? Это не беда… в молодости хочется модно одеваться… сходить в кафе-мороженое с подругами… (Достает бумажник.) Вот тебе на карманные расходы.
ЗАРИМА. Вы что? Я дотронуться до них боюсь. Нет, нет! Не надо, не возьму! Вы что?
ФИКУСОВ. Не вы, а ты! С сегодняшнего дня я для тебя — ты. То есть Флус-аба. Договорились? (Сует ей деньги в руку.) Бери. Только матери не говори. Купи, что нужно. Ты же взрослая девушка. Не деревенская, а городская. Современная. Есть настоящие мужчины, которые любят современных девушек. У твоих подруг есть такие приятели?
ЗАРИМА. Не знаю.
ФИКУСОВ. Не говорят. Скрывают. Тайну кому угодно не раскроешь. А ты боишься таких приятелей?
ЗАРИМА. Нет.
ФИКУСОВ. Молодец… А твои одноклассники — это молокососы. У них еще молоко на губах не обсохло. Им только с детсадовскими девочками гулять. А взрослые мужчины готовят девушек к будущей жизни. Учат жить. А когда научат, выдают замуж за скромных юношей. Погоди-ка, у меня для тебя подарок припасен. (Вынимает из портфеля пакет с платьем.) Ну-ка, примерь.
ЗАРИМА. Не возьму. Мама рассердится.
ФИКУСОВ. Мои подарки маму не рассердят. Я ведь и квартиру не твоей матери, а тебе подарил.
ЗАРИМА. Спасибо. У меня есть платье.
ФИКУСОВ. У девушки должно быть много платьев. Не возьмешь — обижусь.
ЗАРИМА (смущенно). Неудобно.
ФИКУСОВ. Удобно. Иди на кухню, примерь и покажись.
Зарима в стеснении берет платье и идет на кухню. Вскоре появляется в обновке.
ЗАРИМА (смущаясь, поворачивается кругом). Ну как?
ФИКУСОВ. Боже мой… да тебя в нем и не узнать!
ЗАРИМА (радостно). Красиво?
ФИКУСОВ. Очень. А самой нравится?
ЗАРИМА. Нравится. Спасибо.
ФИКУСОВ. К платью нужны туфли. И еще много чего… все хорошо, вот только...
ЗАРИМА. Что?
ФИКУСОВ. Грудь.
ЗАРИМА (прикрываясь руками). Грудь?
ФИКУСОВ. Твои груди как у зрелой женщины.
ЗАРИМА (в смущении поворачивается к нему спиной). Нет!
ФИКУСОВ. Им нужна красивая оправа.
ЗАРИМА (растерянно). У меня ничего нет.
ФИКУСОВ. Не беда. У меня есть. (Вынимает из портфеля бюстгальтер, берет его за две лямки.) Смотри.
ЗАРИМА (поворачивается, смотрит, снова отворачивается). Нет!
ФИКУСОВ (подходит к ней). Какие узоры...
ЗАРИМА. Я стесняюсь!
ФИКУСОВ. Меня? Да я тебе в отцы гожусь. Мужчин не стесняются. Мужчины никому ничего говорить не будут. Они — не желторотые птенцы, умеют хранит тайну. Надень это, а потом платье. Помочь?
ЗАРИМА. Нет-нет! Я стесняюсь! Сама надену.
ФИКУСОВ. А ты думай, что я врач. Врачей не стесняются…
ЗАРИМА (растерянно). Разве вы врач…
Музыка. Гаснет свет.
Когда свет зажигается, Зарима и Гульсум стоят на прежнем месте.
ЗАРИМА. В ту ночь Флус Миннатович надел на меня бюстгальтер. И в ту ночь мама обменяла меня на однокомнатную квартиру.
ГУЛЬСУМ. Где она?
ЗАРИМА. Жива. Десять лет в доме престарелых. Последний раз виделись лет шесть назад. Или пять?
Музыка. Гаснет свет. Свет зажигается. На скамейке у ограды дома престарелых сидят Зарима и Марфуга. Марфуга уже старушка.
МАРФУГА. Долго тебя не было, доченька. И день и ночь все о тебе думала, смотрела туда, где вы живете.
ЗАРИМА. Зачем же думать обо мне?
МАРФУГА. Ты ведь моя кровинушка.
ЗАРИМА Раньше надо было об этом думать.
МАРФУГА. Разве я не заботилась о вас? Разве вас не вырастила?
ЗАРИМА. Вырастила. Один в тюрьме, вторая... уж и не знаю где...
МАРФУГА. Есть вести от брата?
ЗАРИМА. Есть.
МАРФУГА. А мне не пишет. Хоть бы два словечка.
ЗАРИМА. Он не может тебя простить.
МАРФУГА. Не может простить... Почему?
ЗАРИМА. За то, что меня продала.
МАРФУГА. Я тебя не продавала. Я вам обоим желала счастливой жизни. А что бы вы сделали на моем месте?
ЗАРИМА. Не знаю.
МАРФУГА. Неужели было бы лучше отдать в детдом?
ЗАРИМА. Наверное. Брат не провел бы полжизни в тюрьме. И я стала бы не проданной вещью, а человеком.
МАРФУГА. Бессердечные вы…
ЗАРИМА. А ты сердечная!.. Амурничала с ним в кабинете, а как понадобилась квартира, продала меня.
МАРФУГА. Я не продавала! Не продавала! Я думала, ты будешь жить счастливо. Не повторишь моей жизни — не выйдешь замуж за бедняка, не проживешь всю жизнь в голоде. Что я видела с вашим отцом? Двадцать лет нищеты?
ЗАРИМА. Ты отца не трогай. Он тебе нас оставил.
МАРФУГА. Оставил?
ЗАРИМА. А ты не смогла сберечь.
МАРФУГА. Оставил. Сарай без крыши и дверей и двух детей без штанов.
ЗАРИМА. А что оставит мне человек, который меня купил?
МАРФУГА. Жизнь в достатке да в богатстве.
ЗАРИМА. К черту богатство! Мне ребенок нужен был, ребенок!
МАРФУГА. Чего ж не родила, раз такая умная?
ЗАРИМА. Родить?! Как родить, если с четырнадцати лет каждые три месяца ложилась под скальпель? Если нужно было богатство, почему сама не пошла за него?
МАРФУГА. Я думала о тебе.
ЗАРИМА. Да брось ты! тебе хотелось жить в достатке. Вот и живи теперь богатой… в доме престарелых.
МАРФУГА (просительно). Доченька, увези меня из этого проклятого дома. Бога ради! Не хочу жить здесь ни одной минуты! Увези меня!
ЗАРИМА. Куда?
МАРФУГА. К себе. У вас же трехэтажный дом. Железная крыша.
ЗАРИМА. Я там не живу, я там служу.
МАРФУГА. Ты жена ему!
ЗАРИМА. Нет. Я не жена, я — купленное для постели существо. Рабыня! Понимаешь? Рабыня, купленная дешево. Ладно, прощай... (После длинной паузы, всхлипнув.) Мама, хоть ты и испортила всю мою жизнь… (Длинная, тягостная пауза.) ...Прости меня, и да благословит тебя Аллах!
Музыка. Гаснет свет.
Свет зажигается. Гульсум и Зарима продолжают беседу.
ГУЛЬСУМ. А брат?
ЗАРИМА. Брата жалко. Очень скучаю. Он ведь тоже прямо из детства вышел в этот жестокий мир. Снится мне и в снах говорит: «Сестричка! Ты на меня не обижайся! Я ничего плохого не делал. Я желал только хорошего. Когда дома не хватало еды, я не приходил, чтобы тебе больше досталось. Я не приходил ночевать, чтобы ты могла укрыться одеялом».
Входит Флус.
ФИКУСОВ. А насчет брата не беспокойся. Скоро вернется. Ко Дню Победы обещают амнистию. А может, уже и вышел. Может, и пулю он послал. С такого братца станется!
ЗАРИМА. Он выше этого.
ФИКУСОВ (продолжая рассуждать). Выйти-то он вышел… а где жить будет, пока снова не попадется?
ЗАРИМА (презрительно). К тебе не придет. Предпочтет тюремную баланду твоему куску хлеба. Не беспокойся, Флус. Ради меня он тебя и пальцем не тронет. Мы с ним примирились со своей судьбой. Что будет — то и будет.
Музыка. Занавес.
Конец первого действия.
ДЕЙСТВИЕ II
Та же комната. В исподнем белье в комнату вбегает Фикусов.
ФИКУСОВ (хватая для защиты стул). Врешь! Живьем не возьмете! Спасите! Убивают! На помощь! Зарима! Зарима! Гульсум! Ломятся! В дом ломятся!
В комнату вбегает Зарима, следом Гульсум.
ЗАРИМА. Что стряслось?
ФИКУСОВ. Ломятся!
ЗАРИМА. Кто?
ФИКУСОВ. Киллеры!
ЗАРИМА. Не неси чепуху!
ФИКУСОВ. Клянусь Аллахом! Идите посмотрите! Ну, что уставились?! Вперед!
Зарима и Гульсум в испуге выходят. Флус прячется под стол, закрывает обеими руками уши, зажмуривает глаза. В комнату возвращаются Зарима и Гульсум.
ГУЛЬСУМ (шепотом). Где он?
ЗАРИМА (шепотом). Под столом, в бомбоубежище. (Зарима тихонько подходит к столу и приставляет палец ко лбу Флуса.) Пух!
ФИКУСОВ (в испуге выскакивает из-под стола). Мама!
ЗАРИМА (Фикусову). Что, сыночек?
ФИКУСОВ. Дура! Сердце чуть не лопнуло!
ЗАРИМА. С ума начал сходить? Или померещилось?
ФИКУСОВ. А что там за шум?
ЗАРИМА. Кошка вазу опрокинула.
ФИКУСОВ. Убью котяру!
ЗАРИМА. В этом доме и у кошки спокойная жизнь закончилась.
ФИКУСОВ. Нормальные люди не держат кошек! Они держат злых собак!
ЗАРИМА. Так ты ее сам принес.
ФИКУСОВ. Потому что в этом дворце с ума сойдешь от гробовой тишины! Разве это жизнь, если в доме не слышно детского смеха?
ЗАРИМА. Спохватился. Да твои дети заполонили всю Россию.
ФИКУСОВ. В эти трудные минуты вы должны быть рядом со мной.
ЗАРИМА. Не спать же возле дверей.
ФИКУСОВ. А почему бы и нет? Моя кровать размером с гектар.
ЗАРИМА. Отлично, Гульсум. С завтрашней ночи ты будешь спать слева от дяди Флуса, а я справа.
ФИКУСОВ. А что такого? Мою еду жрать умеете.
ЗАРИМА. Жалко мне тебя.
ФИКУСОВ. Бессовестная! Муж не знает, как в живых остаться, а она издевается... Ууу!
ЗАРИМА. Спи! Через полтора часа на работу.
ФИКУСОВ. Не-ет! Никуда я не поеду! Они этого и ждут! Выйду, а мне влепят в лоб куском свинца, и поминай как звали! (Зариме.) Иди, соня, спи! Пока твоего родного мужа убивают! Во сне и умрешь!
ЗАРИМА. Здоровый человек должен спать минимум восемь часов.
Зарима и Гульсум собираются уходить.
ФИКУСОВ (Зариме). Тебе бы пожарником работать! Да в две смены! Гульсум, милая, останься!
Зарима выходит.
ГУЛЬСУМ. Слушаю вас, Флус Миннатович.
ФИКУСОВ. Знаешь, почему Зарима день и ночь спит?
ГУЛЬСУМ. Нет.
ФИКУСОВ. Да она просто объедается! Разжирела! Потому и бесплодная. Говорят, у кого живот залит жиром, тот становится бесплодным. К тому же все внутренности у нее больные!
ГУЛЬСУМ (стараясь быть деликатной). Ну что вы такое говорите!
ФИКУСОВ. Да-да! Она уже не может родить… но я все обдумал! Я сделаю тебя счастливой.
ГУЛЬСУМ. Мне чужого счастья не надо.
ФИКУСОВ. Не отказывайся! Сделаю тебе чудесного сыночка и все богатство отпишу тебе.
ГУЛЬСУМ. А Зариму куда денете?
ФИКУСОВ. К матери в дом престарелых! Знаю я их породу. (Показывает вслед Зариме кукиш.) Вот вам! Поэтому ты должна напрячь все свои силы для моей жизни. Это все для твоего же счастья!
ГУЛЬСУМ. Так и сделаем, Флус Миннатович.
ФИКУСОВ. Недолго ты будешь звать меня Флусом Миннатовичем. Скоро ты будешь звать меня просто Флус.
ГУЛЬСУМ. Я буду звать вас Флусчик. (Зрителям.) С утра пораньше. Флус! Флусетдин!
ФИКУСОВ. Чего?
ГУЛЬСУМ. Баю-бай, говорю.
ФИКУСОВ. А-а-а...
ГУЛЬСУМ (смотря в зал, передразнивает Флуса, издавая блеяние барана). Ба-а-а!..
ФИКУСОВ (испуганно). Где баран блеет?
ГУЛЬСУМ. По улице, наверное, шастает.
ФИКУСОВ. Разве по городским улицам бродят бараны? Выгляни в окно! (Гульсум идет к окну, хочет открыть штору. Фикусов кричит.) Много не открывай! В щелку смотри!
ГУЛЬСУМ (смотрит в щелку). Действительно, никаких баранов не видно.
ФИКУСОВ. Ты сама овца! Не дай бог киллеры! У них между собой условные сигналы! Кто бараном блеет, кто волком воет.
ГУЛЬСУМ. Я тоже в кино видела. Некоторые соловьем заливаются.
ФИКУСОВ. Вот видишь! Иди, душечка... Хотя нет! постой! С сегодняшнего дня мою еду и питье будешь готовить только ты. А та сучка может отраву подсыпать. Доверия ей мало. Я ей теперь не нужен. Знаю я их планы. Скоро брат-уголовник освободится, если уже не освободился. Хотят всем скопом собраться в моем доме и жить на мои харчи!
ГУЛЬСУМ. Флус Миннатович, все будет по-вашему. Спокойной ночи. (Хочет уйти.)
ФИКУСОВ. Погоди-ка! Ты поняла, что я тебе сказал?
ГУЛЬСУМ. Поняла. Спокойной ночи.
ФИКУСОВ. Какая тут спокойная ночь? Я и раньше спал чутко, одним глазом, а теперь и оба закрыть не могу.
ГУЛЬСУМ. Мне можно идти?
ФИКУСОВ. Успеешь! Приведи сюда ту старую каргу!
ГУЛЬСУМ. Хорошо. (Уходит.)
ФИКУСОВ. Нужно, чтобы обе спали возле меня. Кто знает, что у них на уме? А так будут сомневаться друг в друге. (Видит зашедшую в комнату Зариму, сам себе.) Вот сволочь!
ЗАРИМА. Кто сволочь?
ФИКУСОВ. Кто-кто? Твоя любимая служанка — Гульсум. (Ходит по комнате.) Что говорит, что говорит!
ЗАРИМА. А что?
ФИКУСОВ. Что твоя любимая жена с братом-уголовником собираются тебя убить, говорит. Вот стерва! Чистая фашистка!
ЗАРИМА (зрителю). Бедненький! Крыша совсем поехала! (Флусу.) Верю! С нее станется. И мне разное говорит. Зачем, говорит, живешь с тенью.
ФИКУСОВ. С тенью? Кто тень? Это я — тень?!
ЗАРИМА. Да. К «тени» я привыкла. А сейчас она мне другое сказала: «шизик» — говорит.
ФИКУСОВ. Шизик? Я покажу ей шизика!
ЗАРИМА. Говорит, что недостоин ты меня, что не стоишь и моего мизинца.
ФИКУСОВ (зрителям). Уже ревнует. Это хорошо. (Зариме.) Змею пригрели! И мне разное говорит! Спи с сегодняшнего дня только со мной, говорит. Как же! Размечталась! Ночью лезвием горло и перережет.
ЗАРИМА. Что ты сказал?
ФИКУСОВ. Да нет, это я так... Я ей говорю, спите обе возле меня. Ты будешь за Заримой смотреть, а Зарима — за тобой, говорю.
ЗАРИМА. Увы! как мне уследить?! Сам знаешь, что люблю спать. Засну, а она тебя — чик!
ФИКУСОВ. Захочешь жить — не заснешь! Говорит, уйду от вас. Вдруг жена отравит тебя, а всю вину на меня спихнут.
ЗАРИМА. А ты что?
ФИКУСОВ. Сказал, что я свою жену, с которой в любви прожил тридцать лет, знаю как свои пять пальцев! Зарима меня не предаст! Сказал ей, что я взял в услужение, кормлю-пою за это. Сказал, что будет варить, стирать, убираться по дому, что некуда ей идти. Шлагбаум перед ней закрыт! Никуда не денется. Сказал, будешь работать, а Зарима проверять твою работу будет! Ты, Зарима, смотри за ней в оба! Когда она будет варить, ни на секунду не оставляй без надзора! Она завидует нам, не дай Аллах, яд в еду подложит!
ЗАРИМА. Вот оно что! Клянусь небесами, ни на секунду не оставлю одной! И ты меня все время к себе не зови, не отвлекай от порученной работы! Яд подсыпать — дело недолгое.
ФИКУСОВ. Редкая сволочь эта Гульсум! Почему она у тебя бесплодная, говорит. И бесплодную корову через год на мясо режут. А вот если на мне женишься, говорит, я тебе вторую молодость верну.
ЗАРИМА. Как это?
ФИКУСОВ. А вот так это! Зачем богатые на молоденьких женятся, спрашивает.
ЗАРИМА. Действительно, зачем? Одна морока!
ФИКУСОВ. Чтобы молодость богатому вернуть! Все можно купить, говорит, даже здоровье. Каких только чудо-лекарств сейчас нет. И мертвого воскресят!
ЗАРИМА (в сторону). Ну, твоего мертвого, пожалуй, не воскресить ни за какие деньги! (Флусу.) Действительно! Надо было тебе сказать: найди, мол, мне такое дефицитное лекарство...
ФИКУСОВ. Не понял.
ЗАРИМА. Пусть найдет тебе лекарство для шизиков.
ФИКУСОВ (сердито). Чего?
ЗАРИМА. Так ведь она тебя шизиком зовет.
ФИКУСОВ. Что, и ты меня шизиком считаешь?
ЗАРИМА. Боже упаси! Бояться собственной тени — это еще не болезнь.
ФИКУСОВ. Кто боится собственной тени? Я? Врешь!
ЗАРИМА (делает испуганное лицо и смотрит на окно). Тихо! Кто это там в окне?
ФИКУСОВ (тут же прячется под стол, шепчет). Где?
ЗАРИМА. Да нет, ничего. Это твоя тень.
ФИКУСОВ (шепчет из-под стола). Там кто-то был. Я тоже видел. Это не моя тень! Свою тень я и ночью узнаю. (Снаружи слышится какой-то стук.) Ломятся... Клянусь Аллахом, уже лезут. Посмотри в окно. Сколько их?
ЗАРИМА (подходит к окну, приоткрывает штору и смотрит). Это крышу шифером кроют на доме Гали Галиевича.
ФИКУСОВ (выползает из-под стола, на четвереньках подползает к окну, смотрит). Где? (Испуганно задергивает штору.) Какую крышу! Киллеры ходят!
ЗАРИМА. Киллеры?
ФИКУСОВ (шепотом). Вон же, у них маски на глазах!
ЗАРИМА (открывает штору). Это шапки, высотники надевают под каски.
ФИКУСОВ. Иди ты! (Приоткрывает штору, смотрит и кричит.) Ложись! (Зарима ничком ложится на пол, Фикусов падает на нее, закрывает ее рот рукой и шепчет.) Сейчас будут стрелять. (Крепко зажмуривает глаза. Лежат так долго. Потом Фикусов, глядя в зрительный зал, шепчет.) Есть все-таки Аллах. И на этот раз жив остался. (Слезает с Заримы.) Взгляни, что там?
ЗАРИМА (встает). Дурак, раздавил меня. Тебе надо — ты и смотри. Чуть до инфаркта не довел! Всю грудь помял!
ФИКУСОВ (подползает к окну). Трусиха! (Приоткрывает штору, осторожно смотрит.) Иди сюда. (Зарима подходит.) Видишь?
ЗАРИМА. Что «видишь»?
ФИКУСОВ. Чердачное окно на крыше Галиевича видишь?
ЗАРИМА. Ну?
ФИКУСОВ. Баранки гну! Из него пулеметный ствол торчит.
ЗАРИМА. Где?
ФИКУСОВ. Да вон же!
ЗАРИМА (масляным голоском). Ой, сирота казанская, напугал меня! Какой же это ствол?
ФИКУСОВ. А что это?
ЗАРИМА. Черенок от лопаты.
ФИКУСОВ (смотрит сквозь щель шторы). Точно, черенок.
ЗАРИМА. Умойся, побрейся, скоро на работу. Не ночь, а кошмар.
ФИКУСОВ. Не-ет, я на работу не пойду.
ЗАРИМА. Понедельник, у вас же планерка.
ФИКУСОВ. К черту все эти планерки! Жизнь дороже любого заседания! Мой лысый зам сам планерку проведет.
ЗАРИМА. Ну смотри. Мне в больницу. Я пошла.
ФИКУСОВ. Куда?! Муж в беде! А она по больницам! Никуда не пойдешь! Не пущу!
ЗАРИМА. Как это не пустишь! Специально профессор придет. Сам же договаривался.
ФИКУСОВ. Ну и что? Придет в другой день! Невелика шишка!
ЗАРИМА. Не будь ребенком. Это профессор! Серьезный человек!
Входит Гульсум.
ГУЛЬСУМ. Флус Миннатович, приехала машина.
ФИКУСОВ. Пусть ждет указаний.
Гульсум выходит.
ЗАРИМА. Умойся, оденься, позавтракай и меня до поликлиники довезешь.
ФИКУСОВ. Никуда я не поеду! Позвони шоферу!
Зарима набирает номер и протягивает трубку Флусу.
ЗАРИМА. На!
ФИКУСОВ (закрывает трубку ладонью. Шепчет Зариме). Кто там?
ЗАРИМА. Кто-кто? Мерин в пальто! Шофер твой!
ФИКУСОВ. Не кричи, дура! (Берет трубку у нее из рук, шепчет.) Приехал? Я говорю, приехал? (Сердито кричит в трубку.) С чего это у меня голос кончился? Ты сам больной! (Шепчет.) Нет хвоста? Я говорю, хвоста нет? (Кричит.) За тобой чужая машина не едет, идиот? (Шепчет.) На какой машине приехал? (Кричит.) Я говорю, на какой машине ты приехал, зануда? (Шепчет.) На «Волге»? (Возвращаясь к прежнему тону.) Ну ты, вонючий хорек! Если я с тобой говорю шепотом, значит, и ты со мной так можешь? Не слышно! (Снова шепотом.) Езжай, поменяй машину. Машину поменяй! (Отодвигает от уха трубку.) Убьет он меня, ей-богу. Вот дурак! Когда я шепчу, он шепчет, когда кричу — он кричит. Вот ишак! До того бестолковый, до того трусливый! (Шепчет.) Приезжай на машине с затемненными окнами. Да-да, на «ниссане». Что? Что? (Кричит.) Какое тебе дело, если у меня голос кончается! (Озлобленно кидает трубку. Сам себе.) Погоди, почему он заставил меня так кричать? Зарима, ты поняла, почему он заставил меня кричать?
ЗАРИМА. Ты слишком тихо шептал.
ФИКУСОВ. Не могу же я орать, высунувшись из окна.
ЗАРИМА. Думаю, он тебя и через стену слышал.
ФИКУСОВ. Вот-вот… и сам, наверное, с киллерами снюхался... Постой! десять лет тому назад я обещал ему квартиру! Не забыл, подлец! (Встает, барабанит по столу пальцем.) Так, так! Что делать? Что делать? Понял. Надо маскироваться! (Выбегает из комнаты.)
ЗАРИМА. Вот придурок!
Через некоторое время со своей одеждой в комнату заходит Фикусов.
ФИКУСОВ (Зариме). Скидывай халат!
ЗАРИМА. Зачем?
ФИКУСОВ. Разденешься — поймешь.
ЗАРИМА. Уже рассвело. Неудобно.
ФИКУСОВ. Снимай, говорю!
ЗАРИМА. Пойдем в спальню.
ФИКУСОВ. Кто о чем, а вшивый о бане… У тебя одно на уме. Снимай свой халат! Надевай мой костюм!
ЗАРИМА. Зачем?
ФИКУСОВ. Зачем, зачем... На живца их поймаем! Наденешь мою одежду и с важным видом сядешь в машину. Пусть киллеры думают, что я уехал на работу.
ЗАРИМА. А я-то раскатала губу, дескать, в кои-то веки попросил меня раздеться.
ФИКУСОВ. Ууу, развратная! А ну, быстро влезай в костюм!
ЗАРИМА. А если они убьют меня, решив, что я — это ты?
ФИКУСОВ. Невелика потеря! Ни чина, ни детей!
ЗАРИМА (показывает Флусу кукиш). А это видел? Каждому своя пилюля! Написано на конверте: «Дорогому Флусу Миннатовичу»! Вот и глотай!
ФИКУСОВ. Убери этот конверт! (В бешенстве рвет часть конверта, бросает обрывки бумаги вверх. Другую часть жует, пинает упавшие на пол обрывки конверта.) Вот так вам, так! (Внезапно застывает. Долго смотрит на зрителей, потом выплевывает изо рта остатки конверта на левый портал. Глядя, как падает изжеванный клочок бумаги, тыкает туда пальцем.) Вот вам! (Потом закладывает обе руки за спину и с видом победителя ходит от одного портала к другому. Говорит Зариме.) Ну, чего стоишь истуканом, одевайся!
ЗАРИМА. Не выйдет. Я не такая смелая.
ФИКУСОВ. Дорогуша, тебя ведь не убьют, такая у вас порода. Уж больно вы, бабы, живучи! В войну, в голодные годы ничего с вами не делалось! А здесь — всего девять граммов! Да тебя она даже не проткнет! В жире застрянет!
ЗАРИМА. Что ж, по-твоему, я должна ехать к профессору в мужском костюме пятьдесят шестого размера? Что он подумает?
ФИКУСОВ. Что подумает, что подумает! Да он на твою одежду и смотреть не будет! Он на тебя голую смотреть будет! Раздевайтесь, скажет! Знаю я этих профессоров. Они не только одежду больного — свою собственную в упор не видят!
ЗАРИМА. Хорошо. Назвалась груздем — полезай в кузов. Спросят, чья жена, скажу — твоя. Где подтяжки?
ФИКУСОВ. Погоди! Меняем концепцию! Зови ту дуру!
ЗАРИМА. Которую?
ФИКУСОВ. Гульсум. Вместо тебя ее мной оденем!
ЗАРИМА. Задурил ты мне голову! Тебя, ее, мной! С тобой за всю жизнь под ручку погулять не удалось, так хоть с Гульсум нагуляюсь. (Подходит к порогу, открывает дверь и зовет.) Гульсум! Иди сюда!
Входит Гульсум.
ГУЛЬСУМ. Слушаю.
ФИКУСОВ. Раздевайся!
ГУЛЬСУМ (растерянно). Что?
ФИКУСОВ. Раздевайся!
ЗАРИМА. Сегодня мы с тобой будем играть в большого начальника.
ГУЛЬСУМ. Как это?
ФИКУСОВ. Брюки надевай!
ГУЛЬСУМ. Не понимаю.
ФИКУСОВ. Надевай, потом поймешь.
ГУЛЬСУМ. Ваше слово — закон. (Надевает брюки, подтягивает их до груди.) А платье вам, Флус Миннатович?
ФИКУСОВ. Засовывай в брюки! Рубашку давай! (Гульсум засовывает в брюки подол своего платья, надевает рубашку Флуса.)
ЗАРИМА. А тебе свободное идет.
ФИКУСОВ. Галстук.
ЗАРИМА. Сейчас. (Начинает завязывать галстук.)
ФИКУСОВ. И галстук завязывать не умеет! (Помогает Гульсум завязать галстук.)
ЗАРИМА. Ты ее так задушишь.
ГУЛЬСУМ (со стянутой галстуком шеей, натужно). Ничего, я потерплю.
ФИКУСОВ. А теперь пиджак.
ГУЛЬСУМ. Погодите... А если меня застрелят, приняв за Флуса Миннатовича?
ЗАРИМА (тихо, чтобы слышала только Гульсум). Не волнуйся. Не пристрелят. Кому он нужен, этот дундук!
ФИКУСОВ. Сестричка, ты меня уважаешь?
ГУЛЬСУМ. Уважаю.
ФИКУСОВ. Хочешь, чтобы я остался живой?
ГУЛЬСУМ. Хочу.
ФИКУСОВ. Тогда пиджак.
ГУЛЬСУМ. Тетя Зарима, если со мной что-нибудь случится, позаботьтесь о моей дочери.
ЗАРИМА. Не волнуйся. Все будет хорошо. (Надевает одежду Гульсум.)
ФИКУСОВ. Чего еще не хватает?
ЗАРИМА (Гульсум). Ну-ка, поворотись, сынку!
Гульсум поворачивается.
ФИКУСОВ. Готово.
ЗАРИМА. Мне нравится. Копия Флуса Миннатовича.
ФИКУСОВ. Плохая копия.
ЗАРИМА. Откуда она возьмет лысину, живот и кривые ноги?
ФИКУСОВ. Все язвишь?! Погоди! Я сейчас. (Выходит из комнаты.)
ГУЛЬСУМ. Тетя Зарима, что он задумал?
ЗАРИМА. Цепляется за соломинку, бедный идиот.
В комнату заходит Фикусов, неся в руках портфель и ботинки 45-го размера.
ФИКУСОВ. Надевай!
ГУЛЬСУМ. Разве что поверх туфель.
ФИКУСОВ. Это твое дело. (Гульсум надевает ботинки Флуса.) Портфель!
ЗАРИМА. Он по земле волочиться будет.
ФИКУСОВ. И отлично! Если бы портфель был маленький, я бы сейчас не сидел тут при закрытых шторах. (Гульсум.) Походи туда-сюда!
Гульсум начинает ходить от одного портала к другому.
ЗАРИМА. Хоть сейчас в Париж! Выше бедро, выше!
ФИКУСОВ. Зачем портфель поднимаешь? Там же не двухпудовая гиря.
ГУЛЬСУМ. Волочится.
ФИКУСОВ. И пусть волочится! Они стреляют не в портфель, а в лоб. Подними лоб выше. Еще выше! Ну и ну! Разве я так хожу?
ЗАРИМА. Сестричка, ходи вот так. Как дядя Флус. (Выгибает ноги наподобие хомута и изображает походку мужа.)
ФИКУСОВ (Зариме). Ты над кем смеешься, женщина?
ЗАРИМА. Она ведь не виновата, что у нее ноги прямые.
ФИКУСОВ (Гульсум). Гульсум-ханум, душечка, почему ты ходишь, как двухлетний ребенок, который наложил в штанишки все, что съел за неделю?
ЗАРИМА (сердито). Брось ты портфель! К чему он? (Хватает из рук Гульсум портфель и отшвыривает его.) Захотят — убьют и без него!
ФИКУСОВ (быстро поднимает портфель, обнимает его, выходит вперед). Не бросай, душечка, не бросай! Это портфель. Ради него я десять лет учился. Ради него к кому только не подлизывался! Это портфель особый, милая! На него охотников много. Вон, за окном, целая толпа. (Гульсум) Ладно, иди! Все равно из тебя начальника не сделаешь. Как родилась дурой, так и помрешь. (Слышится сигнал автомобиля. От испуга Флус даже подпрыгивает.) Ох! Стреляют. (Сигнал повторяется.) Не гуди, дурак! (Сигнал звучит еще раз. Фикусов закрывает руками уши и умоляет.) Не сигналь! (С испугом отнимает руки от ушей.) Вот идиот! Средь бела дня привлекает внимание киллеров. Весь мир против меня!
Музыка. Свет гаснет, потом вновь включается. Фикусов сидит в кресле, повязав на голову платок Заримы. Возле кресла навалены матрацы, подушки. Он что-то вяжет. На нем платье Заримы, но платье зрителям еще не видно.
ФИКУСОВ (трогает голову). Вот это кочан. Кто бы мог подумать, что Флус Миннатович наденет платок и будет вязать, сидя в кресле? Смотрите, наблюдайте. Стреляйте крупнокалиберными, картечью, все равно не достанете! (Хлопает по наваленным матрацам и подушкам.) Броня, как в танке! Сорок матрацев и сорок подушек! (Звонит телефон. Фикусов, набычившись, словно готовясь бодаться, смотрит на телефон. Телефон звонит еще раз. Обращается просительно к телефону.) Ну не звони, милый! Помолчи хоть разок! Меня нет дома. Понимаешь, я уехал. (Телефон звонит еще.) Проверяют, есть ли кто... Киллеры, мать ихнюю! (Телефон звонит.) Подожди. Подслушаем. (Боязливо нажимает автоответчик.)
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Здравствуйте, Флус Миннатович. Я вам звонил, вас не было дома. Мы стали беспокоиться за вас. Не случилось ли чего нехорошего?
ФИКУСОВ (сам себе). Понятно... «Не случилось ли чего...» Ишь, забеспокоились, сволочи. Не спеши, дурак. Послав пулю, быстро в мое кресло не влезешь.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Позвоните, пожалуйста, как вернетесь домой. А то мы волнуемся.
ФИКУСОВ (поспешно нажимает на кнопку. Плаксиво). Не бросай трубку. Дома я, дружок, дома.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Флус Миннатович, что случилось? Почему плачете?
ФИКУСОВ. Кто плачет? Я? Я пою. Песню мести врагам. Это у меня голос такой всегда, когда пою.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Уж очень высокий, не болеете ли, боже упаси?
ФИКУСОВ. Когда я с тобой разговаривал высоким голосом? Я всю жизнь говорил с тобой ласково.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Вас не было на работе, вот мы и подумали, не случилось ли чего.
ФИКУСОВ. Это не телефонный разговор. Приезжай немедленно! И смотри, чтобы «хвоста» не было!
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Хвоста?
ФИКУСОВ. Быстро гони машину!
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. А мне послышалось: «хвост».
ФИКУСОВ. Правильно послышалось. Смотри, чтобы первый зам хвостом за тобой не увязался.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Понял. Буду через пять минут.
ФИКУСОВ. Как приедешь, подойди к окну и три раза похрюкай по-поросячьи.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. По-поросячьи? Не унижайте меня, Флус Миннатович.
ФИКУСОВ. Это пароль! Так надо! А потом трижды проржешь жеребцом! И я открою тебе дверь.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Флус Миннатович, что плохого я вам сделал? Зачем так издеваетесь надо мной?
ФИКУСОВ. Выполняй, что приказано!
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Слушаюсь.
ФИКУСОВ. Жду. (Нажимает отбой.) Действительно ли это был Маликов? Или это киллеры говорили его голосом?! Может, жучок в телефон вставили? Три раза повторили. «Не случилось ли что?» (За домом слышится поросячье хрюканье.) Ага! Вот и свинья приехала! Давай, дружок, жеребцом поголоси! (Слышится ржание.) Ну вот. Прибыло стадо свиней верхом на конях. (Берет со стола пулю, нажимает на кнопку.) Дверь открыта, заходи! (Еще раз нажимает кнопку.) Дверь получше закрывай. Закрыл?
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА (из селектора). Закрыл.
ФИКУСОВ. Хорошенько проверь! Заперто?
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Заперто, заперто.
ФИКУСОВ. Пинком проверь.
ГОЛОС ХАМИТА ХАМИТОВИЧА. Ой-ой! (Жалобно.) П-п-проверил…
ФИКУСОВ. Входи, старая лисица. (Берет со стола вязание, вяжет. В комнату, прихрамывая, входит Хамит.)
ХАМИТ. Что случилось? Заболели?
ФИКУСОВ (шепотом). Почему заболел? Просто горло прихватило.
ХАМИТ. И в лице изменились.
ФИКУСОВ. Не говори громко. Говори тихо, лучше шепотом. Жену разбудишь.
ХАМИТ (удивленным шепотом). Никак вяжете?
ФИКУСОВ (стыдясь своего занятия, прячет вязание). Очень волнуюсь за производство. А вязание успокаивает.
ХАМИТ. Не беда. Говорят, раньше вязали только мужчины. (Трогает гору подушек.) У вас тут настоящая крепость.
ФИКУСОВ. Сквозняка боюсь. Слабый стал, как ребенок. Вот и жена с температурой сорок четыре лежит, на ноги встать не может.
ХАМИТ. С какой?
ФИКУСОВ. Сорок четыре.
ХАМИТ. Говорят, после сорока одного человек уже умирать начинает.
ФИКУСОВ. Женщина не человек. И не то стерпит.
ХАМИТ (показывает на платок на голове Фикусова). А это зачем повязали?
ФИКУСОВ. Что?
ХАМИТ. Платок.
ФИКУСОВ. Где платок?
ХАМИТ. На голове.
ФИКУСОВ. А-а, это... (Трогает концы завязанного платка.) Действительно, платок. (Подзывает к себе Хамита и шепчет ему в ухо.) Слишком громко говоришь! (Кричит.) Следователем стал? На мелочах ловишь? Думаешь, у меня голос пропал и уши не слышат? Мне сквозняк противопоказан! Ветер вреден.
ХАМИТ. Понимаю, Флус Миннатович, вы у нас нежный. Как ребенок.
ФИКУСОВ. Скажи, сколько мне лет до пенсии осталось?
ХАМИТ. Один год, три месяца и семнадцать дней.
ФИКУСОВ. А тебе?
ХАМИТ. До чертиков. Пять лет.
ФИКУСОВ. А дней?
ХАМИТ. Не считал.
ФИКУСОВ. А мои сосчитал!
ХАМИТ. Когда до пенсии мало, и дни начинаешь считать.
ФИКУСОВ. Верно. Считают... но свои. А ты чужие! Предусмотрительный. Вот уйду на пенсию, кто сядет на мое место?
ХАМИТ. Из молодых кто-нибудь.
ФИКУСОВ. Ким Кимович?
ХАМИТ. Может, он, может, другой.
ФИКУСОВ (показывает кукиш). Вот ему! Мое место достойно лишь тебя!
ХАМИТ. Вы что, Флус Миннатович... Вы еще живы-здоровы! Энергичны как… как ребенок! (Зрителям.) Ты, прежде чем скопытишься, всех нас в гроб загонишь! (Флусу.) А я до пенсии буду вашим замом...
ФИКУСОВ. Этот сукин сын...
ХАМИТ. Кто?
ФИКУСОВ. Этот молокосос Ким Кимович просит у начальства мое место.
ХАМИТ. Не может быть!
ФИКУСОВ. Открой глаза! Это жизнь. Ты даже не подозреваешь, кто он на самом деле!
ХАМИТ. Вот дерьмо ослиное! Вас подсиживает!
ФИКУСОВ. Я бы на твоем месте поостерегся так говорить! Его дядя — большой начальник. Нами командует!
ХАМИТ. Не могу сказать, что Ким Кимович — плохой человек. Хоть и молодой, но способный, с организаторским талантом.
ФИКУСОВ. Его дядя хочет племянника на мое место протолкнуть. Как ты на это смотришь?
ХАМИТ. Если его дядя… Не знаю... И все же Ким Кимовичу не помешало бы под вашим руководством поднабраться опыта.
ФИКУСОВ. А мой дядя командует его дядей.
ХАМИТ (с облегчением). В таком случае этому осленку не только у вас, но и у меня кое-чему поучиться не мешало бы.
ФИКУСОВ. Мой дядя звонил мне.
ХАМИТ (шепотом). И что сказал?
ФИКУСОВ (зрителям). Простофиля, сказал. (Хамиту.) Сказал: как ты смотришь, если на твое место подготовить Хамита Хамитовича? Как ты на это сам смотришь?
ХАМИТ. Как смотрю... Широко открытыми глазами смотрю! Не сомневаюсь, что в вашем роду одни только умные люди!
ФИКУСОВ. Но его нужно испытать, сказал. Потянет ли он такую должность или нет, сказал.
ХАМИТ. Какой умный у вас дядя! И что?
ФИКУСОВ. Он приказал мне несколько дней не выходить на работу. Дескать, посмотрим сверху, сможешь ли ты без меня вести производство. Возложил твое испытание на мои плечи.
ХАМИТ. А Ким Кимович? Что с ним делать?
ФИКУСОВ. Раздавим, как муху!
ХАМИТ. Раздавим! Как вредителя! Отлично! Я поехал давить!
ФИКУСОВ. Не торопись! (Встает, начинает ходить от портала к порталу.)
ХАМИТ (удивленно). О-о!.. Флус Миннатович! Вы, кажется, ненароком женское платье надели.
ФИКУСОВ. Я? (Смотрит на женское платье, в которое облачился.) Я ненароком надел платье? Какое платье надел я, Хамит Хамитович?
ХАМИТ. Вы надели собственную одежду.
ФИКУСОВ. Вот, Хамит, какой ты мудрый человек. Повтори урок. Какое я платье надел?
ХАМИТ. Собственную одежду надели.
ФИКУСОВ. Из тебя, пожалуй, выйдет начальник. А вот что бы ответил в этом случае Ким Кимович?
ХАМИТ. Что надели женское платье.
ФИКУСОВ. Нет. Преувеличиваешь. Если бы он так сказал, то не сидел бы двадцати восьми лет от роду первым замом гендиректора крупного завода. Испытание ты прошел удачно. А теперь ответь: кто ходит к этому Кимовичу?
ХАМИТ. Я ведь все в подробностях вам рассказывал.
ФИКУСОВ. Ой, все ли?
ХАМИТ. Обижаете.
ФИКУСОВ. Но не говорил, что он метит в мое кресло.
ХАМИТ. Я этого не знал, Флус Миннатович.
ФИКУСОВ. А вот Кимович все знает. Знает даже, что в мой дом послали конверт.
ХАМИТ. Какой конверт?
ФИКУСОВ. Вот видишь, ты даже про конверт не знаешь.
ХАМИТ. Это мое крупное упущение. Виноват, исправлюсь.
ФИКУСОВ. Исправляйся! Быстро исправляйся! Не то твой поезд без тебя уйдет! Молодежь нынче борзая. Вот ты когда мне позвонил? А он за два часа до этого пришел и сказал, что хотел сказать. А ты не знаешь даже, что было написано на конверте!
ХАМИТ. Врать не буду, не знаю. Но исправлюсь.
ФИКУСОВ. Исправляйся! Кто он таков, Кимович, с кем общается, кто к нему ходит, какие планы у него? Все нужно знать во всех подробностях.
ХАМИТ. До седьмого колена узнаю и вам сообщу!
ФИКУСОВ. Вот так, милый. Мне неинтересно все знать только про тебя. Хочется знать, что там варит мой первый зам.
ХАМИТ (зрителям). Продает, оказывается, молокосос. (Флусу.) Ничего, Флус Миннатович, старый конь борозды не испортит! Я этого молодца выведу на чистую воду.
ФИКУСОВ. Рад слышать! Действуй.
ХАМИТ. Все будет как пожелаете. До свидания. Поправляйтесь быстрее!
ФИКУСОВ. Подожди! Никому ни слова, что был у меня. Понял?! Ни-ни!
ХАМИТ. Даже если позвонят… оттуда? (Показывает наверх.)
ФИКУСОВ. Даже если сам Аллах позвонит!
ХАМИТ. А Ким Кимыч? Вы же сказали, что он у вас был!
ФИКУСОВ. Я ему соврал, что уезжаю в командировку в Москву. Пусть моя секретарша выйдет на улицу и позвонит мне из автомата.
ХАМИТ. Зачем?
ФИКУСОВ. Идиот! Чтобы Кимыч не подслушал.
ХАМИТ. Вот оно что… Какая сволочь!
ФИКУСОВ. Пусть звонит три раза. После гудка положит трубку. На четвертый раз я трубку возьму.
ХАМИТ. К чему такие сложности?
ФИКУСОВ. Пусть поработает!
ХАМИТ. Правильно, пусть поработает.
ФИКУСОВ. Пусть помается!
ХАМИТ. Пусть помучается! (Зрителям.) Кажется, с ума сходит...
ФИКУСОВ. Ну, иди!
ХАМИТ. Прощайте, Флус Миннатович!
ФИКУСОВ. Что?
ХАМИТ. Прощайте, говорю.
ФИКУСОВ. Болван! Что я тебе — покойник? Надо говорить: будьте здоровы!
ХАМИТ. Будьте здоровы! (Уходит.)
ФИКУСОВ. С кем работаю? Как я сказал «останешься вместо меня», так он и засуетился, так и залебезил. Ничего не знает! Спит на ходу! по дням, по часам, по минутам считает мое время до пенсии! Первая кандидатура на авторство пули... Ну, зайцы, погодите! Будете шутковать со мной — покажу я вам кузькину мать в натуральную величину! Вы еще не знаете, кто я такой и на что способен! Флус не из пугливых! (Звонок звенит. Фикусов стремглав бросается под стол, дрожащим голосом, зрителям.) М-м-меня нет дома! (Плачет.) Прощайте... Будьте счастливы. (Зажмуривает глаза.) Деньги в столе.
ГОЛОС ЗАРИМЫ (из селектора). Открывай, урод! Это мы, Зарима и Гульсум.
ФИКУСОВ (вылезает из-под стола). Ходят туда-сюда, людей пугают. Чуть до инфаркта не довели. (Берет пульт и шепчет.) Вы одни?
ЗАРИМА. Да!
ФИКУСОВ (шепчет). За собой никого не привели?
ЗАРИМА. Двух бугаев. На племя.
ФИКУСОВ. У-у! Бесстыжая! Одно на уме! (Нажимает кнопку селектора.) Заходите.
Входит Зарима с перевязанной головой, израненными руками, хромает на обе ноги. За ней идет Гульсум в разорванном костюме, вся расхристанная, в руке — ручка от портфеля.
ФИКУСОВ (испуганно). Что случилось?
ЗАРИМА. Сам видишь.
ФИКУСОВ. Н-нападение?
ЗАРИМА. Аллах его знает.
ГУЛЬСУМ (показывает ручку от портфеля). Сплыл портфель.
ФИКУСОВ (берет ручку от портфеля). Как сплыл?
ЗАРИМА. Легко! На все четыре стороны.
ФИКУСОВ. Что случилось?
ЗАРИМА. На нас КамАЗ наехал.
ФИКУСОВ. А моя иномарка?
ЗАРИМА. Вдрызг.
ФИКУСОВ. А шофер?
ЗАРИМА. В реанимации.
ФИКУСОВ. В КамАЗе были люди?
ЗАРИМА. Были. Или нет?
ГУЛЬСУМ. Шофер был.
ФИКУСОВ. Дура! Разве бывает машина без шофера?! Еще кто был?
ЗАРИМА. Рядом сидел здоровенный парень. Вот такие плечи!
ФИКУСОВ. С ними что?
ГУЛЬСУМ. Шофер цел.
ЗАРИМА. А тому парню голову пробило. Жалко.
ФИКУСОВ (радостно). Умер?
ЗАРИМА. Убьешь такого... Здоровенный бугай.
ФИКУСОВ. Стреляли?
ЗАРИМА и ГУЛЬСУМ (разом). Нет, просто врезались!
ФИКУСОВ (сам себе). Думали, я еду! Расскажите все еще раз!
ЗАРИМА. Милиция объяснит.
ФИКУСОВ. И в милиции побывали?
ЗАРИМА. А как же!
ГУЛЬСУМ. Милиция в ту же секунду подъехала.
ЗАРИМА. Нас троих на скорую и — фьють! — прямо в больницу.
ФИКУСОВ. Кого — троих?
ЗАРИМА. Нас и водителя.
ФИКУСОВ. А раненый бугай?
ЗАРИМА. Бугай исчез.
ФИКУСОВ. А потом?
ЗАРИМА. Говорю же, увезли в больницу.
ГУЛЬСУМ. Тете Зариме перебинтовали голову. А водителя в тяжелом состоянии в реанимацию.
ФИКУСОВ. Мамочка родная! Дальше!
ГУЛЬСУМ. Дальше пришли милиционеры.
ЗАРИМА. Заставили написать объяснительную.
ГУЛЬСУМ. Спросили: «Это же машина Фикусова. А сам он где?»
ФИКУСОВ. А вы что?
ЗАРИМА. Дома сидит, сказали.
ФИКУСОВ. Повезли в отделение?!
ЗАРИМА. Нет, спрашивали в больнице.
ФИКУСОВ. А сами они были в милицейской одежде?
ЗАРИМА. Только один.
ГУЛЬСУМ. Двое в гражданском. Симпатичные.
ФИКУСОВ. Вооружены?
ЗАРИМА. У того, кто в форме, был пулемет.
ФИКУСОВ. Пулемет?!
ЗАРИМА. Ну да! Ружье, за которое двумя руками держатся.
ФИКУСОВ. Автомат это, дура.
ГУЛЬСУМ. А у двоих пистолеты.
ЗАРИМА. Гульсум, не ври! Я пистолетов не видела.
ГУЛЬСУМ. А я видела. За штанами спрятаны!
ФИКУСОВ. Документы не спросили?
ГУЛЬСУМ. Они сами у нас документы спросили.
ФИКУСОВ. Ну и тупицы! Еще что делали?
ЗАРИМА. Сказали адрес, они нас и привезли.
ФИКУСОВ. На милицейской машине?
ЗАРИМА. Нет, на «жигулях».
ФИКУСОВ. Дуры!
ЗАРИМА. Тот, который впереди сидел, в гражданском, передал тебе привет, сказал, во всем быстро разберутся, пусть Флус Миннатович не волнуется.
ГУЛЬСУМ. По плечу погладил.
ФИКУСОВ. Да... съездили две дуры! Теперь все знают, что я дома. Быстро разберутся, сказали...
ГУЛЬСУМ. И разберутся! Такие дела в долгий ящик не откладывают.
ЗАРИМА. Деловые!
ГУЛЬСУМ. Особенно тот, что впереди.
Звенит звонок. Зарима хочет идти открыть дверь.
ФИКУСОВ. Не открывать! Я тебе открою! (Звонок повторяется.) Гульсум! Посмотри с верхнего этажа, кто там. (Гульсум уходит.) Эх вы, предательницы… Погубили меня…
Входит Гульсум.
ГУЛЬСУМ. У двери молодой мужчина с перебинтованной головой.
ФИКУСОВ. Киллер. Тот, который на КамАЗе. А ну, быстро стол к двери!
ГОЛОС КИМА КИМОВИЧА (из селектора). Флус Миннатович, это я, Ким Кимович! Откройте!
ФИКУСОВ (не замечая, что кричит в пульт). Меня нет дома!.. Я в Москве, в командировке!
ГОЛОС КИМА КИМОВИЧА. Не шутите так, Флус Миннатович! У меня важное дело.
ФИКУСОВ (поспешно дает селектор Зариме, шепчет). Скажи, что меня нет! Быстро!
ЗАРИМА (в селектор). Его нет дома. (Флусу.) Доволен?
ФИКУСОВ. Молодец! (Сам себе.) Так вот кто киллер! Вот кто хозяин пули. Зарима, набирай «02». И в КамАЗе он был. (Зарима хочет взять трубку, но тут звонит телефон.) Не вздумай брать! Пожалуйста, не бери трубку.
ЗАРИМА. Да брось ты! Сколько можно бояться? (Нажимает на кнопку телефона, там слышен голос секретарши.)
ГОЛОС ЗАМЗАМИИ. Флус Миннатович, это я, Замзамия! Быстрее приезжайте, у нас тут чэпэ.
ФИКУСОВ. Что за чэпэ?
ГОЛОС ЗАМЗАМИИ. Замы дерутся.
ФИКУСОВ. Что делают?!
ГОЛОС ЗАМЗАМИИ. Дерутся! Хамит Хамитович стулом разбил голову Киму Кимовичу! А Ким Кимович выкинул Хамита Хамитовича из окна второго этажа. А вас милиция ждет.
ФИКУСОВ. Ну и дела! Замзамия!
ГОЛОС ЗАМЗАМИИ. Я!
ФИКУСОВ. Скажи, меня дома нет. Я в Москве в командировке! В Совете министров, скажи! (Нажимает на кнопку телефона.) Впустите этого молокососа Ким Кимовича!
Гульсум уходит.
ФИКУСОВ. Надо же, а?! Надо же! На пять минут нельзя одних оставить. Дерутся, власть делят! Что за люди?!
ЗАРИМА. Сам виноват. Если бы из Гульсум не сделал чучела, никакой аварии не было бы.
ФИКУСОВ. Какое чучело? Кто? Объясни толком.
ЗАРИМА. Водитель твой увидел Гульсум в костюме с портфелем, стал ржать как лошадь! Ну и попал под КамАЗ.
ФИКУСОВ. Что?!
В комнату входят Гульсум, за ней два медицинских работника в белых халатах с чемоданчиками.
ФИКУСОВ (вздрагивает). Где К-Ким Кимович?
ГУЛЬСУМ. Ушел.
ФИКУСОВ (испуганно пятится). Ушел. А э-эти кто?
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Больная Фикусова, вы почему убежали из больницы?
ФИКУСОВ (женским голосом). Мы из больницы не убегали.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. А вас, бабушка, не спрашивают.
ФИКУСОВ. А где третий?
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Мы все время вдвоем ездим.
ФИКУСОВ. А сейчас халат надели? А где тот, что в милицейской форме?
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Мы не стражи порядка, мы стражи здоровья.
ФИКУСОВ. Знаю я вас, ангелов смерти! Азраилы!
ЗАРИМА. Вы, пожалуйста, извините, мы никак не могли оставаться в больнице. Видите ли, мой муж тяжело болен.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Если с вами что случится, обвинят нас.
ЗАРИМА. Понимаю, доктор. Мы обе в порядке. У нас ничего не болит. Так ведь, Гульсум?
ГУЛЬСУМ. Мы здоровы.
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Возможно, у вас шоковое состояние.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. А если ремиссия?
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Нас с работы выгонят.
ЗАРИМА. Мы расписку дадим.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Ваше право. Распишитесь здесь. (Идет к столу с бланком.)
ФИКУСОВ (прыгает в сторону). Не подходите ко мне!
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Что с ней? Вот здесь и здесь.
ЗАРИМА (ставит подпись). Боится каких-то киллеров. Ночами спать не может.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (Гульсум). И вы распишитесь.
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (Флусу). Бабушка, стойте ровно. Не тряситесь. В детстве болели? Менингит, корь, свинка?
ФИКУСОВ. Свинкой?! (Хрюкает.) Нееет…
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Месячные давно кончились?
ФИКУСОВ. Не-недавно… к-к-квартальные отчеты сдал. Чист.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (щелкает пальцами перед лицом Фикусова). Часто носите женское белье?
ФИКУСОВ. Да. (Мужским голосом.) То есть нет!
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (2-му). Быстрая смена сексуальной ориентации. Интересный случай. (Фикусову.) Смотрите сюда! Собственной тени боитесь?
ФИКУСОВ. Своей тени не боюсь, а вас боюсь.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Нас бояться не стоит. Садитесь, проверим рефлексы.
ФИКУСОВ. Сейчас! Так вам и поверил!
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Мы только померяем давление.
ФИКУСОВ. Давление у меня — хоть в космос!
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. И все же...
ГУЛЬСУМ. Флус Миннатович, проверьтесь, вам же лучше будет.
ЗАРИМА. Ну кого ты боишься? Мы же здесь!
ФИКУСОВ (смиряясь с происходящим). Сдаюсь. Пусть будет по-вашему. Лучше ужасный конец, чем ужас без конца.
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (измеряет Флусу давление, говорит 2-му). Верхнее под двести... Давай укол.
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (подходит со шприцем к Флусу). Больной… Не нервничайте. Один укольчик — и все!
ФИКУСОВ (вскакивает и хватает полено из камина). Не подходите! Башку разобью! Убью! Застрелить не смогли! КАМАЗом не задавили! А теперь ядом взять хотите?! Помогите! Убивают! Киллеры! Кровопийцы! (Хочет выпрыгнуть из окна, белые халаты успевают схватить его.)
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (Гульсум). Сестричка, быстро к шоферу, пусть несет смирительную рубашку. (Гульсум убегает.)
ФИКУСОВ. Гульсум! Не ходи! Они и тебя! и меня! всех троих убьют!
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Успокойтесь, больной. Сейчас мы сделаем вам укол, и вы просто заснете.
ФИКУСОВ. Ма-ма!
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Высокое давление. Возможно кровоизлияние… Нужна госпитализация. Вы согласны?
ФИКУСОВ. Зарима, Зарима! Не верь им! Вызови милицию! (Кидает ей пулю.) Отдай пулю на экспертизу! На отпечатки пальцев!
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (Зариме). Мания преследования на фоне острого мужского климакса. Увы. Типичная картина.
ЗАРИМА (спокойно). Я давно заметила неладное.
Фикусов от этого теряет дар речи. Ему быстро делают укол, от которого он постепенно успокаивается. В комнату входит шофер со смирительной рубашкой, за ним Гульсум. Два белых халата и шофер надевают на Флуса смирительную рубашку.
ЗАРИМА. Проводить вас?
ФИКУСОВ. Проводи! Езжай следом! Узнаешь, где они труп выкинут!
1-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ (Зариме). Не надо. Он явно перевозбужден. Реактивное состояние.
ФИКУСОВ. Отпустите меня! Отпустите! Я вам дам столько денег, сколько пожелаете! Хотите, дворец отдам?! Только не убивайте!
2-Й БЕЛЫЙ ХАЛАТ. Мы отвезем его в психбольницу на Арском поле. В буйное отделение. Это их профиль. (Флусу.) А вы, больной, не волнуйтесь. Медицина нынче сильная. Быстро поставим на ноги. Пару лет отдохнете — вернетесь в свой дворец как огурчик!
ФИКУСОВ. Огурчики не возвращаются с того света! Пейте мою кровь! Прощайте! Прощайте, мои богатства! Я заработал вас, чтобы бросить шакалам!
Флуса уводят.
ГУЛЬСУМ. Боже мой, какая жалость.
ЗАРИМА. Кого жалеешь, дурочка?
ГУЛЬСУМ. Дядю Флуса.
ЗАРИМА. А меня не жалко? Он на меня, четырнадцатилетнюю, лифчики-трусики надевал. А я на него, старого дурака, в пятьдесят семь лет смирительную рубашку надела. Один-один. (Достает из кармана пулю.) Выкинь подальше.
ГУЛЬСУМ (берет пулю, догадываясь). Так это…
ЗАРИМА. Я. (Изображает выстрел.) Пух! (Открывает шторы.) Господи, какой прекрасный день… Гульсум, сестричка, завари свежий чай. Да покрепче. Почаевничаем в свое удовольствие.
Музыка.
Занавес.
