Xeyirxah qadin
Mən onun haqqında çox eşitmişdim, amma onunla qiyabi tanış deyildim. Çünki mən o mühitlə tanış olanda, artıq dünyadasını dəyişmişdi.. Onun haqqında yazmaq mənə nəsib olduğu üçün, bununla şərəf duyuram. Ona görə ki, həyatda belə insanlar barmağla sayılası qədərdir və belə insanlara, indinin özündə də ehtiyacımız var.
Bu dəyərli qadın Rusiya Federasiyasının əməkdar müəllimi, deputat və xeyirxah insan Teymurova Bikə Ağayevnadır. Onunla bağlı bir neçə nəfərlə görüşdüm və onlarla söhbət əsnasında gördüm ki, o mənim eşitdiyimdən də qat-qat müdrik böyük ürəyə sahib bir qadın olub. Əfsuslar olsun ki, mən onunla sağlığında tanış olmamışam. Kaş əvvəldən onu tanıyardım, bəlkə də bu yazı bam başqa olardı.
Bikə Ağayevnanın ömrünün 50 ili iş fəaliyyəti ilə bağlıdır. Və o bu illər ərzində, durmadan çalışmışdır.
O 1950 ci ildə, Dərbənd pedagoji məktəbini bitirdikdən sonra, Dərbəndin Lazer Kaganoviç adına 8 nömrəli məktəbinə müəllimə gəlir. Və həmin vaxt ora oğlanlar məktəbi olubmuş. Müharibədən sonra, gec təhsil alan uşağlara dərs deyib. Bu məktəbdə müəllim vəzifəsində çalışarkən, o 1956 ci ildə Dağıstan qadınlar pedagoji inistutunu. Və 1965 ildə isə, V Lenin adına Dağıstan dövlət universitetinin tarix fakultəsini bitirib. Həmin ərəfədə də o 8 nömrəli məktəbdə çalışmağa davam edirdi. Onun şagirdləri, ona o qədər heyranlığla bağlı idilər ki, onunla olan xatirələrini yazıblar:<Mən ilk məktəbə gələndə, məni gülərüz və mehriban bir qadın qarşıladı. Bu elm dünyasına xoş gəldin deyə qocağladı. O tək məni deyil, bütün uşağları elə sevgi ilə qarşılayırdı. Mən hər səhər məktəbə gələndə, məktəbin həyətində onu görmək istəyirdim. Hətda tənəffüs zamanı belə, biz ondana ayrılmazdıq. Onu dövrəyə alardıq, bəzən də onun yanında dayanıb, onun əlini tuta bilən şagird, özünü xoşbəxt sanardı>. <Mən bir gün məktəbə gecikmişdim, indi müəllomə nə deyəcəyəm deyə qorxurdum. Sinifə girəndə, qorxa-qorxa soruşdum, gəlmək olar? O bir mənim üzümə baxıb, niyə gecikmisən deyə soruşdu. Mən isə dedim:<Anam işə getmişdi, mən balaca qardaşlarımı baxçaya apardım, ona görə gecikdim. Mənim dizlərimin titrədiyini görən, bu mülayim müəllimə. Keç eyləş, amma bir daha çalış gecikmə. Yaxşı eləmisən, anana köməy etmisən. Anan da sizin üçün çalışır, həmişə onun sözünə bax. Amma sən yenə də çalış bir daha gecikmə. O özünü bütün uşağlara tutub dedi:<Uşağlar, bu sizin hər birinizə aiddir. Ananıza kömək etməlisiniz, analarınız sizin gələcəyiniz üçün çalışırlar. Siz də, dərslərinizi əla oxuyub onları sevindirin>.
Bikə Ağayevnanın öz işində belə dəqiq və işgüzarlığına görə. 1967 ci ildə, onu DAASSRin Ali Sovetinə deputat seçilib. Və xalq ona sığınaraq, Dərbəndin yuxari hissələri mahallarında. Suyun və mağazaların olmamasını şikayət ediblər. Və həmin ərazidə bunların olması üçün, ondan xaiş edirlər. Və Bikə Ağayevna, bu münasibətlə şəhər rəhbərliyinə dəfələrlə yorulmadan müraciyət edir. Bütün bunları, şəhər əhalisi üçün, əldə etməyə çalışır. Və nəhayət, o bunu bacarır. Şəhər rəhbərliyində də bu dəyərli qadının böyük hörməti olub. Onun sözü heç vaxt yerə düşməyib, çünki o özünün mədəniyyəti və müdrik davranışı ilə. Hər yerdə, hər kəsin yanında öz hörmətini qazana bilmişdi.
1871 ci ildə, şəhər partiyasının qadın şöbəsinin müdiri təyin edilir. Burda çalışdığı müddətdə, Dərbəndin 9 mahalının hər birində bir şura yaradır. Mahallardan əlavə, bir çox idarələrdə də həmin şuranı yaratmışdır. Və hər həftə, şuradz görüşlər təşkil edirdi. Və onun hər bir görüşünə, şəhərin hər tərəfindən qadınlar gələrmiş. O bu işdə düz 10 il çalışır. Və bu çalışdığı müddət ərzində, ailələrdə olan problemləri. Küsmüş ailələr, gəlkn qaynana arasındaki münasibət. Savadsız və köməksiz qadınlara arxa dayaq olub. İşlərində də problemi olan qadınlar, ona müraciyət edərdilər. Və o yorlumadan, sevə-sevə bu işləri görerdü.
Bir qadın onun yanına şikayətə gəlir. Deyir:<Mən analığ məzuniyyətindən dönmüşəm, mənim yerimə başqasını götürüblər. Mənə deyirlər ki, sən daha burda işləmirsə. Axı mənim 8 övladım var, mən onları necə dolandırım>. Qadınlar şurasının rəhbəri Bikə Ağayevna soruşur ki:<Sənə xəbərdarlığ etmədən, səni işdən çıxarmağa onların ixtiyarı yoxdur>. Qadın ağlaya-ağlaya deyir ki:<Mən indi gəlmişəm, mənə deyirlər ki, sən burda işləmirsəm>. Bikə Ağayevna qadına deyir:<Sən indi sakit olu və evə get, sabah iş yerinə gedərsən>. Qadən səhər işə gəlir, ondan soruşurlar ki:<Sən Bikə Ağayevnaya şikayət etmisən>. Qadın deyir bəli, bəs nə etməli idim? Qadına deyirlər, get öz yerində işlə.
Bikə Ağayevna Teymurova dünyaya gələndə, anası dünyasını dəyişir. Onu nənəsi, xalası və dayısı onu böyüdürlər. Bəlkə də Allah ona, köməksiz analara əl tutmağı ona görə nəsib edib. O özünün anasız böyüməsini, başqa övladlarında yaşamasını istəməyib. Bu qadın, öz uşağlığ illərindən yazıb:<Mən pedagoji məktəbinə daxil olana kimi anasız olduğumu bilməmişəm. Nənəm çalışıb ki, mən bunu hiss etməyim. Amma böyüyüb yaşa dolduğca, doğmalarım mənə nə qədər mehriban yanaşsalarda, mən bütün uşağlar kimi anamı axtarmışam. Ananın övladına necə sarıldığını, gecələr necə üşüməsin deyə onun üstünü örtməsini düşünmüşəm. Mən ana sözünün mənasını dərindən anlamaq üçün, xəlvət bir qaranlığ otağa çəkilib, gözlərimi yumub Anaaaaa anaaa deyə qışqırmışam. Mən eşitmək istəyirdim ki, görəsən ana sözü necə səslənir? Özüm anasızlığ yaşadığım üçün, başqa uşağlarında bunu yaşamasını istəməmişəm. Bəlkə də Allah mənə, köməksizlərə əl tutam sınağını, buna görə nəsib edib>.
İllər ötdü, zaman dəyişdi. Qadınlar cəmiyuətdə öz yerini tapa bildi. Qadınlar artığ öz sözlərini deyə bildilər, qanunu anladıla. Və qadınlar şurası bağlandı. Nəhayət Bikə müəllimə 1981 ci ildə, Dərbəndin 8 nömrəli məktəbinə, artıq dirrktor kimi qayıtdı. Gəldiyi ilk gündən, onun şagirdləri, onunla heç ayrılmağ istəmirdilər. O uşağla uşağ, böyüklə böyük idi.
Bikə Ağayevna, çalışdığı illər ərzində bir çox mükafatlara layiq görülüb. O 40 ilə yaxın, Sovet dövrünün bilik cəmiyyətində həsabatçı olub. O öz möhtəşəm çıxışları ilə, bir çox iclaslarda iştirak etmişdir. O hər bir çıxışa ürəklə, çox diqqətlə yanaşırdı. Və həmişə, çıxışları biri birindən mükəmməl alınırdı. Onun tədbirlərdə olan çıxışları, indi də xalqın dilindən düşmür. Hər çıxışı da insanlar tərəfindən, müsbət və sevgi ilə qarşılanırdı. Demək olar ki, onun hər bir çıxışı. Köməksiz analarlı, çarəsiz qadınlarla və valideynlərlə bağlı idi. Bikə xanım özü, üç övlad anası idi. Onun iki oğlu, bir qızı var idi. Bugün onun qızı Əliyeva Diana, sanki anasının yolunu davam etdirir. O Dərbənd şəhər mərkəzləşdirilmiş, kitabxanalar sisteminin direktorudur. Amma o da öz anası kimi, böyük işlər görür. "Qədim Dərbəndin küçələri" adlı kitabın müəllifidir. DR əməkdar mədəniyyət işçisidir, Dərbənd haqqında çoxsaylı Dağıstan xalqlarının dilində. Azərbaycan və Rusdilində şeirlər kitabı yığılıb, çapa hazırlayıb. Bunu vurğulamağımda məqsədim Bikə Ağayevna kimi bir ananın, müəllimin belə bir övladı olduğunu söyləməkdi. Bikə Ağayevna bir müəllim olaraq, tək öz övladlarına üçün deyil, öz şagirdlərinə də ana qayğısı göstərib. İndi onların arasında, əməkdar müəllimlər. Hüquqşunaslar, həkimlər. Elm xadimləri, mədəniyyət işçiləri var. Elə indi də onun şagirdi, 21 ci ilin Dağıstan Respublikası üzə qalib olan Hacımirzə Mərdanov deyir ki:<Mənim bugün tarixçi, qalib və böyük müəllim olmağımda. Mənim dəyərli və qayğıkəş müəlliməm Teymurova Bikə Ağayenanın zəhməti danılmazdır. Bunun üçün mən ona borcluyam>
Bugün demək olarki, onun şagirdləri. Dünyanın hər yerində fəaliyyət göstərməkdədir. Azərbaycanda, Almaniyada, Fransada, Kanada da, İzraildə. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, Rusiyanın tanınmış müğənnisi Jasmin onun çalışdığı 8 nömrəli məktəbi bitirib. Bax belə bir böyük ürəyə sahib olub, bu müdrik və xeyirxah qadın Bikə Ağayevna. Məncə, bir inssn üçün bundan şərəfli nə ola bilər? İnsan üçün bu ən uca zirvədir. Özü həyatda olmasa da, özü üçün ölməzlik qazanıb gedib. Belə insanlar dünyadan getsələr də, ürəklərdə yaşayırlar. Biz belə insanları tanıdığca, görürük ki. Belə insanlar bizim həyatımızda çox azdır. Amma belə mərd insanlar, hamı üçün bir örnəkdir. Və mən deyərdim ki, onlar bir məktəbdir. Onların gördüyü işlər və insanlara olan münasibətləri, yaddaşlarda əbədi qalacağdır. Bikə Ağayevna, məhs belə bir qadınlardandır. Onun gördüyü işləri bir kiçik yazıda tamamlamaq mümkün deyil, onun xeyirxahlığı saysız həsabsızdır. Ölümündən sonra, bir çox insanlara heykəl qoyulur. Amma Bikə Ağayevnanın insanların ürəyində qoyduğu o sevgi heykəlini, hər adam qoya bilməz. O isə bunu layiqincə bacaran ziyalılarımızdandır.
Ruhu şad olsun.
Добрая душа
Я много слышала о ней, но не знала лично. Когда я попала в интеллектуальную среду, ее уже не стало. И сегодня для меня большая честь писать о ней, потому что столь достойных людей мало в нашей жизни, а мы сейчас так нуждаемся в них.
Эта всеми уважаемая благородная женщина — Бика Агаевна Теймурова, Заслуженный педагог Российской Федерации, народный депутат, добрый человек.
Расспрашивая знавших ее, я поняла, что эта женщина, человек с большим сердцем, гораздо больше сделала для людей, чем я могла себе вообразить. Чем больше я узнавала о ней, тем больше жалела, что мы никогда не встречались в жизни. Если бы мы были знакомы, этот очерк был бы другим.
Пятьдесят лет Бика Агаевна напряженно работала. После окончания Дербентского педагогического училища в 1950 году она стала учителем школы № 8 имени Лазаря Кагановича (г. Дербент). В то время в этой школе учились мальчики. Часто это были дети, не имевшие возможности учиться во время войны.
Параллельно с работой в школе Бика Агаевна в 1956 году окончила Дагестанский женский педагогический институт, а в 1965 году — исторический факультет Дагестанского государственного университета имени В. И. Ленина.
О том периоде ее жизни вспоминали обожавшие ее ученики: «Когда я впервые пришел в школу, меня встретила милая и добрая женщина. “Добро пожаловать в мир науки!” — сказала она мне. С такой любовью она встречала не только меня, но и всех детей. Каждое утро мне хотелось видеть ее во дворе школы. Даже на переменах мы не оставляли ее в покое, окружая плотным кольцом. Тот из детей, кто мог стоять с ней рядом и держать ее за руку, чувствовал себя счастливым».
Другой ее ученик писал: «Однажды я опоздал в школу и очень боялся, что учительница меня накажет. Войдя в класс, я, не поднимая глаз, спросил, можно ли мне войти. Она посмотрела мне в лицо и спросила, почему я опоздал в школу. “Мама ушла на работу, и я отвел своих младших братьев в детский сад”, — ответил я. Видя, как дрожат мои колени, учительница нежно пригласила меня: “Заходи, садись. Ты молодец, что помог своей матери. Мама работает для вас, всегда слушайтесь ее. Но все-таки постарайся больше не опаздывать”. Потом она повернулась ко всему классу: “Дети, это относится к каждому из вас. Вы должны помогать своим мамам, они работают для вашего будущего. Внимательно готовьте свои уроки, и вы сделаете их счастливыми”».
За отличную работу Бика Агаевна в 1967 году была избрана депутатом Верховного Совета ДАССР. Люди верили ей, шли к ней со своими проблемами. В то время в районах верхней части Дербента не было воды и магазинов. И Бика Агаевна помогла жителям города, проявив твердость в общении с городским начальством. Она пользовалась большим уважением в городской администрации. Ей никогда не отказывали — высокий уровень культуры и человеческая мудрость помогали ей. Бика Агаевна смогла заслужить уважение самых разных людей.
В 1971 году она была назначена заведующей женсовета городской партийной организации. На этой непростой работе она создала совет в каждом из девяти магалов Дербента. Помимо них она учредила советы во многих департаментах и каждую неделю проводила заседания женсовета. На эти собрания съезжались женщины со всех концов города. Бика Агаевна работала в этой сфере ровно десять лет, разрешая проблемы в семьях, сглаживая отношения между супругами и их родственниками, поддерживая безграмотных и беспомощных женщин, помогая тем из них, у кого возникали проблемы на работе. И делала она это без устали, с любовью.
Однажды к ней пришла в слезах молодая женщина: «Я вернулась из декретного отпуска, а мое рабочее место занято. Мне сказали, что я здесь больше не работаю. У меня восемь детей, как мне их прокормить?»
Глава женсовета Бика Агаевна спросила: «Неужели тебя уволили не предупредив? Они не имеют права увольнять без предупреждения. Успокойся и иди домой, а завтра выйдешь на работу». Утром женщина пришла на работу, и ее не посмели уволить.
Когда Бика Агаевна Теймурова родилась, ее мать умерла. Девочку воспитывали бабушка, тетя и дядя. Может быть, поэтому Бог дал ее в помощь беспомощным матерям. Бика Агаевна писала о своем детстве: «Я не знала, что осталась без матери, пока не поступила в педагогическое училище. Моя бабушка старалась не дать мне почувствовать это. Но по мере взросления, как бы хорошо ни относились ко мне родственники, я стала искать маму, как все дети. Я думала о том, как мама обнимает своего ребенка и укрывает его, чтобы он ночью не простудился. Чтобы понять значение слова “мать”, я закрывалась в темной комнате и, зажмурив глаза, звала: “Мамаааааааа, мамаааааа”. Я хотела услышать, как звучит слово “мама”. Поскольку я жила без матери, я не хотела, чтобы другие дети испытали такую судьбу. Может быть, поэтому Бог послал мне испытание — помогать беспомощным».
Прошли годы, времена изменились. Женщины смогли найти свое место в обществе, сказать свое слово, узнать законы. И женский совет закрылся. Наконец в 1981 году Бика Агаевна вернулась в школу № 8 г. Дербента директором. В это время школа получила имя М. Ю. Лермонтова. Бика Агаевна сразу же нашла подход к новому поколению школьников. Дети и их родители доверяли ей и любили ее. Она умела быть с ребенком — ребенком, а со взрослым — взрослым.
Бика Агаевна за годы работы была удостоена множества наград. Почти сорок лет она делала доклады в обществе «Знание» советской эпохи. Выступала на многих собраниях, не оставляя никого равнодушным своими великолепными речами. Очень внимательно относилась к каждому мероприятию. Люди до сих пор вспоминают ее вдохновенные выступления, речь в которых шла о беспомощных матерях, беспомощных женщинах и родителях.
Сама Бика Агаевна была матерью троих детей. Она вырастила дочь и двух сыновей. Дочь ее, Диана Алиева, пошла по стопам матери. Она директор централизованной библиотечной системы в Дербенте, автор книги «Улицы древнего Дербента» на языках многих народов Дагестана, заслуженный деятель культуры. Собрана и подготовлена к изданию книга ее стихов о Дербенте на азербайджанском и русском языках. Я хотела подчеркнуть, что у такой замечательной матери и учителя, как Бика Агаевна, выросла такая же замечательная дочь.
Бика Агаевна заботилась о своих учениках, как о собственных детях. Теперь среди них — заслуженные учителя, юристы, врачи, ученые и деятели культуры. Ее ученик Гаджимирза Марданов стал победителем конкурса Республики Дагестан в 2021 году. На торжестве вручения премии он сказал: «Сегодня я историк, победитель конкурса и известный педагог. Всё это — благодаря моей дорогой и заботливой учительнице Бике Агаевне Теймуровой. Всем этим я обязан ей».
Сегодня многие ее ученики разъехались по всему миру. Они живут и работают в Азербайджане, Германии, Франции, Канаде и Израиле. Известная российская певица Жасмин окончила школу № 8, где работала мудрая и добрая Бика Агаевна, женщина с большим сердцем. Что может быть почетнее для человека? И хотя ее уже нет в живых, она обрела бессмертие в народной памяти, в сердцах людей. Когда мы знакомимся с такими людьми, мы понимаем, что в нашей жизни их очень мало. Но они — пример для всех. Бика Агаевна — одна из таких женщин. Невозможно охватить все ее заслуги в одной маленькой статье.
Многим заслуженным людям после смерти воздвигают памятники. Но не каждый может заслужить памятник любви, который возвела Бика Агаевна в сердцах людей. Она — один из наших интеллектуалов, проживших свою жизнь достойно. Да будет спокойна душа ваша, уважаемый человек!
