- Оригинал/Перевод
Азербайджанский язык дербентцев. Народная мудрость
1. Абадиндә нә олуб ки, бәрбадиндә нә олсун.
В благие дни каков был, чтоб и в дурные дни таков был.
2. Абадлу ев түстисиннән танынар.
Обустроенный дом видно по дымоходу.
3. Авазув ҝөзәлди, охујанув Гуран олса.
Голос хорош, да не Коран ты поешь.
4. Агзыјыртигә тај олма.
Не будь равен криворотому (т. е. не опускайся до сквернословия).
5. Агзында мәрҹмәк исланмыр.
Во рту его и чечевица не мокнет (о болтливом).
6. Ағламајан ушаға сүд вермәзләр.
Плачущий малыш молоко получит.
7. Агласа анам ағлар, гоншулар јалан ағлар.
Мать плачет, а соседи притворно льют слезы.
8. Ағыз дијәни гулаг ешитмир.
Рот говорит, ухо не слышит.
9. Ағыл јашда деҝил, башдады.
Ум не в летах, а в голове.
10. Ағыл олмајанда, бәхт нәјләсүн.
Коль нет ума, судьба бессильна.
11. Адамы танымаг үчүн, онунла бир пуд дуз јејәсән ҝәрәк.
Чтобы человека понять, с ним пуд соли нужно съесть.
12. Адамын јерә баханы, сујун лал аханы.
Бойся тихой воды и человека со [смиренно] опущенной головой.
13. Ады вар, дады јох.
Имя есть у него, а за ним — ничего.
14. Алдым гоз, сатдым гоз.
Я купил орех и продал орех (т. е. от всех хлопот ничего не выиграл).
15 Анасинә бах, гизин ал.
Смотри на мать и сватай дочь.
16. Араба чевринәндә јол чох тапылар.
Когда арба перевернется, дорог множество найдется.
17. Астары өзүндән баһа.
Подкладка дороже бязи.
18. Ата еви мејдан, әр еви зиндан.
Дом отца — просторный майдан, дом мужа — душный зиндан.
19. Аталар сөзү базарда сатылмаз.
Умное слово на базаре не купишь.
20. Атнан ҝәлән гонаға јер вар, итнән ҝәлән гонаға јох.
Гость с конем — место есть, гость с собакой — места нет.
21. Атын өлүмү итә бајрамдыр.
Смерть коня — праздник для собаки.
22. Аҹ ол, киши ол.
Даже и в голоде — оставайся мужчиной.
23. Аҹи дилә чарә јохдур.
От неуемного языка нет лекарства.
24. Аҹлыг дүшмән гапысына апарар.
Голод поведет и к дверям врага.
25. Аҹун ҝүҹи олмаз, бәҝүн инсафы.
У голодного нет сил, у богатого совести.
26. Аше дурду, Фатма отурду.
Аше встала, Фатма села.
27. Ашыг ҝөрдүҝүн чағырар.
Ашуг что видит, о том и поет.
28. Баш олса, папаг тапылар.
Была бы голова, папаха найдется.
29. Башгасына гују газан өзү дүшәр.
Другому яму роешь — сам попадешь.
30. Башумда дәлләклуг өҝрәнмә.
На моей голове не учись парикмахерству.
31. Бирәјә нәл вурур.
Блохе подкову ставит.
32. Бири ҝәләр дүнаја, бири ҝедәр дүнјадан.
Один приходит в мир, другой покидает.
33. Борҹ алмаг асандыр, гајтармаг чәтин.
В долг взять легко, вернуть трудно.
34. Борҹлу борҹлунун сағлығын истәр.
Заимодавец должнику здоровья желает.
35. Бош габ сәс верәр.
Пустая посуда звенит.
36. Бош газан гајнамаз.
Пустая кастрюля не кипит.
37. Варлу евин аҹ ити.
Голодный пес богатого дома.
38. Варлы варлыны истәмәз.
Богатый богатому враг.
39. Верән әли кәсмәзләр.
Дающую руку не режут.
40. Вурасан өләдү, киш елејәсән ҝитмејдү.
Побьешь — умрет, гонишь — не уходит.
41. Габаға ҝитәнүн башинә, далда галанун дабанинә.
Кто впереди, того бьют по лбу, а кто сзади — того по пяткам.
42. Гајғы илә борҹ өдәнмәз.
Заботой долг не вернуть.
43. Ганы ганла јумазлар, ганы сујнан јуварлар.
Кровь смывают водой, а не кровью.
44. Гапыны бағла, раһат јат.
Закрой двери, спи спокойно.
45. Гара гыза пудра нејнәсин.
Чернолицей девушке пудра не поможет.
46. Гара сифати сабун ағартмаз.
Черное лицо мыло не отмоет.
47. Гарға баласын ағ ҝөрәр.
Ворона вороненка видит белым.
48. Гарнымы дојдур, сонра вур.
Дай мне поесть, потом бей.
49. Гарын дојар, ҝөз дојмаз.
Живот сыт, глаза ненастыны.
50. Гашы дүзәлдән ҝөзү дә чыхарды.
Бровь выравнивал — глаз выбил.
51. Гонаг үч ҝүн әзиз олар.
Гость три дня считается гостем.
52. Гонагсыз ев бәдәбәхт олар.
Дом без гостей несчастен и убог.
53. Гоншу јахшы олса, кечәл гыз әрә ҝитәр.
Если сосед хорош, и плешивая девушка выйдет замуж.
54. Гоншуја гулас ас, сән биләни елә.
Выслушай соседа и сделай по-своему.
55. Гоҹа ширә чаггал һүрәр.
Над старым львом и шакал смеется.
56. Гоҹалыг тәәҹүблүдүр: нә дәрди вар, нә дәрманы.
Старость — непонятное состояние: ни болезни нет, ни лекарства.
57. Гурд баласы гурд олар.
У волка сын волчонок.
58. Гурд бир гојуннан дојмаз.
Волк одной овцой не насытится.
59. Гуртдан горхан мешәјә ҝетмәз.
Кто боится волка, в лес не идет.
60. Гуш гәнәтнән учар, инсан бирлүҝнән.
Птицы сильны крыльями, а люди единством.
61. Гыз гарыды, дүшдү нәнәм бојнуна.
Старая дева — обуза на шее у бабушки.
62. Гыз евиндә тојдур, оғланын хәбәри јох.
В доме невесты свадьба, а жених не знает.
63. Гыз көчәри гушдур.
Девушка — перелетная птица.
64. Гызыма дејим, ҝәлиним ешитсүн.
Говорю дочери, чтобы невестка слышала.
65. Гыши гарнан горхутма.
Не пугай зиму снегом.
66. Дадананла гудуран јаман олар.
Безумного увещевать — проку не будет.
67. Дајанан су инәннәр.
Стоячая вода зачахнет.
68. Дамҹидән сел гопаран.
Из капли сделал сель.
69. Дамҹы дамҹы новур олар.
Капля по капле — получилось озеро.
70. Данишмәјин, ҝүлмәјин кәнтә ковха ҝәлүтдү.
Не смейтесь, не двигайтесь, в село приехал староста.
71. Данышмагдан дилүм габар атди.
У болтуна на языке мозоли.
72. Дарвағын гозу, Рүкәлин дузу, Митәһинин гызы.
В Дарваге — орехи, в Рукеле — соль, в Митаги — девушки [хороши]*.
73. Даш вер, палчуг вер, јат јухла.
Камень дай, раствор дай, и сиди-отдыхай.
74. Даш үрәкли гәһрәман.
У героя сердце — камень.
75. Дашдан јумшаг һәр нә вар.
Мягче камня всё сгодится [зимой].
76. Девлетдән дәвә, өвладдан — нәвә.
Из богатства — верблюд, из потомства — внук.
77. Дәвә ҝөрдүн, ҝөрмәдим, һара ҝетди билмәдим.
Ты видел верблюда, а я не видел верблюда, и не знаю, куда он шел и откуда.
78. Дәвәдән дүшди әшшәҝә минди.
С верблюда на осла пересел.
79. Дәвәјә ојмағнан су вермә.
Верблюда не пои из наперстка.
80. Дәрбәнддән гирх иҝид әксүк олмаз.
Сорок смельчаков в Дербенте всегда найдутся.
81. Дәрд өлдүрәр, заман сағалдар.
Печаль калечит, время лечит.
82. Диварун да гулағы вар.
И стена имеет уши.
83. Дивары нәм дағыдар, инсаны гәм.
Стену разрушит сырость, а человека горе.
84. Дили ширин, әмәли бәд.
Язык сладок, да на подлость падок.
85. Дили ширин, үрәҝи чиркин.
На языке мед, в сердце яд.
86. Дилин башува балаһ ҝәтирди.
На кончике языка беда приходит.
87. Дилләрдән дилә дүшдүк, јағмурдан селә дүшдүк.
Все силы растеряли, из дождя в сель попали.
88. Дилнән дүнја дүзәлмәз.
Словом мир не изменить.
89. Динсүзи имансуз јихәр.
Безбожника неверный погубит.
90. Диш агрытды, чәк чихар.
Зуб болит — удали.
91. Довуз хунти-хунтини бөвүҝиннән өҝрәнәр.
Свинья хрюкать сызмальства учится.
92. Довшан үрәклү олма.
Не будь душой как заяц.
93. Додагдан дилә, Дарвагдан Зилә.
От губ к языку, [как] из Дарвага в Зил**.
94. Долу габдан сәс чихмаз.
Полная посуда не звенит.
95. Дост ҝөзә бахар, дүшмән ајаға.
Друг смотрит в лицо, недруг взгляд опускает к ногам.
96. Дөвләтдүјә «сағлугнан ҝејәсән», касибә «һараданду».
Богатому — «носи на здоровье», а бедному — «деньги откуда»?
97. Дуз јијән су ичәр.
Соли поевший воду пьет.
98. Дүз сөз аҹы олар.
Правдивое слово будет горьким.
99. Дүҝив јохдур, аш олмаз.
Рис не молот, плова нет.
100. Дүнја пәнҹәрәдү, һәр ҝәлән бахуб ҝитәр.
Этот мир как окно, каждый придет, посмотрит и уйдет.
101. Ев алынҹа гоншуву таны.
Прежде чем покупать дом, узнай соседа.
102. Ев бизим, сирр бизим.
Наш дом, наша тайна.
103. Евдә бөвүк олма, чөлдә кичик.
Не будь великим в доме и мелким в поле.
104. Евдә хоруз, чөлдә товух.
Дома петух, на улице курица.
105. Еви јохдур, гапылар ахтарыр.
Дома нет, а ищет двери.
106. Евиндә гејғанаг пиширә билмир, халгчын плов пиширир.
Себе не может приготовить яичницу, а людям плов готовит.
107. Евсизә гыз вермәзләр.
За бездомного девушку замуж не выдадут.
108. Ел үчүн ағлајан, ҝөздән олар.
Кто плачет о народе, без глаз останется.
109. Еһтијат иҝидин јарашығыдыр.
Героя украшает осторожность.
110. Ешшәк алынҹа палан алыб.
Прежде чем купить осла, купил попону.
111. Ешшәк зәфәран гәдри нә билир.
Откуда ослу знать вкус шафрана?
112. Ешшәк палансуз олмаз, гәзет јалансуз.
Осел без попоны, газета без обмана не бывает.
113. Ешшәҝә арпа төксән дә ат олмаз.
Хоть корми осла овсом, а не стать ему конем.
114. Ешшәҝә минмаг бир әјиб, дүшмаг ики.
На осла сесть — позор, с осла слезть — двойной позор.
115. Ешшәҝи палан сахлар, ханы јалан.
Ослу попона подходит, хану ложь.
116. Әввәл дағлады, сонра јағлады.
Сначала унизил, потом возвышает.
117. Әзрајил дамдан ҝәләр.
Азраил*** приходит с крыши.
118. Әјиб билсә ҝеҹә ҝәзәрди.
Если бы чувствовал стыд, ходил бы ночью.
119. Әјри отуруб, дүз данышаг.
Сядем криво, скажем прямо.
120 Әл әли јујар, әл дә јүзи.
Рука моет руку, а руки лицо.
121. Әл ҝәтирәр агыз јејәр.
Рука несет, рот ест.
122. Әлүмнән верүб, ајағумнан ахтарадам.
Отдал руками, ищу ногами.
123. Әлчәм туршду дијән аз олар.
Мало кто скажет: моя алыча кислая.
124. Әмәлүв ајағува чидар олсун.
Твои интриги пусть станут тебе капканом.
125. Әмијә галан ҝәмијә галар.
Кто с дядей остался не свете, тому мало что светит (о сироте).
126. Әски саманлари совурма.
Солому прошлого не вороши.
127. Әти сәнин сүмүјү мәним.
Мясо тебе, кости мне.
128. Ијнәни ахатаран дәвәни итирәр.
Кто ищет иголку, потеряет верблюда.
129. Ики гарпузи бир әлдә тутма.
Два арбуза в одной руке не удержать.
130. Иҝид өләр, ады галар.
Герой умрет, имя останется.
131. Илан дәрисин атар, хасијјәтинт јох.
Змея сбрасывает кожу, но не характер.
132. Илан чалан ипдән горхар.
Ужаленный змеей веревки боится.
133. Инсанын ады чыхынҹа, ҝөзү чыхса јахшыдыр.
Лучше, если глаз пропал, чем если имя [в сплетнях] возникло.
134. Ип ијнәнин далыјнан, арвад кишинин.
Нитка за иголкой, жена за мужем.
135. Исланан јағышдан горхмаз.
Вымокшему дождь не страшен.
136. Исти јердән пишик гачмаз.
Из теплого дома кошка не убежит.
137. Ит ити гапмаз.
Собака собаку не укусит.
138. Ит јатутду әрәбә ҝөлҝәсиндә, һәлә биләдү өз ҝөлҝәсидү.
В тени арбы спящая собака думает, что это ее тень.
139. Ит оғлујам гурд басадам.
Я из псовой семьи, волки — враги мои.
140. Итә әјәсинә ҝөрә даш атмазлар.
Собаку ценят ради хозяина.
141. Ишләјән дәмүр пас атмаз.
Рабочий инструмент не ржавеет.
142. Ишләмәјән дишләмәз.
Кто не работает, тот не ест.
143. Ишләнән балта ајаг алтында олар.
Нужный в работе топор всегда возле ног.
144. Јағышден чихдүҝ јағмура дүшдүк.
Из ливня попали в дождь.
145. Јаз ҝәләр, бизим бағда да ҝүл битәр.
Весна наступит, и в нашем саду вырастут цветы.
146. Јазда әкмәјән пајиздә бичмәз.
Кто весной не сеял, осенью не пожнет.
147. Јазуг, јазуг ҝөзүнә газуг.
Бедняк-бедняк, а золото под латами.
148. Јајда башув гејнәсүн, гишдә газанув.
Летом пусть кипит голова, а зимой кастрюля.
149. Јајда ҝүлүб кеф чәкән, гышда ҝәлиб дәрд чәкәр.
Летом кутил без ума — загрустил, как пришла зима.
150. Јајун даши гишүн аши.
Что соберешь летом, зимой для тебя находка.
151. Јалан ајаг тутар јеримәз.
Ложь пойдет, [но] упадет.
152. Јалан сөз јүз гызартар.
От обмана лицо краснеет.
153. Јаланчини евинәҹән говарлар.
Обманщика гонят до дома.
154. Јаланчинүн ахыры фалчы.
Обманщик в конце концов станет гадальщиком.
155. Јаланчинүн еви јанди, һеч кәс инанмады.
Обманщик сказал правду, никто не поверил.
156. Јаланчынын шаһиди јанында.
Тот, кто лжет — свидетеля найдет.
157. Јаман ҝүнүн өмрү чох олмаз.
Плохой день не вечен.
158. Јаман мал әјәсинә гејитәр.
Плохой товар вернется к хозяину.
159. Јаман хәбәр тез јајылар.
Плохая новость быстро летит.
160. Јаманы ҝөрмәјән јахшини билмәз.
Злое не увидев, доброе не узнаешь.
161. Јанан јанани аннајар.
Горевавший поймет горюющего.
162. Јанан јердән түсти чыхар.
Дым дымит там, где [огонь] горит.
163. Јараларумузи өзүмүз бағлајерүк.
Мы сами перевяжем свои раны.
164. Јас истәјән јаса батар.
Кто ждет траура — получит траур.
165. Јастуг атан, өзү отурар.
Кто положил подушку, тот и сядет.
166. Јатан адам өлән адам кимидир.
Спящий — как мертвец.
167. Јахши гонши узаг гоһумдан јахшидү.
Хороший сосед лучше, чем дальний родич.
168. Јахши дуст јаман ҝүндә танынар.
Хороший друг познается в плохой день.
169. Јахши ҹүҹә јумуртадан билинәр.
Хороший цыпленок виден из яйца.
170. Јахшы арвадлы ев — ҹәннәтдир.
Дом, где жена хороша — это рай.
171. Јахшы иҝид дајысына охшар.
Хороший джигит на дядю похож.
172. Јахшы јемиш гурда гисмәт олар.
Хороший плод червя влечет.
173. Јемәкдән үмид јахшы.
Надежда лучше, чем еда.
174. Јер јијәсиз оланда донуз тәпәјә чыхар.
Когда хозяина нет, свинья на холм залезет.
175. Јерсиз ҝәлди- јерли гач.
Чужой пришел — местный убегай.
176. Јетим евләнәндә ҝеҹә дә гысга олар.
Когда бедняк женится, и ночь коротка.
177. Јәһәр ата јүк олмаз.
Попона не ноша для лошади.
178. Јәһуди дијәр: мүсүрманун сураки әглү мәндә ҝәрәкди.
Еврей сказал: мне бы поздние мысли мусульманина.
179. Јимәјәнүн малин ијәлләр.
Кто не ест, того долю съедят другие.
180. Јол ҝөстәрән чох олар, чөрәк верән аз.
Путь указать всяк горазд, а хлеба мало кто даст.
181. Јол үҝүвдә, агүл башувда.
Дорога перед тобой, разум в твоей голове.
182. Јола чиханда чөрәк ал.
Бери всегда в дорогу хлеб.
183. Јолда улан ҝәлүб чатар.
Кто в пути, тому суждено дойти.
184. Јолчу јолунда ҝәрәк.
Путнику нужна дорога.
185. Јумбаланан даш кеҹәл тутмаз.
Катящийся камень мхом не обрастет.
186. Јумуртадан јун гырхан.
[Скупой] с яйца шерсть сострижет.
187. Јүз дәфә пејгәмбәрә јалваринҹә бир дәфә Аллаһа јалвар.
Чем сто раз молиться пророку, один раз Богу помолись.
188. Јыхмаг бабам пешәси, тикмәк әлимдән ҝәлмәз.
Разрушать меня дед научил, а строить не умею.
189. Кабаб јејән су ичәр.
Кто шашлык ел, тот воду пьет.
190. Карасти өз әјәсинә охшар.
Каков хозяин, таков и инструмент.
191. Касиб ашум, агримәз башум.
Бедно живу, зато спокойно.
192. Касиб нәдән олдун, билмәмәзлүҝдән.
Отчего стал бедным — от незнания.
193. Касибә нә вермисән дилә ҝәтирмә.
Что отдал бедняку — не напоминай.
194. Касибүн тендири ахирдә гизәр.
Тандыр бедняка (яма для выпечки хлеба) нагревается последним.
195. Кечәл гыз бәзәнинҹә тој әлдән ҝитди.
Пока плешивая девушка наряжалась, свадьба закончилась.
196. Кечән ҝүнләр, ахан сулар.
Ушедшие дни — утекшая вода.
197. Кисовлары атуб күлнән ојнајыр.
Угли выбросил, пеплом играется.
198. Кор нә истәр- ики ҝөз.
Слепой о чем мечтает — о паре глаз.
199. Корлар мәһләсиндә ҝүзҝи сатыр.
Слепому зеркало продает.
200. Ҝавур чүрәҝи јијән ҝавур олар.
Кто ел хлеб неверного, тот станет неверным.
201. Ҝет гатугуви чал.
Иди лучше масло сбивай (о дилетанте).
202. Ҝетдим дәрдли јанинә о мәндән аҹы ағлады.
Пошел к бедняку о моем горе рассказать, он рассказал о своем.
203. Ҝеҹ еләди, ҝүҹ еләди.
Наказал поздно, но жестоко.
294. Ҝеҹ ҝәлән гонаг ҹибиндән јејәр.
Поздний гость из кармана поест (т. е. сам себе найдет ужин).
205. Ҝәзән итә даш деҝәр.
Бродячую собаку прогонят камнями.
206. Ҝөздән узаг, көнүлдән ираг.
Вдали от взгляда, далеко от сердца.
207. Ҝүвәҹә вәрә вәрә газанун пули чихәдү.
Казан в аренду сдает, чтоб деньги возместить.
208. Ҝүл тикансыз олмаз.
Нет цветов без шипов.
209. Ҝүләрәм, ојнарам, ојнаш јадымнан чихмәз.
Смеюсь и играю, но горе не забываю.
210. Ҝүлмә гоншува ҝәләр башува.
Не смейся над бедой соседа, к тебе придут такие беды.
211. Лајла билирсән — јат јухла.
Знаешь колыбельную — вот и ложись спать.
212. Лалун дилин анаси биләр.
Язык немого знает только мать.
213. Мешәјә одун апарыр.
В лес дрова несет.
214. Мән аға, сән аға, инәкләри ким сағар?
Я ага, ты ага, кто будет коров доить?
215. Мән бағдан дијәдәм, сән дағдан.
Я про сад, а ты про гору.
216. Мән «бисмиллаһ» дејинҹә, о «әлһәмдулиллаһ» деди.
Я еще «бисмилла» не сказал, а он уже «аль хамду ли-ллах» произнес.
217. Мәни ҝөрәндә — мәниҹә, ону ҝөрәндә — онуҹә.
Меня видит — он со мной, тебя видит —он с тобой.
218. Моллаа «вер» демә, «ал» де.
«Отдай» мулле не говори, он понимает лишь «возьми».
219. Молланын једди гарны вар, једдинҹиси бошдур.
У муллы семь животов, и седьмой пустой.
220. «Мус», «мус» дијинҹә — Мустафа диҝинән.
Не говори «мус», «мус», сразу скажи: «Мустафа».
221. Нәли ата вурурлар, дәвә ајағын узадыр.
К ноге коня подкову бьют, а ногу вытянул верблюд.
222. Нәхир јерли-дибли јохду, бу дана ахтарыр.
Стада нет в помине, а он ищет теленка.
223. Низә чувалда ҝизләнмәз.
Штыка в мешке не спрячешь.
224. Охи атдун, јајы ҝизләтдүн.
Стрелу выпустил, лук спрятал.
225. Өзҝә малинде ҝөзү олан тез гоҹалар.
Кто на чужое позарится, от зависти состарится.
226. Өзҝәнүн атинә минән тез дүшәр.
С чужого коня быстро слезешь.
227. Өзү јыхылан — ағламаз.
Кто сам упал — не плачет.
228. Өлән атдан нал чыхарыр.
С мертвой лошади снимает подкову.
229. Өлүләр елә билир ки, дириләр һалва јејир.
Усопшие думают, что живые халву едят.
230. Пајдан пај умур.
От подарка ждет подарка.
231. Папағы түлкү дәрисиндәндир.
Папаха его из лисьей кожи (о хитром).
232. Пишиҝи дүҝән хејир тапмаз.
Кто бьет кошку, богатым не станет.
233. Пул әл чиркидир.
Деньги — грязь на руках.
234. Пул кәсәни гылынҹ кәсмәз.
Монета режет то, что меч не режет.
235. Пул пул үстүнә ҝәләр.
Деньги к деньгам идут.
236. Пулу итә версән јемәз.
Деньги отдашь собаке и то не съест.
237. Пулум ҹибимдә, аглым башымда.
Деньги в кармане, ум в голове.
238. Пулуну балта кәсмир.
Его деньги топор не разрубит.
239. Сатанын иманы јох, аланын чарасы.
Нет честности у продавца, нет выхода у покупателя.
240. Сахла саманы, ҝәләр заманы.
Твоей соломе черед — тоже придет.
241. Селнән ҝәлән јелнән ҝедәр.
Что с дождем к тебе придет, то с ветром и уйдет.
242. Сән ҝөрән кулда довшан галмајыб.
В тебе знакомых кустах зайца не осталось.
243. Сән күчәмүздән кечәрсән.
Ты [еще] пройдешь по нашей улице.
244. Сән сајдыгыны сај, ҝөр Пәрвәрдиҝар нә сајыр.
Ты, который предполагает — посмотри, что предполагает Всевышний.
245. Сәнун атув үркүшәдү дијә мән зурнамы чалмајым.
Если твой конь боится звука, то что мне — не играть теперь на зурне?
246. Соған аҹы олса да мәҹлисдә јери вар.
Лук горек, но без него еду не сварить.
247. Соған сејрәк, баши ири.
Если лук растет редко, у него головка крупнее.
248. Сонраки пешманчилуг фајда вермәз.
В позднем раскаянии пользы нет.
249. Сорушмаг ејиб дејил, билмәмәк ејибдир.
Стыдно — не знать, а не спрашивать.
250. Сөз вар бал ҝәтирәр, сөз вар балаһ ҝәтирәр.
Слово и медом намазано, и бедой.
251. Сөз демәјин ҝәлинә, ҝедиб дејәр әринә.
Невесту упрекать не нужно, она вернет упреки мужу.
252. Сөз јарасы сағалмаз.
Словесная рана не заживет никогда.
253. Сөһбәт ширин, һалва јанды.
Под сладкие слова подгорела халва.
254. Су дашы да дешәр.
Вода пробьет и камень.
255. Су үстә отуран језид деҝүлсән ки.
Ты же не Йезид*****, что над водой сидит.
256. Су чухурун тапар.
Вода нашла свою яму.
257. Сувун лал аханы, адамун јерә баханы.
Опасна вода, что течет беззвучно, и человек, что под ноги смотрит.
258. Сүд агзымы андырыб ајраны үфүрүб ичирәм.
Обжегся молоком, теперь и на айран дую.
259. Сүҝән дил олар, силлә додаға дәјәр.
Ругал язык, а удар по губам.
260. Сынан үрәк бирләшмәз.
Разбитое сердце не склеить.
261. Таб ҝәтир дарлуға, чатарсан варлуға.
Стерпишь все трудности — достигнешь успеха.
262. Тезә әләҝ михдә олар.
Новое сито на гвозде висит.
263. Тереҝ көк устиндә битәр.
Дерево растет на корнях.
264. Тәк әлдән сәс чыхмаз.
Хлопок одной рукой — не слышен.
265. Тәнбәлә дедиләр «гапыны өрт», деди «күләк өртәр».
Лентяю сказали: закрой дверь, ответил — ветер закроет.
266. Түлки мешәдән күсүб, мешәнин хәбәри јохду.
Лисица обиделась на лес, а лес не знает.
267. Түлки түлкијә, түлки гујруғинә.
Лиса [говорит] лисе, а лиса хвосту.
268. Учан гуша да борҹлудур.
Должен даже перелетным птицам.
269. Уҹуз әтин шорбасы олмаз.
Из дешевого мяса суп не сваришь.
270. Ушағы гондағда, ҝәлини дувагда.
[Обучай, давай советы] ребенку в пеленках, невесте в фате.
271. Үмид ол, еһтиајатуви әлдән гојма.
Не теряй надежды на лучшее, не теряй запасов на худшее.
272. Үрәҝүм хәстә, гулағум сәсдә.
Сердце болит, уши слышат.
273. Үркүтмәсә санамаг олмаз.
Не спугнешь — не сосчитаешь.
274. Үстүми унну ҝөрүб мәни дегирманчи сајма.
Видя на мне муку, не думай, что я мельник.
275. Халгын агзын бағламаг олмаз.
Народу рот не заткнешь.
276. Хатунун јетди ҹаны олар.
У женщины семь жизней.
277. Хәбәрдән хинҝал јахшы.
Хинкал лучше, чем новости.
278. Һаваји сиркә балдан ширин олар.
Бесплатный уксус слаще меда.
279. Һагг вар диван јохду.
Закон есть, суда нет.
280. Һалваја дуз гатылмыр.
В халву соль не добавляют.
281. Һамыја садаға, мәнә гадаға.
Всем разрешено, мне запрещено.
282. Һәр Исанун бир Мусасы вар.
На каждого Ису найдется Муса.
283. Һәр мешәнин өз чаггалы.
В каждом лесу свой шакал.
284. Һәр охујан ашыг олмаз.
Не всякий поющий — ашуг.
285. Һәр саггал сахлајан молла олмаз.
Не всякий, кто с бородой, — мулла.
286. Һәр сары дәмир гызыл дејил.
Не всякий желтый металл золото.
287. Һич кәсүн шами сәһәрәҹән јанмаз.
Ни в одном доме свеча до утра не горит.
288. Һөвсәләси дар олан евләнмәсүн.
Нетерпеливый пусть не женится.
289. Чаггалун баши олинҹән асланун гујруғи ол.
Чем быть головой шакала, лучше быть хвостом льва.
290. Чағуранун гулијәм, чағурмејәнүн ағасы.
Кто его позвал — тот его раб, кто не позвал — тот его господин.
291. Чағырылан јердән дајанма, чағырылмајан јердә ҝөрүнмә.
Иди куда позвали, а куда не позвали — не показывайся.
292. Чај ахар чајлаг галар.
Река протечет, русло останется.
293. Чаја апаруб су вермәјә ҝәтирәрәм.
К реке отведу, но там — пить воду тебе не дам.
294. Чаја чатинҹә палтаруви чыхарма.
Не доходя до реки, не раздевайся.
295. Чајы кечәндә бир биринә деҝүтдү.
Вместе реку переходили и воду пили (о дальнем родстве).
296. Чарыг гызылдан олса да јенә чарыгдыр.
Чарых хоть из золота сшит, всё равно чарых*****.
297. Чох билән аз данышар.
Много знающий говорит мало.
298. Чөрјинин дузу јохду.
В его хлебе нет соли (т. е. его речи скучны).
299. Ҹавабыны Аллаһ версин.
Ответ тебе пусть Всевышний даст.
300. Ҹәһәннәмә ҝедән ҝәләр, ҝедән мүштәри ҝәлмәз.
Попавший в ад вернется скорее, чем ушедший клиент.
301. Ҹибимдә күләк ҝәзир.
В моем кармане ветер гуляет.
302. Ҹүҹәнин фикри даруда.
У цыпленка все мысли о просе.
303. Шаһнан дост оланын ејваны һүндүр олар.
Он с шахом подружиться смог — теперь балкон его высок!
304. Шејтаннан бир ҝүн габаға доғулуб.
Родился раньше шайтана (о хитром).
305. Шир гоҹаланда чаггал да она гышгырар.
На дряхлого льва и шакал рычит.
* Дарваг, Рукель, Митаги — села Дербентского района.
** Близко расположенные села в Табасаранском районе Дагестана.
*** Ангел смерти.
**** Йезид — религиозный персонаж, сидящий над водой и не дающий пить людям.
***** Кожаная обувь, в основном крестьянская.
