- Оригинал/Перевод
Идиш. Народная мудрость
1. אַ בהמה האָ ט אַ לאַ נגן צונג און קען נישט רעדן.
[А бэймэ hот а лангн цунг ун кэн ништ рэдн.]
Длинный язык у коровы, а говорить не умеет.
אַ ביסל און אַ ביסל מאַ כט אַ ֿפולע שיסל. 2
[А бисл ун а бисл махт а фулэ шисл.]
Немножко и еще немножко — будет полная миска.
אַ בעל-גאוה איז גוט צו שמײַ סן. 3
[А балгайвэ из гут цу шмайсн.]
Гордеца хорошо бить (т. е. он никому об этом не расскажет).
אַ גוטן מענטשן וועט די שענק נישט קאַ ליע מאַ כן, אַ שלעכטן וועט 4
דער בית–המדרש נישט ֿפאַ רריכטן.
[А гутн мэнчн вэт ди шэнк ништ калье махн, а шлэхтн мэнч вэт дэр бэйс-мидрэш ништ фаррихтн.]
Хорошего еврея шинок* не испортит, плохого еврея синагога не исправит.
אַ גוטן ֿפרײַ נט בעט מען נישט. 5
[А гутн фрайнт бэт мэн ништ.]
Хорошего друга ни о чем не просят.
אַ גוטער ברודער איז די קעשענע. 6
[А гутэр брудэр из ди кэшэнэ.]
Карман — лучший товарищ.
אַ גוטער ֿפאַ רשּפאַ רער איז בעסער ווי אַ שלעכטער ֿפאַ רדינער. 7
[А гутэр фаршпарэр из бэсэр ви а шлэхтэр фардинэр.]
Тот, кто хорошо экономит, лучше того, кто плохо зарабатывает.
אַ גנֿב אַ רבעט גיכער ווי אַ שנײַ דער. 8
[А ганэв арбэт гихер ви а шнайдэр.]
Вор работает быстрее портного.
אַ געהאַ נגענער רײַ סט זיך אויך אַ מאָ ל אָ ּפ ֿפון שטריק. 9
[А геhангэнэр райст зих ойх а мол оп фун штрик.]
И у повешенного иногда веревка рвется.
אַ געוואָ רענע איז ערגער ווי אַ געבאָ רענע. 10
[А геворэнэ из эргер ви а геборэнэ.]
Сделавшийся — хуже уродившегося (о приобретенных чертах характера).
אַ געשלאָ גענעם הונט טאָ ר מען נישט קיין שטעקן ווײַ זן. 11
[А гешлогэнэм hунт тор мэн ништ кейн штэкн вайзн.]
Битой собаке палку не показывают.
אַ דאָ קטער טאָ ר מען נישט װינטשן אַ גוט יאָ ר. 12
[А доктэр тор мэн ништ винчн а гут йор.]
Врачу хорошего года не желают.
13 אַ הון איז גוט צו עסן זאַ לבענאַ נד — איך און די הון.
[А hун из гут цу эсн залбэнанд — их ун ди hун.]
Курицу на ужин хорошо делить между двумя: мной и курицей.
אַ הון וואָ ס קרייט מוז מען קוילען. 14
[А hун вос крейт зол мэн койлэн.]
Кукарекающую курицу надо зарезать** (о человеке, не соответствующем своей социальной нише).
אַ הונט קען קיין קצב נישט זײַ ן. 15
[А hунт кэн кейн кацэв ништ зайн.]
Собаке мясником не быть.
אַ זויל אין האָ ניק איז אויך זיס. 16
[А зойл ин hоник из ойх зис.]
В меду и подошва сладка.
אַ חוֿב איז נישט קיין ברודער. 17
[А хойв из ништ кейн брудэр.]
[Денежный] долг — не брат.
אַ חזן אַ שטומער, אַ שליח אַ קרומער, אַ דאָ קטאָ ר אַ ֿפרומער — 18
זײַ נען נישט קיין גוט ווערט.
[А хазн а штумэр, а шэлиэх а крумэр, а доктор а фрумэр — зайнэн ништ кейн гут вэрт.]
Немой кантор, хромой посыльный, набожный доктор — все трое никуда не годятся.
אַ חזן זינגט נישט אומזיסט. 19
[А хазн зингт ништ умзист.]
Кантор бесплатно не поет.
אַ טראָ ּפן ליבע ברענגט אַ מאָ ל אַ ים טרערן. 20
[А тропн либэ брэнгт а мол а ям трэрн.]
За каплей любви порой приходит море слез.
אַ יונגער דאַ רף לעבן, אַ ן אַ לטער וויל לעבן. 21
[А юнгэр дарф лэбн, ан алтэр вил лэбн.]
Молодой должен жить, старый хочет жить.
אַ ייִד אַ קאַ רגער איז אַ קאַ רגער ייִד. 22
[А йид а каргэр из а каргэр йид.]
Скупой еврей скуп в своем еврействе (так как ведет себя не по-человечески).
אַ ייִדישע טאָ כטער טאָ ר נישט זיצן ליידיק. אַ ז אַ ייִדישע טאָ כטער 23
זיצט ליידיק, זאָ ל זי נייען אַ סטאָ ן; אַ ז זי זיצט ווײַ טער ליידיק,
זאָ ל זי צעטרענען און נייען אויף דאָ ס נײַ .
[А йидише тохтэр тор ништ зицн лэйдик. аз а йидише тохтэр зицт лэйдик, зол зи нэйен а стон; аз зи зицт вайтэр лейдик, зол зи цэтрэнэн ун нэйен аф дос най.]
Еврейке нельзя сидеть без дела. Если еврейка сидит без дела, то пусть сошьет распашонку; если она вновь сидит без дела, то пусть распорет и сошьет заново.
24 אַ ייִדן איז אַ לעמאָ ל בעסער ווי אַ משומד: ער האָ ט נאָ ך די ברירה
[А йидн из алемол бэсэр ви а мэшумэд: эр hот нох ди брэйрэ.]
Еврею всегда лучше, чем выкресту: у него еще есть выбор.
אַ ייִדענע נאָ ך זעכציק יאָ ר איז אַ האַ לבער מאַ נסביל. 25
[А йидэнэ нох зэхцик йор из а hалбэр мансбил.]
Баба после шестидесяти — наполовину мужик.
אַ יתום וויינט אַ סך, ביטער האַ רץ רעדט אַ סך. 26
[А йосэм вэйнт а сах, битэр hарц рэдт а сах.]
Сирота много плачет; тот, у кого горько на сердце, много говорит.
אַ ליידיק-גייער האָ ט קיינמאָ ל קיין צײַ ט נישט. 27
[А лэйдик-гейер hот кейнмол кейн цайт ништ.]
У бездельника никогда нет времени.
אַ מאַ ן איז ווי אַ ן ענגער שוך: כאָ טש ער דריקט, דאָ ך מוז אַ ווײַ ב 28
אים טראָ גן.
[А ман из ви ан энгэр шух: хоч эр дрикт, дох муз а вайб им трогн.]
Муж что узкий ботинок: хоть и давит, но носить надо.
אַ מיצווה ֿפון אַ חזיר אַ האָ ר אויסצורײַ סן. 29
[А мицвэ фун а хазэр а hор ойсцурайсн.]
Выдрать у свиньи волосок — благое дело (о скупых, у которых удается урвать пару грошей на благотворительность).
אַ מענטש איז אַ מאָ ל שטאַ רקער ֿפון אײַ זן און אַ מאָ ל שוואַ כער 30
ֿפון אַ ֿפליג.
[А мэнч из а мол штаркэр фун айзн ун а мол швахэр фун а флиг.]
Человек порой крепче железа, а порой слабее мухи.
אַ נאַ ר אויף אַ נאַ רן ֿפאַ רשטייט זיך. 31
[А нар аф а нарн фарштэйт зих.]
Глупец понимает в глупости.
אַ נאַ ר איז דער ערגסטער קאַ ליקע. 32
[А нар из дэр эргстэр каликэ.]
Дурак — худший калека.
אַ נאַ ר בעזעמט זיך איידער די באָ ד איז געהייצט. 33
[А нар бэзэмт зих эйдэр ди бод из гехэйцт.]
Дурак машет веником прежде, чем баня нагреется.
אַ נגיד האָ ט ֿפײַ נט ּכֿבוד ווי אַ קאַ ץ סמעטענע. 34
[А ногэд hот файнт ковэд ви а кац смэтэнэ.]
Богач ненавидит почет, как кот сметану.
אַ נײַ יאָ ר מיט נײַ ע עֿברות. 35
[А най йор мит найэ авэйрэс.]
Новый год — новые грехи.
36 אַ נײַ ער מלך — נײַ ע גזירות
[А найэр мэйлэх — найэ гзэйрэс.]
Новый царь — новые гонения.
אַ סוחר שטאַ רבט נישט איידער ער באַ נקראָ טירט דרײַ מאָ ל — און 37
טאָ מער שטאַ רבט ער, איז אַ סימן, אַ ז ער איז צו ֿפרי געשטאָ רבן.
[А сойхэр штарбт ништ эйдэр эр банкротирт драй мол — ун томэр штарбт эр, из а симэн, аз эр из цу фри гешторбн.]
Купец не умрет, прежде чем трижды не обанкротится; а если умер — значит, преждевременно.
אַ ּפאָ רך וואַ קסט נישט ביז צום הימל און אַ קילע וואַ קסט נישט ביז 38
צו דער ערד.
[А порх вакст ништ биз цум hимл ун а килэ вакст ништ биз цу дэр эрд.]
Парша не дотянется до небес, а грыжа не дотянется до земли (т. е. у всякой напасти есть свои пределы).
אַ קאַ ץ שיקט מען קיין סמעטענע נישט. 39
[А кац шикт мэн кейн смэтэнэ ништ.]
Кошку за сметаной не посылают.
אַ קאַ ץ, אַ ווײַ ב און אַ קעמל לײַ ט מען נישט. 40
[А кац, а вайб ун а кэмл лайт мэн ништ.]
Кошку, жену и верблюда в долг не дают.
אַ קללה איז נישט קיין טעלעגראַ ם; זי קומט נישט אָ ן אַ זוי גיך. 41
[А клолэ из ништ кейн тэлэграм; зи кумт ништ он азой гих.]
Проклятие — не телеграмма, настигает не так быстро.
אַ קראַ נקער ֿפינגער שלאָ גט זיך אָ ּפ. 42
[А кранкэр фингэр шлогт зих оп.]
Удар всегда приходится на больной палец.
אַ קרענק — אָ דער מען קומט איר אַ ריבער, אָ דער מען שטאַ רבט. 43
[А крэнк — одэр мэн кумт ир арибэр, одэр мжн штарбт.]
От болезни либо поправляются, либо умирают.
אַ רײַ כער גאַ סט איז צו לאַ סט. 44
[А райхэр гаст из цу ласт.]
Богатый гость в тягость.
אַ שטילער וואָ רעם גראָ בט טיף. 45
[А штилэр ворэм гробт тиф.]
Тихий червь глубоко копает.
אַ שידוך איז געגליכן צו אַ לײטער: ער קען אַ נדערש נישט שטעלן אויב46
ס‘איז נישט קרום.
[А шидэх из геглихн цу а лэйтэр: эр кэн ништ штэлн ойб с’из ништ крум.]
Сватовство подобно стремянке: не устоит, если не поставлено криво.
אַ שיין ווײַ ב און אַ גוטע קו איז אַ האַ לבע ּפרנסה. 47
[А шэйн вайб ун а гутэ ку из а hалбэ парносэ.]
Красивая жена и хорошая корова — уже ползаработка.
48 אַ שיין ווײַ ב איז אַ געזונט ֿפאַ ר יענעם.
[А шэйн вайб из а гэзунт фар йенэм.]
Красивая жена — залог здоровья.
אַ שיין מיידל — האַ לב נדן. 49
[А шэйн мэйдл — hалб надн.]
Красивая девушка — половина приданого.
אַ שיינע מעשה, אָ בער אַ קורצע. 50
[А шэйнэ майсэ, обэр а курцэ.]
Хороша история, только короткая.
אַ שלימזל ֿפאַ לט אויֿפן רוקן און צעקלאַ פט זיך די נאָ ז. 51
[А шлимазл фалт афн рукн и цэклапт зих ди ноз.]
Неудачник падает на спину и ударяется носом.
אַ שלעכטער שלום איז בעסער ווי אַ גוטער קריג. 52
[А шлэхтэр шолэм из бэсэр ви а гутэр криг.]
Плохой мир лучше хорошей войны.
אַ שעֿפל אין באָ ד לײַ ט מען נישט. 53
[А шэфл ин бод лайт мэн ништ.]
Шайку в бане в долг не дают.
אַ בי ּפרנסה — געזונט איז ֿפאַ ראַ ן. 54
[Абы парносэ — гезунт из фаран.]
Был бы заработок — здоровье есть.
אָ דער געהאָ ּפקעט, אָ דער געשּפרונגען. 55
[Одэр геhопкэт, одэр гешпрунгэн.]
Хочешь скачи, хочешь прыгай (об отсутствии выбора).
אױב די באָ בע װאָ לט געהאַ ט אַ באָ רד, װאָ לט זי געװען אַ זײדע. 56
[Ойб ди бобэ волт геhат а борд, волт зи гэвэн а зэйдэ.]
Кабы у бабушки была борода, она была бы дедушкой (о небылицах).
אויב צײַ ט איז געלט, האָ ב איך קיין צײַ ט ניט. 57
[Ойб цайт из гэлт, hоб их кейн цайт ништ.]
Если время — деньги, то у меня нет времени.
אויך דאָ ס ֿפערד אַ רבעט ֿפאַ ר האָ בער. 58
[Ойх дос фэрд арбэт фар hобэр.]
И лошадь за овес работает.
אויף אַ בלינדן ֿפערד איז גוט צו רײַ טן. 59
[Аф а блиндн фэрд из гут цу райтн.]
На слепой лошади хорошо ехать (о глупых людях, которые бездумно делают то, что им велят).
אויף אַ ּפאַ רכעוואַ טן ֿפערד זעצן זיך אַ לע ֿפליגן. 60
[Аф а фархэватн фэрд зэцн зих алэ флигн.]
На паршивую лошадь все мухи садятся.
אויף וואָ ס דאַ רף מען האָ בן די אָ רעמע לײַ ט? זיי זאָ לן געבן געלט. 61
אויף וואָ ס דאַ רף מען האָ בן די גֿבירים? זיי זאָ לן זאָ גן די דעה.
[Аф вос дарф мэн hобн ди орэмэ лайт? Зэй золн гебн гэлт. Аф вос дарф мэн hобн ди гвирим? Зэй золн зогн ди дейэ.]
Зачем нужны бедняки? Чтобы давали деньги. Зачем нужны богачи? Чтобы давали советы.
אויף נישט רעדן און אויף נישט געבן האָ ט נאָ ך קיינער קיין חרטה 62
נישט געהאַ ט.
[Аф ништ рэдн ун аф ништ гэбн hот кейнэр кейн харотэ ништ геhат.]
Никто еще не жалел о том, что чего-то недосказал или недодал.
אויף צוויי חתונות טאַ נצט מען נישט. 63
[Аф цвэй хасэнэс танцт мэн ништ.]
На двух свадьбах не потанцуешь.
אונטער די אויגן מעג מען אַ קייסער אויך שלאָ גן. 64
[Унтэр ди ойгн мэг мэн а кейсэр ойх шлогн.]
За глаза можно и царя бить.
אַ ז אַ גנֿב האָ ט נישט וואָ ס צו גנֿבענען גנֿבעט ער ֿפון איין קעשענע 65
אין דער צווייטער.
[Аз а ганэв hот ништ вос цу ганвэнэн ганвэт эр фун эйн кэшэшэ ин дэр цвэйтэр.]
Когда вору нечего красть, он крадет из одного кармана в другой.
אַ ז אַ ייִד האָ ט אַ הונט, איז אָ דער דער הונט קיין הונט נישט, אָ דער 66
דער ייִד איז קיין ייִד נישט.
[Аз а йид hот а hунт, из одэр дэр hунт кейн hунт ништ, одэр дэр йид из кейн йид ништ.]
Если у еврея есть собака, то либо это не собака, либо это не еврей***.
אַ ז אַ ייִד האָ ט מזל, גייט אים די ציג אין ֿפעלד און דאָ ס 67
ווײַ ב גייט אין מיקווה; אַ ז נישט — גייט אים דאָ ס ווײַ ב אין ֿפעלד און
די ציג אין מיקווה.
[Аз а йид hот мазл, гейт им ди циг ин фэлд ун дос вайб гейт ин миквэ; аз ништ — гейт им дос вайб ин фэлд
ун ди циг ин миквэ.]
Если еврею везет, то его коза ходит в поле, а жена — в микву****; если нет, то его жена ходит в поле, а коза — в микву.
אַ ז איך בין געזונט, ווייס איך, אַ ז דו ביסט געזונט, ווייסט דו. 68
[Аз их бин гезунт, вэйс их, аз ду бист гезунт, вэйст ду.]
О том, что я здоров, известно мне, о том, что ты здоров, известно тебе.
אַ ז אַ ן אָ רעמאַ ן עסט אַ הון, איז אָ דער ער קראַ נק, אָ דער די הון. 69
[Аз ан орэман эст hун, из одэр эр кранк, одэр ди hун.]
Если бедняк ест курицу, то либо он болен, либо курица больна.
אַ ז ביידע ווילן נישט, ווערט אַ שידוך. 70
[Аз бэйдэ вилн ништ, вэрт а шидэх.]
Когда оба не хотят, сватовство состоится.
אַ ז ברוכות וואָ לטן געקענט העלֿפן, וואָ לט מען זיי ֿפאַ רקויֿפט אין 71
אַ ּפטייק.
[Аз брохэс волтн гекэнт hэлфн, волт мэн зэй фаркойфт ин аптэйк.]
Если бы благословения помогали, их бы продавали в аптеке.
אַ ז גאָ ט וויל שטראָ ֿפן אַ ן אַ ּפיקורס גיט ער אים אַ ֿפרום ווײַ ב. 72
[Аз гот вил штрофн ан апикурс гит эр им а фрум вайб.]
Когда Бог хочет наказать безбожника, он дает ему набожную жену.
אַ ז גאָ ט וויל, דערטרינקט מען זיך אין אַ לעֿפל וואַ סער. 73
[Аз гот вил, дэртринкт мэн зих ин а лэфл васэр.]
Бог захочет — и в ложке утопит.
אַ ז דאָ ס האַ רץ איז ֿפול, גייען די אויגן איבער. 74
[Аз дос hарц из фул, гейэн ди ойгн ибэр.]
Когда сердце переполнено, из глаз льется.
אַ ז דו ווילסט ֿפאַ רגעסן אין אַ לע צרות, טו אָ ן אַ ּפאָ ר ענגע שיך. 75
[Аз ду вилст фаргэсн алэ цорэс, ту он а пор энгэ ших.]
Хочешь позабыть все невзгоды — надень тесные ботинки.
אַ ז די ֿפרוי ֿפאַ רדינט אויף זאַ לץ, האָ ט דער מאַ ן אַ לץ. 76
[Аз ди фрой фардинт аф залц, hот дэр ман алц.]
Если жена зарабатывает на соль, у мужа всего вдоволь.
אַ ז די צרה נעכטיקט איבער, איז די צרה אַ האַ לבע צרה. 77
[Аз ди цорэ нэхтикт ибэр, из ди цорэ а hалбэ цорэ.]
Если беда переночевала, то это полбеды.
אַ ז דער וואָ רעם זיצט אין כריין, מיינט ער אַ ז עס איז קיין זיסערס 78
נישטאָ .
[Аз дэр ворэм зицт ин хрэйн, мэйнт эр аз эс из кейн зисэрс ништо.]
Если червяк сидит в хрене, он думает, что ничего слаще нет.
אַ ז דער חזיר כאַ ּפט דעם ֿפלאָ דן, איז דער ֿפלאָ דן קיין ֿפלאָ דן נישט. 79
[Аз дэр хазир хапт дэм флодн, из дэр флодн кейн флодн ништ.]
Если свинья схватила пирог, то это уже не пирог.
אַ ז דער מאַ ן איז צו גוט ֿפאַ ר דער וועלט איז ער שלעכט ֿפאַ רן ווײַ ב. 80
[Аз дэр ман из цу гут фар дэр вэлт из эр шлэхт фарн вайб.]
Если муж для всех хорош, он плох для жены.
אַ ז דער קראַ נקער גייט צום דאָ קטער ווערט דאָ ס ערשטע געהאָ לֿפן דעם81
דאָ קטער.
[Аз дэр кранкэр гейт цум доктэр вэрт дос эрштэ геhолфн дэм доктэр.]
Когда больной идет к врачу, лучше становится сперва врачу.
אַ ז דער רשע קוקט אין וואַ סער, ּפגרן די ֿפיש. 82
[Аз дэр рошэ кукт ин васэр, пэйгэрн ди фиш.]
Когда злодей смотрит в воду, рыба дохнет.
אַ ז מע איז אפשר רײַ ך, איז מען געוויס קלוג. 83
[Аз мэ из эфшэр райх, из мэн гевис клуг.]
Если кто-то богатый, то наверняка умный.
אַ ז מע איז הונגעריק, נעמט מען ֿפון אַ געּפגרטן ֿפערד די 84
ּפאָ טקעוועס.
[Аз мэ из hунгэрик, нэмт мэн фун а гепэйгертн фэрд ди поткэвэс.]
Голодный даже подковы с дохлой лошади снимет (т. е. он на всё способен).
אַ ז מע איז קראַ נק, איז איין דאגה. 85
[Аз мэ из кранк, из эйн дайгэ.]
Когда болеешь, есть только одна забота.
אַ ז מע איז רײַ ך, איז מען אי שיין, אי קלוג, אי מע קען זינגען. 86
[Аз мэ из райх, из мэн и шэйн, и клуг, и мэ кэн зингэн.]
Если кто богат, то он и красив, и умен, и петь умеет.
אַ ז מע גיט, גיט מען אָ ּפ. 87
[Аз мэ гит, гит мэн оп.]
Когда дают, отдают.
אַ ז מע דאַ רף די מילך, בוקט מען זיך צו דער בהמה. 88
[Аз мэ дарф ди милх, букт мэн зих цу дэр бэймэ.]
Когда нужно молоко, и корове кланяются.
אַ ז מע האָ ט אַ הויז האָ ט מען צוויי דאגות: דירה–געלט טאָ מער וועט 89
מען לעבן און קֿבורה–געלט טאָ מער וועט מען שטאַ רבן.
[Аз мэ hот а hойз, hот мэн цвэй дайгэс: дирэ-гэлт томэр вэт мэн лэбн ун квурэ-гэлт томэр вэт мэн штарбн.]
У кого есть крыша над головой, у того две заботы: деньги за квартиру, если будем жить, и деньги на погребение, если помрем.
אַ ז מע האָ ט נישטאָ קיין מיידל, טאַ נצט מען מיט אַ שיקסע. 90
[Аз мэ hот ништо кейн мэйдл, танцт мэн мит а шиксэ.]
Когда нет еврейской девушки, танцуют с нееврейской.
אַ ז מע וואַ רט, דערוואַ רט מען זיך. 91
[Аз мэ варт, дэрварт мэн зих.]
Когда ждут, дожидаются.
אַ ז מע וויל וויסן, וואָ ס טוט זיך בײַ זיך, זאָ ל מען ֿפרעגן בײַ לײַ טן. 92
[Аз мэ вил висн вос тут зих ба зих, зол мэн фрэгн ба лайтн.]
Если хотите узнать, как у вас дела, спросите у людей.
אַ ז מע וויל קריגן אַ שונא, זאָ ל מען לײַ ען אַ גוטן ֿפרײַ נט. 93
[Аз мэ вил кригн а сойнэ, зол мэн лайэн а гутн фрайнт.]
Хотите получить врага — одолжите хорошему другу.
אַ ז מע ווערט געוווינט צו אַ צרה, ֿפעלט זי. 94
[Аз мэ вэрт гевойнт цу а цорэ, фэлт зи.]
Если свыкнуться с бедой, потом по ней скучаешь.
אַ ז מע זוכט אין שיסל, געֿפינט מען אין ֿפיסל. 95
[Аз мэ зухт ин шисл, гефинт мэн ин фисл.]
Ищут в миске, находят в ногах.
אַ ז מע לעבט מיט אַ רעכענונג, שטאַ רבט מען מיט ווידוי. 96
[Аз мэ лэбт мит а рэхэнунг, штарбт мэн мит видэ.]
Кто живет обдуманно, тот умрет с исповедью.
אַ ז מע לעבט, דערלעבט מען. 97
[Аз мэ лэбт, дэрлэбт мэн.]
Когда живут, доживают.
אַ ז מע לערנט אַ נאַ ר, האָ ט מען צער. 98
[Аз мэн лэрнт а нар, hот мэн цар.]
Учить дурака — сплошная тоска.
אַ ז מע מאַ כט חתונה אַ טאָ כטער, ווערן די ֿפיס געשוואָ לן; אַ ז מע 99
מאַ כט חתונה אַ זון, לייגט מען די ֿפיס אויף די שטאָ לן.
[Аз мэ махт а хасэнэ а тохтэр, вэрн ди фис гешволн; аз мэ махт а хасэнэ а зун, лейгт мэн ди фис аф ди штолн.]
Дочь замуж выдаешь — ноги опухают; сына женишь — ноги клади на стол*****.
אַ ז מע ציילט ֿפאַ רגעסט מען די צרות. 100
[Аз мэ цэйлт фаргэст мэн ди цорэс.]
Когда считаешь, невзгоды забываются.
אַ ז מע קלעבט זיך לאַ נג, קומט גאָ רנישט אַ רויס. 101
[Аз мэ клэбт зих ланг, кумнт горништ аройс.]
Если долго собираться, ничего не выйдет.
אַ ז מע קען נישט אַ ריבער, מוז מען אַ רונטער. 102
[Аз мэ кэн ништ арибэр, муз мэн арунтэр.]
Не получается поверху — значит, нужно понизу.
אַ ז מע רעדט, דעררעדט מען זיך. 103
[Аз мэ рэдт, дэррэдт мэн зих.]
Когда говорят, договариваются.
אַ ז מען איז ברוגז, בײַ סט מען די ּפערענע. 104
[Аз мэн из бройгез, байст мэн ди пэрэнэ.]
Рассерженный перину кусает.
אַ ז מען אַ נטלויֿפט ֿפון אַ ברענענדיק הויז, שטעלט מען זיך נישט אָ ּפ 105
קושן די מזוזה.
[Аз мэн антлойфт фун а брэнэндик hойз, штэлт мэн зих ништ оп кушн ди мэзузэ.]
Выбегая из горящего дома, мезузу****** не целуют.
אַ ז מען זיצט אין דער היים צערײַ סט מען נישט קיין שטיוול. 106
[Аз мэн зицт ин дэр hэйм, цэрайст мэн ништ кейн штивл.]
Когда сидят дома, сапоги не рвутся.
אַ ז מען שלאָ ֿפט מיט הינט, שטײט מען אױף מיט ֿפלײ. 107
[Аз мэн шлофт мит hинт, штэйт мэн уф мит флэй.]
Когда спят с собаками, просыпаются со вшами.
אַ ז מען שלאָ ֿפט, זינדיקט מען נישט. 108
[Аз мэн шлофт, зиндикт мэн ништ.]
Когда спят, не грешат.
אַ ז עס איז שווער אין קעשענע, איז גרינג אויֿפן האַ רצן. 109
[Аз эс из швэр ин кэшэнэ, из гринг афн hарцн.]
Когда тяжело в кармане, легко на душе.
אַ ז עס ברענט די באָ רד, איז ליכטיק אין די אויגן. 110
[Аз эс брэнт ди борд, из лихтик ин ди ойгн.]
Когда борода горит, в глазах светлеет.
אַ ז עס וואָ לט נישט געווען קיין נאַ רן, טאָ וואָ ס וואָ לטן מיר געטויגט? 111
[Аз эс волт ништ гевэн кейн нарн, то вос волтн мир гетойгн?]
Кабы не было дураков, на что бы мы годились?
אַ ז עסן חזיר, איז כאָ טש ֿפעטע. 112
[Аз эсн хазир, из хоч фэтэ.]
Коли есть свинину, то хоть жирную (т. е. если уж грешить, то от души).
אַ ז ּפרנסה איז ליב, איז דער געזונט הֿפקר. 113
[Аз парносэ из либ, из дэр гезунт hэфкэр.]
Заработок любить — здоровье губить.
אַ זוי ווי דער בעל-הבית האַ לט דאָ ס הינטל, אַ זוי האַ לט ער דאָ ס 114
גאַ נצע געזינטל.
[Азой ви дэр балабос hалт дос hинтл, азой hалт эр дос ганцэ гэзинтл.]
Как хозяин обращается с собакой, так он обращается и со всеми домочадцами.
אַ זוי לאַ נג דער מענטש לעבט איז אים די גאַ נצע וועלט צו קליין; 115
נאָ כן טויט איז אים דער קֿבר גענוג.
[Азой ланг дэр мэнч лэбт из им ди ганцэ вэлт цу клэйн; нохн тойт из им дэр кэйвэр генуг.]
Пока человек жив, ему целого мира мало, а после смерти ему могила в самый раз.
איטלעכס טעּפל געֿפינט זיך זײַ ן דעקל. 116
[Итлэхс тэпл гефинт зих зайн дэкл.]
Каждому горшку своя крышка.
איין אויג האָ ט מער גלויבן ווי צוויי אויערן. 117
[Эйн ойг hот мэр глойбн ви цвэй ойерн.]
Одному глазу верят больше, чем двум ушам.
איין צד הערט מען נישט אויס. 118
[Эйн цад hэрт мэн ништ ойс.]
Одну сторону не выслушивают.
אין אַ ליידיק טעּפל קען די ברכה נישט אַ רײַ ן. 119
[Ин а лэйдик тэпл кэн ди брохэ ништ арайн.]
Над пустым горшком благословение не произнесешь.
אין דעם שּפיגל זעט איטלעכער זײַ ן בעסטן פרײַ נד. 120
[Ин дэм шпигл зэт итлэхэр зайн бэстн фрайнд.]
Некоторые видят в отражении лучшего друга.
אין דער ּתורה איז דאָ מער קללות ווי ברכות. 121
[Ин дэр тойрэ из до мэр клолэс ви брохэс.]
В Торе больше проклятий, чем благословений.
אַ לע מעטשן זײַ נען ֿפון ווײַ טן גוט. 122
[Алэ мэнчн зайнэн фун вайтн гут.]
Все люди издалека хорошие.
אַ לץ איז נישט ּפוטער װאָ ס קומט אַ רױס ֿפון דער קו. 123
[Алц из ништ путэр вос кумт аройс фун дэр ку.]
Не всё то масло, что от коровы.
אַ לץ קען דער מענטש ֿפאַ רגעסן נאָ ר נישט עסן. 124
[Алц кэн дэр мэнч фаргэсн нор ништ эсн.]
Человек может забыть что угодно, но только не поесть.
אֵ לץ קען מען קויֿפן, נאָ ר קיין ׂשכל נישט. 125
[Алц кэн мэн койфн, нор кейн сэйхл ништ.]
Всё можно купить, кроме мозгов.
אַ ן אייזל דערקענט מען אין די לאַ נגע אויערן, אַ נאַ ר אין דער 126
לאַ נגער צונג.
[Ан эйзл дэркэнт мэн ин ди лангэ ойэрн, а нар ин дэр лангэр цунг.]
Осла узнают по длинным ушам, а дурака — по длинному языку.
אַ ן אַ למנה איז אַ מיצװה צו קיצלען. 127
[Ан алмонэ из а мицвэ цу кицлэн.]
Пощекотать вдову — благое дело.
אַ ן אָ ּפגעשּפאַ רטע קאָ ּפיקע איז בעסער ווי אַ ֿפאַ רדינטער רובל. 128
[Ан опгешпартэ копикэ из бэсэр ви а фарндинтэр рубл.]
Сэкономленная копейка лучше заработанного рубля.
אַ ן אָ רעמאַ ן האָ ט זיבן ציגן און האָ ט נישט קיין מילך און נישט 129
קיין ּפוטער — און אַ נגיד האָ ט איין קו און האָ ט אַ לץ.
[Ан орэман hот зибн цигн ун hот ништ кейн милх ун ништ кейн путэр — ун а ногед hот эйн ку ун hот алц.]
У бедняка семь коз, но ни молока, ни масла у него нет, а у богача одна корова, и всё у него есть.
אָ ן סֿפרים איז מען אָ ן האַ רץ. 130
[Он сфорим из мэн он hарц.]
Без книг — что без души (имеются в виду религиозные книги).
אַ ן עברה קאָ סט אויך געלט. 131
[Ан авэйрэ кост ойх гэлт.]
Грех тоже стоит денег.
אַ ן עקשן איז ערגער ווי אַ משומד. 132
[Ан акшн из эргэр ви а мэшумэд.]
Упрямец хуже выкреста.
אַ ֿפילו דער רײַ כסטער זײגער האָ ט נישט מער װי זעכציק מינוט. 133
[Афилэ дэр райхстэр зэйгэр hот ништ мэр ви зэхцик минут.]
Даже в самых дорогих часах всего шестьдесят минут.
אַ ֿפריִער קען מען זיך נישט זאַ ט אָ נקוקן, דערנאָ ך קען מען זיך נישט 134
קוקן גלײַ ך אין די אויגן.
[Африэр кэн мэн ништ зат онкукн, дэрнох кэн мэн зих ништ кукн глайх ин ди ойгн.]
Сперва не могут наглядеться, а потом не могут глядеть.
אַ רום מיר מיט ווערטער, אַ רום דיר מיט ברעטער. 135
[Арум мир мит вэртэр, арум дир мит брэтэр.]
Чтобы меня обложили словами, а тебя досками.
בײַ אַ גאַ נדז קלײַ בט מען נישט קיין האָ בער. 136
[Ба а гандз клайбт мэн ништ кейн hобэр.]
У гуся овес не хранят.
בײַ אַ ווײַ בל, וואָ ס האָ ט אַ גוטע מערכה, רעגנט נישט בשעת זי 137
הענגט וועש.
[Ба а вайбл, вос hот а гутэ марохэ, рэгнт ништ бэшас зи hэнгт вэш.]
Если женщина удачлива, над ее развешенным бельем дождь не пойдет.
בײַ אַ ֿפערד קוקט מען אויף די ציין; בײַ אַ מענטשן אויֿפן ׂשכל. 138
[Ба а фэрд кукт мэн аф цэн; ба а мэнч афн сэйхл.]
У лошади смотрят зубы, у человека — ум.
בײַ נאַ כט זענען אַ לע קי שוואַ רץ 139
[Ба нахт зэнэн алэ ки шварц.]
Ночью все коровы черные (о некрасивых женщинах).
בײַ ם גוי איז די קליאַ מקע אויך טריֿפה. 140
[Бам гой из ди клямкэ ойх трэйфэ.]
В нееврейском доме даже дверная ручка трефна́я******.
במקום שאין איש איז אַ הערינג אויך אַ ֿפיש. 141
[Бимкэм шээйн иш из а hэринг ойх а фиш.]
Когда нет рыбы, селедка — тоже рыба.
בעסער אַ געזונטער אָ רעמאַ ן איידער אַ קראַ נקער נגיד. 142
[Бэсэр а гезунтэр орэман эйдэр а кранкэр ногэд.]
Лучше здоровый бедняк, чем больной богач.
בעסער אֵ גרינגער טויט איידער אַ שווערער לעבן. 143
[Бэсэр а грингэр тойт эйдэр а швэрэр лэбн.]
Лучше легкая смерть, чем тяжелая жизнь.
בעסער אַ מיאוסע לאַ טע איידער אַ שיינע לאָ ך. 144
[Бэсэр а миэсэ латэ эйдэр а шэйнэ лох.]
Лучше уродливая заплатка, чем красивая дырка.
בעסער אַ נאָ ענטער חסרון איידער אַ ווײַ טע מעלה. 145
[Бэсэр а ноэнтэ хисорн эйдэр а вайтэ майлэ.]
Лучше близкий недостаток, чем далекое достоинство.
בעסער אַ ּפאַ טש ֿפון אַ חכם איידער אַ קוש ֿפון אַ נאַ ר. 146
[Бэсэр а пач фун а хохм эйдэр а куш фун а нар.]
Лучше пощечина от мудреца, чем поцелуй от глупца.
בעסער איין בהמה איידער צוויי ציגן. 147
[Бэсэр эйн бэймэ эйдэр цвэй цигн.]
Лучше одна корова, чем две козы.
בעסער געזונט שטיין איידער קראַ נק זיצן. 148
[Бэсэр гезунт штейен эйдэр кранк зицн.]
Лучше стоять здоровым, чем сидеть больным.
בעסער דאָ ס ערגסטע ֿפון דעם בעסטן, איידער דאָ ס בעסטע ֿפון 149
דעם ערגסטן.
[Бэсэр дос эргстэ фун дэм бэстэ, эйдэр дос бюсте фун дэм эргстн.]
Лучше худшее из лучшего, чем лучшее из худшего.
בעסער זיך נעמען צום מויל איידער זיך נעמען צום האַ רצן. 150
[Бэсэр зих нэмэн цум мойл эйдэр зих нэмэн цум харцн.]
Лучше принять на грудь, чем близко к сердцу (букв. лучше ртом, чем сердцем, т. е. поесть).
בעסער עסן ֿפאַ רן דאַ וונען איידער דאַ וונען ֿפאַ רן עסן. 151
[Бэсэр эсн фарн давнэн эйдэр давнэн фарн эсн.]
Лучше поесть до молитвы, чем молиться до еды*******.
בעסער רעדן מיט אַ ייִדענע און טראַ כטן וועגן גאָ ט איידער רעדן 152
מיט גאָ ט און טראַ כטן וועגן אַ ייִדענע.
[Бэсэр рэдн мит а йидэнэ ун трахтн вэгн гот эйдэр рэдн мит гот ун трахтн вэгн а йидэнэ.]
Лучше говорить с бабой и думать о Боге, чем говорить с Богом и думать о бабе.
גאָ ט זאָ ל אָ ּפהיטן ֿפון אַ גוייִשער האַ נט און ֿפון אַ ייִדישער צונג. 153
[Гот зол обhитн фун а гойишэр hант ун фун а йидишэр цунг.]
Упаси бог от руки нееврея и языка еврея.
גאָ ט זיצט אויבן און ּפאָ רקעט אונטער. 154
[Гот зицт ойбн ун поркет унтер.]
Бог сидит наверху, а карает внизу.
גוטס ֿפילט מען נאָ ך די שלעכטס. 155
[Гутс филт мэн нох ди шлэхтс.]
Хорошее [сильнее] ощущается после плохого.
גיי ּפאַ וואָ ליע, וועסטו גיכער קומען. 156
[Гей паволье, вэсту гихэр кумэн.]
Иди медленнее — быстрее доберешься.
גנֿבים און ֿפאַ רליבטע האָ בן ליב ֿפינצטערניש. 157
[Гановим ун фарлибтэ hобн либ финцтэрниш.]
Воры и любовники любят темноту.
געלעבט און געלעבט און ֿפאָ רט געשטאָ רבן. 158
[Гелэбт, гелэбт ун форт гешторбн.]
Жил, жил и всё равно помер.
גערעכט ביסט דו, אָ בער שמײַ סן קומט דיר. 159
[Герэхт бист ду, обэр шмайсн кумт дир.]
Прав-то ты прав, только тебе же достанется.
גרויסע ֿפיש אין אַ גרויסן טײַ ך. 160
[Гройсэ фиш ин а гройсн тайх.]
Большие рыбы — в большой реке.
דאָ ס וועלטעלע איז שיין, יעדערער האָ ט זײַ ן לויט. 161
[Дос вэлтэлэ из шэйн, йедэр hот зайн лойт.]
Мир прекрасен, у каждого свой долг.
די אייגענע יענטע נאָ ר מיט אַ ן אַ נדער לענטע. 162
[Ди эйгэнэ йентэ нор мит ан андэр лэнтэ.]
Та же Ента********, да другая лента.
די איינע קלאָ גט וואָ ס די ּפערל איז שיטער, און די צווייטע — 163
וואָ ס די ּפערלגרויּפען זײַ נען שיטער.
[Ди эйнэ клогт вос ди пэрл из шитэр, ун ди цвэйтэ — вос ди пэрлгройпн зайнэн шитэр.]
Одна жалуется, что перлы мелкие, другая — что перловка мелкая.
די בעסטע מילכיקס איז אַ שטיקל ֿפלייש. 164
[Ди бэстэ милхикс из а штикл флейш.]
Лучшее молочное — это мясное.
די גבירים עסן נישט קיין גאָ לד, די אָ רעמעלײַ ט עסן נישט קיין 165
שטיינער.
[Ди гвирим эсн ништ кейн голд, ди орэмлайт эсн ништ кейн штэйнэр.]
Богачи не едят золото, бедняки не едят камни.
די וועלט איז אויך נישט קיין ּפוסטע קרעטשמע. 166
[Ди вэлт из ойх ништ кейн пустэ крэчмэ.]
Мир — не пустая корчма (т. е. не без добрых людей).
די וועלט איז קיילעכדיק און דער רובל איז גליטשיק. 167
[Ди вэлт из кейлэхдик ун дэр рубл из гличик.]
Мир крутится, а рубль скользкий.
די טעג שלעּפן זיך און די יאָ רן ֿפליען. 168
[Ди тэг шлэпн зих ун ди йорн флиэн.]
Дни тянутся, а годы летят.
די ערשטע ווײַ ב איז אַ הונט, די צווייטע — אַ קאַ ץ, די דריטע — 169
אַ מויז.
[Ди эрштэ вайб из а hунт, ди цвэйтэ — а кац, ди дрите — а мойз.]
Первая жена — собака, вторая — кошка, третья — мышь.
די צײַ ט איז דער בעסטער דאָ קטער. 170
[Ди цайт из дэр бэстэр доктэр.]
Время — лучший врач.
די קאַ שע איז הייס — ֿפאַ רטרינקט מען מיטן קאַ לטן ווײַ ן; דער 171
ווײַ ן איז קאַ לט, ֿפאַ רבײַ סט מען מיט דער הייסער קאַ שע.
[Ди каше из hейс — фартринкт мэн митн калтн вайн; дэр вайн из калт, фарбайст мэн мит дэр hэйсер каше.]
Каша горячая — запей холодным вином; вино холодное — закуси горячей кашей.
דעם רֿבס קו מעג. 172
[Дэм ровс ку мэг.]
Корове раввина — можно.
דער אָ רעמאַ ן איז קלאָ ר אין זײַ ן חשבון. 173
[Дэр орэман из клор ин зайн хэшбн.]
У бедняка расчет точный.
דער גלאָ ק קלינגט ווײַ ל ער איז ּפוסט. 174
[Дэр глок клингт вайл эр из пуст.]
Колокол звенит, потому что полый.
דער גנב איז ערלעך אַ ז ער קען נישט גנבענען. 175
[Дэр ганэв из эрлэх аз эр кэн ништ ганвэнэн.]
Вор честен, когда не может украсть.
דער דאָ קטער האָ ט אַ רֿפואה צו אַ לץ, אָ בער נישט צום דלות. 176
[Дэр доктэр hот а рэфуэ цу алц, обэр ништ цум далэс.]
У врача есть лекарство от всего, кроме бедности.
דער הונגער גייט נישט ֿפאַ רן טאַ נץ. 177
[Дэр hунгэр гейт ништ фарн танц.]
Голоду не до танцев.
דער וואָ ס טוט ֿפאַ רזעט צו מאָ ל; דער וואָ ס טוט גאָ רנישט ֿפאַ רזעט 178
אַ לע מאָ ל.
[Дэр вос тут фарзэт цу мол; дэр вос тут горништ фарзэт алэ мол.]
Тот, кто делает, иногда ошибается; тот, кто ничего не делает, ошибается всегда.
דער חזיר זאָ ל האָ בן הערנער, וואָ לט די וועלט קיין קיום נישט געהאַ ט. 179
[Дэр хазэр зол hобн hэрнэр, волт ди вэлт кейн койм ништ hобн.]
Если бы у свиньи были рога, мир был бы обречен.
דער שענקער האָ ט האָ לט דעם שיּכור, אָ בער זײַ ן טאָ כטער ֿפאַ ר 180
אַ ווײַ ב גיט ער אים נישט.
[Дэр шэнкэр hот hолт дэм шикэр, обэр зайн тохтэр фар а вайб гит эр им ништ.]
Шинкарь любит пьяницу, но свою дочь ему в жены не отдаст.
דרײַ זאַ כן וואָ ס עס טויג נישט ציען: אַ קרענק, אַ באָ רשטש און 181
אַ שידוך.
[Драй захн вос эс тойг ништ циэн: а крэнк, а борщ ун а шидэх.]
Три дела не затягивай: болезнь, борщ и сватовство.
דרײַ זײַ נען ערגער ווי געשטאָ רבן: אַ בלינדע, אַ ן אַ למנה און אַ 182
בעזדעטניצע.
[Драй зайнэн эргер ви гешторбн: а блиндэ, ан алмонэ ун а бездетницэ.]
Троим [женщинам] хуже, чем мертвым: слепой, вдове и бездетной.
האָ סטו די דיטקע, קויֿפסט דו די בולקע. 183
[hосту ди диткэ, койфст ду ди булкэ.]
Будет медяк — купишь булку.
וואָ לט עס נישט געווען מײַ ן נאַ ר, וואָ לט איך אויך געלאַ כט. 184
[Волт эс ништ гевэн майн нар, волт их ойх гелахт.]
Кабы был не мой дурак, мне тоже было бы смешно (о своих детях).
וואָ לטסטו זײַ ן אַ רֿב, וואָ לט דאָ ס שטעטל ברענען. 185
[Волтсту зайн а ров, волт дос штэтл брэнэн.]
Кабы ты был раввином, всё местечко бы сгорело.
וואָ ס אַ נאַ ר קען טאָ ן מיט זײַ ן נאַ רישקייט, קען נישט טאָ ן קיין רשע 186
מיט זײַ ן רשעות.
[Вос а нар кэн тон мит зайн наришкайт, кэн ништ тон кейн рошэ мит зайн ришэс.]
Что глупец может натворить своей глупостью, того не сделает злодей своим злодейством.
וואָ ס איז אַ ייִדישער גליק? אַ ז אַ מענטש ֿפאַ לט און ברעכט די לינקע 187
האַ נט.
[Вос из а йидишэр глик? А мэнч фалт ун брэхт ди линкэ hант.]
Что такое еврейское счастье? Когда человек падает и ломает левую руку.
וואָ ס ווערט מען אָ ן אַ ז מע לעבט? דערווײַ ל עסט מען בלינטשיקעס. 188
[Вос вэрт мэн он аз мэн лэбт? Дервайл эст мэн блинчикэс.]
Жизнь проходит, а пока давайте поедим блинчики.
וואָ ס מע טאָ ר נישט ווילט זיך. 189
[Вос мэ тор ништ вилт зих.]
Чего нельзя, того хочется.
וואָ ס ֿפאַ ר אַ דור, אַ זאַ משיח. 190
[Вос фар а дор, аза машиах.]
Какое поколение, такой и мессия.
װאָ ס קען װערן ֿפון די שאָ ף אַ ז דער װאָ לף איז דער ריכטער? 191
[Вос кэн вэрн фун ди шоф аз дэр волф из дэр рихтрэр?]
Что станется с овцой, если судья — волк?
ווּו מע דאַ רף האָ בן מוח העלֿפט נישט קיין ּכוח. 192
[Ву мэ дарф hобн мойех hэлфт ништ кейн койех.
Где нужен ум, сила не поможет.
ווײַ ל דאָ ס לעבל ברויט איז קײַ לעכדיק, גייען דערֿפאַ ר די קאַ טשקעס 193
באָ רוועס.
[Вайл дос лэбл бройт из кайлэхдик, гейен дэрфар ди качкэс борвэс.]
Буханка хлеба круглая, поэтому утки ходят босиком (о несуразице).
וועלכע בעל-הביתטע איז די בעסטע? וועלכע צעטיילט אַ לעמען און 194
ֿפאַ ר איר בלײַ בט נאָ ך אויך איבעריק.
[Вэлхэ балабостэ из ди бэстэ? Вэлхэ цэтэйлт алэмэн ун фар ир блайбт нох ойх ибэрик.]
Какая хозяйка самая лучшая? Которая между всеми разделит, и у нее еще останется.
וועלן זײַ ן יאָ רן, וועלן זײַ ן צרות. 195
[Вэлн зайн йорн, вэлн зайн цорэс.]
Будут годы — будут невзгоды.
װען אַ גנֿב קושט, דאַ רף מען זיך די צײן איבערצײלן. 196
[Вэн а ганэв кушт, дарф мэн зих ди цэйн иберцэйлн.]
Когда вор целует, нужно пересчитать зубы.
װען דאָ ס ֿפערד װאָ לט געהאַ ט װאָ ס צו זאָ גן, װאָ לט עס גערעדט. 197
[Вэн дос фэрд волт геhат вос цу зогн, волт эс гэрэдт.]
Кабы лошади было, что сказать, она бы говорила.
ווען ֿפרייט זיך אַ קאַ ליקע? אַ ז ער זעט אַ גרעסער קאַ ליקע. 198
[Вэн фрэйт а каликэ? Аз эр зэт а грэсэр каликэ.]
Когда радуется калека? Когда видит еще большего калеку.
ווער איז אַ גנב — ווער עס גנבעט אָ דער ווער עס קען גנבענען? 199
[Вэр из а ганэв — вэр эс ганвэт одэр вэр эс кэн ганвэнэн?]
Кто такой вор? Тот, кто ворует или тот, кто умеет воровать? (когда человек не хочет доказывать свое умение делом).
ווער עס גיט לעבן, וועט געבן צום לעבן. 200
[Вэр эс гит лэбн, вэт гебн цум лэбн.]
Кто дает жизнь, даст и на жизнь.
ווער עס האָ ט נישט, זאָ ל נישט לײַ ען. 201
[Вэр эс hот ништ, зол ништ лайэн.]
У кого нет, пускай не одалживает.
זאָ ל מען נישט געּפרוווט ווערן, צו וואָ ס מע קען געוווינט ווערן. 202
[Зол мэн ништ гепрувт вэрн, цу вос мэ кэн гевойнт вэрн.]
Чтоб нам не испытать всего того, к чему мы можем привыкнуть.
זוך נישט קיין ּפגימה אויף דער זעג. 203
[Зух ништ кейн пгимэ аф дэр зэг.]
Не ищи щербинку в пиле.
זי גיסט טרערן און זאַ לצט דעם ֿפיש. 204
[Зи гист трэрн ун залцт дэм фиш.]
Она льет слезы и солит рыбу (о неискренности).
יעדער בר-מינן איז אַ ן ערלעכער מאַ ן. 205
[Йедэр бармэнэн из ан эрлэхэр ман.]
Каждый покойник — порядочный человек.
יעדער געשעֿפט דאַ רף האָ בן זײַ ן משוגענעם. 206
[Йедэр гешэфт дарф hобн зайн мэшугэнэм.]
В каждом деле свой сумасшедший.
יעדער האָ ט זײַ ן בערגל מיסט ֿפאַ ר זײַ ן טיר. 207
[Йедэр hот зайн бэргл мист фар зайн тир.]
У каждого за дверью своя кучка мусора.
יעדער וואָ רעם האָ ט זײַ ן דאַ רום. 208
[Йэдэр ворэм hот зайн дарум.]
Каждому червю — свое «потому».
יעדער קויל גייט מיט אַ ן אַ דרעס. 209
[Йедэр койл гейт мит ан адрэс.]
У каждой пули свой адрес.
יעדער שמויגער איז ֿפאַ ר זיך אַ טויגער. 210
[Йедер шмойгэр из фар зих а тойгэр.]
Каждый неудачник считает себя на что-то пригодным.
ּכֿבוד איז ווי אַ שאָ טן: וואָ ס מער מע לויֿפט אים נאָ ך, אַ לץ ווײַ טער 211
אַ נטלויֿפט ער.
[Ковэд из ви а шотн: вос мэр мэ лойфт им нох, алц вайтэр антлойфт эр.]
Почет что тень; чем больше за ним пытаются угнаться, тем дальше он убегает.
ליגן האָ בן קורצע ֿפיס. 212
[Лигн hобн курцэ фис.]
У лжи ноги коротки.
מיט אַ ייִדן איז נאָ ר גוט צו ליגן אויף איין בית-קברות. 213
[Мит а йидн из нор гут цу лигн аф эйн бэйс-кворэс.]
С евреем хорошо только лежать на одном кладбище (о несговорчивости евреев).
מיט אַ קרוב איז גוט צו עסן קוגל, אָ בער נישט אויף איין טעלער. 214
[Мит а корэв из гут цу эсн кугл, обэр ништ аф эйн тэлэр.]
Хорошо с родней есть кугл*********, но не из одной тарелки.
מיט האָ ֿפן און מיט האַ רן טוט מען זיך גענאַ רן. 215
[Мит hофн ун мит hарн тут мэн зих генарн.]
Упованиями и надеждами только себя дурить.
מע לייענט אין די באַ קן, ווי אַ זוי די ציין קנאַ קן. 216
[Мэ лэйнт ин ди бакн ви азой ди цэйн кнакн.]
По щекам читают, как зубы жуют.
מע קראַ צט נישט דעם קאָ ּפ סּתם; אָ דער מע האָ ט צרות, אָ דער לײַ ז. 217
[Мэ крацт ништ дэм коп стам; одэр мэ hот цорэс, одэр лайз.]
Голову просто так не чеши: либо горести, либо вши.
מער שענקער — מער טרינקער. 218
[Мэр шэнкэр — мэр тринкэр.]
Больше шинкарей — больше пьяниц.
נאָ ר געזונט איז אַ האַ לבע קרענק. 219
[Нор гезунт их а hалбэ крэнк.]
Одно только здоровье — наполовину хворь (говорится, когда нет заработка).
נויט ברעכט אײַ זן. 220
[Нойт брэхт айзн.]
Нужда ломает железо.
נײַ ן רבנים קענען קײן מנין נישט מאַ כן אָ בער צען שוסטערס יאָ . 221
[Найн рабоним кэнэн кейн миньян ништ махн обэр цэн шустэрс йо.]
Девять раввинов не могут составить миньян**********, а десять сапожников — могут.
נײַ ע חוֿבות לאָ זט מען אַ לט ווערן און אַ לטע חוֿבות צאָ לט מען נישט. 222
[Найе хойвэс лозт мэн алт вэрн ун алтэ хойвэс цолт мэн ништ.]
Новые долги забываются, а старые долги не платятся (шутливая поговорка торговцев).
נישט געזאָ גט איז אויך געזאָ גט. 223
[Ништ гезогт из ойх гезогт.]
Что не сказано — тоже сказано.
נישט וואָ ס טוט אַ מאָ ל אַ חכמה איז אַ חכם; נישט דער וואָ ס טוט 224
אַ מאָ ל אַ נאַ רישקייט איז אַ נאַ ר.
[Ништ вос тут амол а хохмэ их а хохм; ништ дэр вос тут амол а наришкайт из а нар.]
Не всякий, кто однажды поступил мудро, мудрец; не всякий, кто однажды поступил глупо, глупец.
נישט ֿפון אַ שיינער צורקע ווערט אַ גוט ווײַ ב. 225
[Ништ фун а шэйнэр цуркэ вэрт а гут вайб.]
Чтобы стать хорошей женой, красивого личика мало.
נישט ֿפון נחת לעבט מען, נישט ֿפון צרות שטאַ רבט מען. 226
[Ништ фун нахэс лэбт мэн, ништ фун цорэс штарбт мэн.]
Не от радости живем, не от горести помрем.
נישט קיין ראָ סל קען דאָ שאַ טן, נישט קיין יאָ יכל קען דאָ ּפראַ ווען. 227
[Ништ кейн росл кэн до шатн, ништ кейн йойхл кэн до правн.]
Тут не помочь ни рассолом, ни бульоном (о безнадежно больном).
ס‘איז אַ זוי גוט צו זײַ ן אָ ן אַ ווײַ ב, אַ ז מע ווערט משוגע און מע האָ ט 228
חתונה.
[С’из азой гут цу зайн он а вайб, аз мэ вэрт мэшугэ ун мэ hот хасэнэ.]
Без жены так хорошо, что человек сходит с ума и женится.
עלטערן האָ בן גלעזערנע אויגן. 229
[Элтэрн hобн глэзэрнэ ойгн.]
У родителей глаза из стекла (о слепой любви к детям).
עס איז גוט, אַ ז מע זאָ גט אַ גלײַ ך-ווערטל; אַ ז מע זאָ גט עס נישט, איז 230
נאָ ך בעסער.
[Эс из гут, аз мэ зогт а глайх-вэртл; аз мэ зогт эс ништ, из нох бэсэр.]
Хорошо, когда произносят поговорки; когда их не произносят, еще лучше.
עס איז גרינגער אויֿפצוהייבן אַ שיּכור ֿפון דער ערד איידער אַ 231
געשעֿפט.
[Эс из грингэр уфцуhойбн а шикэр фун дэр эрд эйдэр а гешэфт.]
Проще поднять с пола пьяного, чем свое дело.
עס אַ רט מיך ווי די קאַ ץ ֿפון מיטוואָ ך. 232
[Эс орт мих ви ди кац фун митвох.]
Меня это волнует, как кошку среда.
עסן איז טײַ ערער ווי אַ קאַ ּפאָ טקעלע. 233
[Эсн из тайерэр ви а капоткэлэ.]
Еда дороже капоты***********.
ער איז שוין געווען אויֿפן ֿפערד און אונטערן ֿפערד. 234
[Эр из шойн гевэн афн фэрд ун унтэрн фэрд.]
Он был и на коне, и под конем.
ער לייגט אַ רײַ ן די קאָ לבאַ סע אין אַ מזוזה. 235
[Эр лейгт арайн ди колбасэ ин а мэзузэ.]
Он сует колбасу в мезузу (о богохульнике).
ֿפאַ ר אַ בילנדיקן הונט דאַ רף מען קיין מורא נישט האָ בן. 236
[Фар а билндикн hунт дарф мэн кейн мойрэ ништ hобн.]
Лающей собаки нечего бояться.
ֿפאַ ר אָ נקוקן צאָ לט מען קיין געלט ניט. 237
[Фар онкукн цолт мэн кейн гэлт ништ.]
За «посмотреть» деньги не платят.
ֿפאַ רוואָ ס טאַ נצט אַ בער? ווײַ ל ער האָ ט קיין ווײַ ב נישט. 238
[Фарвос танцт а бэр? Вайл эр hот кейн вайб ништ.]
Почему медведь пляшет? Потому что у него нет жены.
ֿפון אַ חזיר אַ האָ ר איז אויך גוט. 239
[Фун а хазэр а hор из ойх гут.]
Со свиньи хоть волосок — и то ладно.
ֿפון אַ חזירישן עק קען מען קיין סמיטשיק נישט מאַ כן. 240
[Фун а хазэришн эк кэн мэн кейн смичик ништ махн.]
Из свиного хвоста смычка не сделаешь.
ֿפון אַ קהלשע צרה שלאָ ֿפט מען רוהיק. 241
[Фун а колшэ цорэ шлофт мэн руик.]
Общественная беда никому не причиняет бессонницы.
ֿפון דער ווײַ טנס איז די ליבע גרעסער. 242
[Фун дэр вайтнс из ди либэ грэсэр.]
Издалека любовь сильнее.
ֿפון טויט קען מען זיך נישט אויסקויֿפן. 243
[Фун тойт кэн мэн зих ништ ойскойфн.]
От смерти не откупишься.
ֿפון טיי ווערט מען נישט שיּכור. 244
[Фун тэй вэрт мэн ништ шикер.]
От чая не опъянеешь.
ֿפון עסן ווערט מען נישט בדלות. 245
[Фун эсн вэрт мэн ништ бэдалэс.]
От еды не обеднеешь.
ֿפון ערגסטן זאָ ל קומען מיר און נישט דעם בעסטן ֿפון מיר. 246
[Фун эргстн зол кумэн мир ун ништ дэм бэстн фун мир.]
Пусть мне будут должны худшие, а не я — лучшим.
ֿפון ֿפרעמדס קען מען קיין אייגנס נישט מאַ כן. 247
[Фун фрэмдс кэн мэн кейн эйгнс ништ махн.]
Из чужого своего не сделаешь.
ֿפון צּוווינטשעווען ווערט מען נישט רײַ ך. 248
[Фун цувинчевэн вэрт мэн ништ райх.]
От пожеланий не разбогатеешь.
ֿפון צרות ווערט מען גרוי. 249
[Фун цорэс вэрт мэн грой.]
От невзгод седеют.
ֿפון קנעלן ווערט מען נישט אַ לט. 250
[Фун кнэлн вэрт мэн ништ алт.]
От поучений не стареют.
ּפראַ קטיק קאָ סט געלט. 251
[Практик кост гэлт.]
Опыт стоит денег.
צוויי איז ווי איינער און איינער איז גאָ רנישט. 252
[Цвэй из ви эйнэр ун эйнэр из горништ.]
Два как один, а один — никто.
צוויי קלוגע קענען נישט שטימען. 253
[Цвэй клугэ кэнэн ништ штимэн.]
Два умных во мнении не сойдутся.
צרות מיט אַ וועטשערע קען מען אַ ריבערטראָ גן. 254
[Цорэс мит а вэчэрэ кэн мэн арибэртрогн.]
Невзгоды легче пережить с ужином.
קאָ ך אַ ּפויער אין זיס און זויער, בלײַ בט ער אַ לץ אַ ּפויער. 255
[Кох а пойер ин зис ун зойер, блайбт эр алц а пойер.]
Вари мужика хоть в сладком, хоть в кислом — всё равно останется мужиком.
קאָ רטן האָ בן ֿפײַ נט דרײַ זאַ כן: אַ ווײַ ב, אַ טישטוך און אַ שמועס. 256
[Кортн hобн файнт драй захн: а вайб, а тиштух ун а шмуэс.]
Карты ненавидят троих: жену, скатерть и болтовню.
קומט צום לעבן, דאַ רף מען שטאַ רבן. 257
[Кумт цум лэбн, дарф мэн штарбн.]
Раз уж живешь, придется умереть.
קיין גוטס ֿפאַ רגעסט זיך נישט. 258
[Кейн гутс фаргэст зих ништ.]
Доброе не забывается.
קיינער ווייסט נישט וועמען דער שוך קוועטשט, נאָ ר דער וואָ ס גייט 259
אין אים.
[Кейнэр вэйст ништ вэмэн дэр шух квэчт, нор дэр вос гейт ин им.]
Никто не знает, кому жмут туфли, кроме того, кто в них ходит.
קליינע קינדער דריקן דעם שויס, גרויסע קינדער דריקן דאָ ס האַ רץ. 260
[Клэйнэ киндэр дрикн дэм шойс, гройсэ киндэр дрикн дос hарц.]
Малые дети давят на чрево, взрослые дети давят на сердце.
קראַ נק געווען איז בעסער ווי רײַ ך געווען. 261
[Кранк гевэн из бэсэр ви райх гевэн.]
«Был болен» лучше, чем «был богат».
רבונו של עולם! גיב מיר אַ לץ וואָ ס איך דאַ רף און אַ דרײַ רובלדיקן 262
אין קעשענע.
[Рибойну шэль ойлэм! гиб мир алц вос их дарф ун а драйрублдикн ин кэшэнэ.]
Боже, дай мне всё, что мне нужно, и трешку в кармане.
שטאַ רבן קען מען אָ ן אַ דאָ קטאָ ר אויך. 263
[Штарбн кэн мэн он а доктор ойх.]
Умереть можно и без врача.
ׂשכל און טעכטער האָ ט יעדערער גענוג. 264
[Сэйхл ун тэхтэр hот йедэрэр генуг.]
Мозгов и дочерей всем хватает (о том, что прежде чем выдать дочерей замуж, нужно было собрать им приданое).
ּתכריכים האָ בן נישט קיין קעשענעס. 265
[Тахрихим hобн ништ кейн кэшэнэс.]
У савана нет карманов (т. е. в могилу богатства не утащишь).
* Шинок — питейный дом.
** Парафраз цитаты из талмудической литературы.
*** Традиционно считается, что домашним животным в еврейском доме не место, хотя прямых запретов на их содержание нет.
**** Миква — ритуальная купальня.
***** Свадьбу организует семья невесты, а семья жениха сидит на почетных местах.
****** Мезуза — специальная коробочка на дверном косяке, в которую помещается кусочек пергамента с благословением из Торы.
****** Трефно́е — противоположное кошерному, дозволенному, ритуально чистому
******* Шутливое вольнодумство; до длинной утренней молитвы шахрэс евреи не едят.
******** Ента — женское имя, ставшее нарицательным, означает простую бабу, болтушку, что-то вроде русской поговорочной Дуньки.
********* Запеканка.
********** Миньян — кворум из десяти взрослых мужчин, необходимый для общественного богослужения.
*********** Капота — традиционная длинная верхняя мужская одежда, которую часто ошибочно называют лапсердаком.
