Ҡарға буткаһы тәмлеме?
— Ҡар, ҡар! — тиешеп йылы яҡтан ҡарғалар ҡайтты.
Ҡар башына ҡар етә, оҙаҡламай яҙ етә, тип юраны быны ололар. Тау баштары ҡарҙан әрселһә, исмаһам, унда сығып уйнарбыҙ, тип ҡыуанды балалар.
Бына бер саҡ, ағастарҙа бөрөләр асылғанда, инәйҙәр, апайҙар, бала-саға сыр-сыу килеп йәшел үләнгә аяҡ баҫты.
— Ҡар, ҡар! — тип, ҡарға булып һикереп уйнаны бәләкәстәр. Өлкәндәр ҡаҙан аҫты, бөтәһенә етерлек итеп бутҡа бешерҙе. Ашъяулыҡҡа һәр кем өйөнән килтергән тәм-том теҙелде: һөт, ҡаймаҡ, йомортҡа, ҡоймаҡ… Күңелле таҡмаҡ әйтешеп бейештеләр. Әллә ҡайҙан йыйын тураһында белеп ҡалып егет-елән дә килеп етте. Яландар, тау буйҙары ҡурай моңона күмелде.
Зилә ҡарға бутҡаһына өләсәһе менән барғайны. Әле бәләкәй булһа ла, күпте аңлай ул. Ҡарғаларҙың, ағас баштарына ҡунып, үҙҙәренә ҡарап ултырыуҙарын да күрҙе. Уларға бутҡа бешкәнен дә беләләрме икән ни?! Был турала өләсәһенән һорарға булды.
-Нишләп белмәһен, ти? – Өләсәһе уны ҡосаҡлап алдына ултыртты. – Күрәһеңме, ағастарҙа бөрөләр асылырға тора. Әле яҙҙың һаумал ҡымыҙ кеүек йәш сағы. Бөжәк-фәлән дә юҡ. Ҡарғаларға ошо ваҡытта ем табыу ауырыраҡ. Шуға улар кешеләр һыйланып киткән урындарға килә, берәй нәмә ҡалдырманылармы икән, йәнәһе. Ә инде үҙҙәренә атап ҡалдырған ризыҡҡа бигерәк тә ҡыуаналар, рәхмәт әйтәләр.
-Нисек итеп рәхмәт әйтә улар, өләсәй?
-Ә һин, ҡарға булһаң, нисек әйтер инең?
Зилә бер аҙ уйсан йөҙ сығарып торҙо ла ике ҡулын ҡанат итеп ҡағынды:
-Ҡар-р, ҡар-р! – тип әйтер инем! - Ҡар-р, ҡар-р, беҙгә лә бутҡа бар, бар-р!
-Эйе шул! – тип йылмайҙы өләсәһе. – Бына һин дә ҡарғалар телен отоп алдың! Башҡорттар борондан тәбиғәттең телен аңлаған бит ул, ер-һыуға хөрмәт менән ҡараған. Ҡарға бутҡаһы ла — бик йәмле, күркәм йола.
Бутҡа ашап, у йнап-көлөп туйғас, балалар ҡаҙан төбөндә ҡалған бутҡаны ағас төптәренә һалдылар. Ана бит, ҡарғалар, ысынлап та, баянан бирле уларҙы күҙәтеп ултыра.
Йә, ҡарға, бутҡа тәмлеме?
— Ҡар, ҡар, беҙгә лә бутҡа бар, бар! — тип ҡыуанышты ҡарғалар. — Тәме лә бар, йәме лә бар!
Вкусна ли грачиная каша?
— Кар, кар! — кричали грачи, прилетевшие с юга.
Скоро снег растает, придет весна, решили взрослые. Когда снег сойдет с верхушек гор, тогда и можно будет устроить там игры, обрадовались дети. И вот однажды, когда на деревьях раскрывались почки, бабушки, мамы, детвора в шумном веселье ступили на зелёную траву возле горы.
— Кар, кар! — малыши стали прыгать, как грачи. Кто постарше, разожгли огонь, подвесили казан и сварили кашу на всех. На скатерти разложили все гостинцы, что каждый принёс из дома: молоко, сметану, разноцветные яйца, блины… Поели и стали плясать и петь частушки. Вот подоспели на праздник и джигиты. Луга и предгорья окунулись в музыку курая.
Зиля пришла на грачиную кашу вместе с бабушкой. Хотя девочка ещё мала, она очень смышленая. Увидела, как грачи с деревьев следили за людьми. Неужели они знают, что кашу называют «грачиной»? Зиля спросила об этом у бабушки.
— А как же? Конечно, знают! — Бабушка обняла её и посадила себе на колени. — Видишь, почки только-только раскрываются на деревьях? Ещё весна молода, как свежий кумыс. И нет ещё разных червячков и жучков. Птицам в это время года трудно найти себе пропитание. Поэтому они прилетают поближе к местам, где был человек. Авось что-нибудь перепадет им тоже. А уж если для них специально еду положить, так и вовсе радуются лакомству, благодарят.
— А как они благодарят, бабушка?
— А ты, если бы была грачом, как бы благодарила?
Зиля чуток посидела с задумчивым лицом и воскликнула, размахивая руками, как крыльями:
— Кар-р, кар-р! Вот так я бы сказала! Кар-р, кар-р, и у нас каша бар, бар-р! Каша есть — нам поесть!
— Ну конечно! — улыбнулась бабушка. — Вот и ты научилась говорить на языке грачей! Башкиры испокон веков понимали язык природы, смотрели с любовью на родные леса и реки. И «грачиная каша» — это такой красивый обычай!
Когда все наелись каши, вдоволь поиграли, порезвились, оставшуюся на дне казана кашу дети выложили на пни деревьев. А вон грачи уже давно следят за ними, мол, оставят ли им.
— Ну, грачи, вкусна ли каша?
— Кар, кар, и для нас каша бар, бар! Каша есть — нам поесть! Вкусно так! Красота!
