Вдовы

Шъузабэхэр

 

Апэрэ къэш1ыгъу

Пчыхьэ. Къоджэ хьам. Нэбгырэ т1урыт1оу 1эк1э агъэчэрэгъузэ агъэлэжьэрэ щыбзэхэм ак1элъырытхэу бзылъфыгъэхэм коцыр зэпадзы. Орэд къа1о.

Чэщы хъумэ, о сыппаплъэ,
Сишъхьангъупчъэ сыкъыпфеплъы.
Укъэмысызэ сэпшъы сэпэшъ, п1эм сек1ужь.

Зэо мыгъом узгъэк1уати,
Илъэситфым сыожагъи.
Сымыпшъыжьэу къэзгъэш1эщтым сыожэн.

Щыбзэ 1экъур къесэщэк1ы,
Сыгу, зы мафии о уимык1и.
Укъэсыжьмэ, къинэу тхъугъэр т1отэжьын.

К1эпхын ц1ык1ур к1э зэтео,
 Услъэгъунэу къызыстеорэм,
Щалъэр сэштэшъ, псыхьэ сэк1о, Юрик, ей.

Хьэ гъожь ц1ык1ур о мэхьакъури,
Къыохьакъун джы тимы1эжьи,
Зы хьэжъ ти1эти лъэгъуныгъэм ил1ык1ыгъ.

КУЛАЦ (щыбзэм къык1эрык1ызэ). 1офш1эныри хьалэч охъу, сыда зыдгъэл1эжьыщта? Зытэжъугъэгъэпсэф.

КЪАР. Мыр тымыухымэ къытфадэщтэпи.

КУЛАЦ. Шыми фызэш1охынэп непэ тэ тш1агъэр. Сыда псэ тпытыба сэ1о?

ТАЙБАТ (ащи 1офш1эныр ч1едзышъ). Тэрэз Кулацэ ы1орэр. Зытыук1ыжьыщта мыр? Тлъакъомэ та1этыжьырэп. Ащ блэк1ымэ, тыкъызэхэфэщт.

КЪАР. Тэ тымыш1эмэ щы1эпи зыш1эн. Сыд пае аущтэу шъу1ора?

КУЛАЦ. А заор къезыгъэжьагъэр тхьэм псэхэл1э еш1! Ыш1ыгъах ык1и, тэри тигъэунэхъугъ.

ФЫЖЬ. Бригадирым тыт1ысыгъэу къызилъэгъурэм, къыттекуощт, синанэ гущ.

ТАЙБАТ. Бэгыжь 1уашъхьэ тхьэм еш1, къыттемыкуонымэ. Ишъузыжъ терэкуу.

ФЫЖЬ. Адэ сыдэу тш1ын? Тил1ыхэр къытшъхьащытыгъэхэмэ, тэри къыттекуощтыгъэхэп. Ау джы шъузабэмэ уатемыкуомэ, хэт утекуона?

КЪАР. Къыттекуох, ау ет1ани агъотыжьыхэрэр тэры.

ТАЙБАТ (щхызэ). Мо зэ сурэтэу шъузыфэдэм шъуеплъыжьыри! Шъо къышъомыц1ац1эхэмэ сыда къышъуа1ощтыр?

КУЛАЦ. Хьалэч охъу, о 1эежъыр, сыгуч1э ипхыгъэмэ. О зэплъыжьба, сыд пае тэ тызэплъыжьыщта?

КЪАР. Джэгуак1о тыкъэк1уагъэп ны1а?

ТАЙБАТ. Ар с1уахэрэп, ау ет1ани… Мо зэ мы Кулац шъуеплъыри! О узылъэгъурэм к1итхъужьын, ет1ани ш1улъэгъуныгъэм утегущы1э.

КУЛАЦ. Сыда, ш1у алъэгъурэмэ сафэдэба, хьалэч хъун, ы?

Военнэ фуражкэр къуащэу ышъхьэ тесэу, зы медаль къыхэжъыук1эу Хьаджэц1ык1у къыкъок1ы. Фыжьэу абгъук1э щытым еплъы.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Янэ ащ егъэлыгъожь, а ш1улъэгъуныгъэм. (Жьы инэу къещэшъ). Мэш1ошху, мэш1ошху, слушти, ар!

КУЛАЦ. О ар сыдым фапш1эра, Хьаджэц1ык1у? (Игъусэмэ янэк1аозэ). Зи зыхэмыш1ык1ырэм утегущы1эныр зэрэмытэрэзыр пш1эрэба?!

Бзылъфыгъэхэр ц1ык1у-ц1ык1узэ гущы1эм къыхахьэх.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (къэгубжэу). Сэра хэзымыш1ык1ырэр? Сэра, слушти?

ТАЙБАТ. Ары, ары.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. А-а! Сыжъугъэгубжыни къэсэжъугъэ1отэн шъо1о, не выйдет! (Фыжь бгъодахьэшъ). Сыдэу пшъо пызыгъа, Фыжьы ц1ык1у, усымаджа?

ФЫЖЬ (ук1ытэу). Хьау, хьау, сысымаджэп ык1и. Сыда къызыхэпхыгъэр, синанэ гущ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Мо зэ пшъхьэ сытегъэ1абэри! (Ы1э ещэи).

ФЫЖЬ (1ук1ызэ). 1ук1 адэ, сымыгъэук1ытэу.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (адрэмэ зэхаримыгъэхэу). Умыук1ыт, умыук1ыт, сыпсэм фэд. (инэу). Упшъыгъ гъэнэфагъэу, пшъуи пызыгъ. К1о, к1ори сиунэ ц1ык1у зыщыгъэпсэф.

ФЫЖЬ. Сауж ик1, сынанэ гущ, сыолъэ1у.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (Фыжь зытыригъэпщыхьэу). О мыхэмэ задэмыш1, ош1а? Бзыум имыл илэпсэп а1о. К1о, к1ори зыгъэпсэф.

ТАЙБАТ. Тхьачэтыхъум фэдэу зытебгъэпщыхьэу, охранникыр, мы бзылъфыгъэр п1э къинэжьыгъа сэ1о?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Шъори гук1эгъу шъухэлъыхэп нахь, мыщ ышъо шъулъэгъурэба?!

КЪАР. Орыба ет1ани гук1эгъушхо зыхэлъыр. Тэш1э… тэ… Ыуж ик1!

КУЛАЦ (Хьаджэц1ык1у бгъодахьэшъ). Къытфэ1уатэба адэ, Хьаджэц1ык1у, ш1улъэгъуныгъэм хэпш1ык1ырэр.

ТАЙБАТ. Ущ зыгорэ хиш1ык1ына?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Тхьэм т1омп1 ы1оу сызэгуегъэут сэ хэсымыш1ык1ырэмэ, ащ хэзыш1ык1 шъо шъу1ок1эмэ. Ау зы пытэу зэжъугъаш1э: шъудэмыхьащх ш1у зылъэгъурэм. Къышъуфэхъущтэп. Къышъук1эк1ощтэп, слушти. Ар сэ сшъхьэк1э згъэунэфыгъэп умы1о.

ТАЙБАТ. Ори? (Мэщхы).

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Умыщх, Тайбат, умыщх! Псэк1од тхьапш къэсхьыгъа сэ джаущтэу, слушти? Джы тхьам сегъэпщынэжьы. (Фыжь ылъэныкъок1э плъэзэ). Ары, сегъэпщынэжьы! Къэзгъэш1агъэм бзылъфыгъэхэр къыстел1эхэзэ къэсхьыгъ. Схалъагъощтыгъэри, тхьэр сэгъэпц1 сэш1эмэ, слушти. Ау джы сэ зы нэбгырэ сыгу рихьыгъэшъ… А сипулеметыжъ тыдэ къэсхыжьын, прямой новодкэк1э тырезгъэхыщтыгъэ.

ФЫЖЬ (къэщтагъэу). Ал, уук1ыщтыгъа, синанэ гущ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Т1ори зы, сэ ар с1эк1эк1одэщт. Киномэ зэрахэтым фэдэу, ежьыри сыук1ынышъ, сэри зысыук1ыжьыщт.

КУЛАЦ. Джащ фэдэр сэ сыгу рехьы. А тхьэ ети, Хэта арэу угу хэпк1агъэр?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Щы1 ащ фэди. Шъо шъуш1эрэп. Тичылэ щыщэп.

ФЫЖЬ. Адэ хэта къыптел1эу зыфап1орэр, тхьэр еуи?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Сыда, пц1ы къэсэусы пш1ош1а? (къэгубжэу) Арэп, сыдэущтэу укъысэплъыра, зи с1онэп с1уагъэ шъхьае? Хьаджэц1ык1у шъо шъош1эжьышъ пэ1о фэбашъо тешъоштэ нахь, ой-ой, товарищ Хьаджэц1ык1у, зэраригъэ1уагъэр пш1эрэба? (Имедаль теожьышъ) Мары! Адрэ сш1ок1одыгъэхэр? Зэрэдивизиеу зэутэк1эу къагъэуцути, товарищ Хьаджэц1ык1у къыхащыти, командирым ы1апэ къыубытыщтыгъэ. Тыдэ сык1уагъэми бзылъфыгъэхэр къысэтэкъок1ыгъэхэу… Ет1анэ ахэр сыд фэдагъэх шъу1ори? Е-е-ей!.. Къэсэш1эжьы 1упэтешт зытэштэм…

КЪАР. Тыда ар, Хьаджэц1ык1у?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. 1эпэтештба! Венгрием…

ФЫЖЬ. Будапешта?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Адэ! 1упэтешт! Арыти, 1упэтешт зытэштэм, слушти… Шыудзэм апэ ситэу, сапэр дэтфыеу тыдахьэзэ, мо бжьэпч1ым фэдэу ц1ыфыбэу къытпэгъок1ыгъэхэм о къэплъэгъугъэм анахь дахэу, адыгэмэ нэрэ-напцэрэ зыфа1орэм фэдэу, зы пшъашъэ къахэчъышъ, сапэк1э къелъадэ. Къэгъагъ 1эрамышхор къысфищэйзэ, «солдат, солдат» е1ошъ, къыздэбэнае. К1о, ащ фэдиз шыу купым сэ сакъыхигъэщыгъэшъ, гъогу къыситырэп. Шыпл1эм къыдэк1уае, слушти. Командирым сыкъызеплъык1э, укъызэк1эмык1у, товарищ Хьаджэц1ык1у, къысе1ошъ… Сэ сыкъызэк1эк1она? Только вперед сэ1ошъ…К1о, л1эщт бгъэл1эна? Се1эбэхышъ мо сурэтыр шыпл1эм къыдэсэгъэт1ысхьэ. Субхьаныр зилэжьыгъ, ар зэрэгуш1у, ар зэрэгуш1у! Къызэрэсэдэхаш1! К1о, ш1улъэгъуныгъэу къысфиш1ыгъэм сыкъесты шхьаем, сэ пшъашъэр сш1о1офыжь пш1ош1а? Адыгэ горэ къыс1ук1эмэ сэ1ошъ сэук1ытэ. Тичылэмэ сари1отэжьмэ сэ1ошъ. Икъун сэ1о, хватит сэ1о. Нет, е1о. Спасибо, е1о. К1о, зэгоутыщт пшъашъэр, слушти.

ТАЙБАТ. Сыкъэмыудэгу джы. Ощ щэхъурэ теплъэ зимы1эр ш1улъэгъуныгъэм укъытегущы1эныр преступлен.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ш1улъэгъуныгъэм теплъэ, 1уплъэ ы1оу зэхедзыжьы пш1ош1ымэ, Тайбат, сэщ нахь удел. Ар къызпфак1орэм, техьагъум фэд, слушти. Уистымэ уижъэу, уижъэмэ уистэу, уиными уц1ык1уми уегъэт1ыгурыгу.

КЪАР. Ет1анэ тыдэ пхьыжьыгъа а пшъашъэр?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Схьыгъэ къэлэ гузэгум нэс. Ащ тыщызэхагъэуцуи, митинг къытфаш1ыгъ. Ащ фэдизым пшъашъэм орэд къысфе1о. Хьаджэц1ык1у е1о, сыхь уздак1орэм. Егъаш1и сыуигъусэщт е1о.

КУЛАЦ. Адэ сыд?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Хьау, сэ1о, ц1ык1о, тхьауегъэпсэу. Хьаджэц1ык1у ш1улъэгъуныгъэм егупшысэнэу джы уахътэ и1эп, Берлин нэсын фае. Ет1анэ тхьам ыгъэпсэужьынхэм командэ къатыгъ: «Вперед!» Арыти, пока с1уагъэ шъхьаем, гурэ1о пш1ош1а? До свидан сэ1ошъ, ари гуры1орэп. Нельзя сэ1ошъ, ари хэзагъэрэп. Е тхьамык1э ц1ык1у, ар зэрэгъ, ар зэрэгъ! Нэпсыр джэнчэу къетэкъохы, сыгу фэузы шъхьак1э, нэмыцыжъхэр зэхэкъутэжьынхэ фае, джыри заор тыухыгъэп. Ущык1эрэп ар… гъымэ к1ыизэ къызэрэщысынагъэм. Е-ей! Ащ фэдэу тхьапш тэ а Европэм къитынагъэр, слушти?..

КУЛАЦ. Умолодец, Хьаджэц1ык1у! Мы къап1орэр шъыпкъэмэ, моу пытэу 1апл1 зэсэгъэщэк1ыжь. (Бгъодахьэ).

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (зэк1ак1озэ). Ар шъыпкъэ, ау, к1о, мы ч1ып1э дэдэм… Чылэмэ апашъхьэ, слушти…

ТАЙБАТ. Укъызэк1эмык1у, Хьаджэц1ык1у! Мо тлъэгъузэ къэубытри ынэ жъуагъор егъэлъэгъужь!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ащ егъэлъэгъужьыгъояхэп, ау… (къызэк1ак1озэ)

КУЛАЦ. Ау къыси1уагъэп умы1ожь, а Венгрэ пшъашъэм узэрэ1эк1эк1ыжьыгъэм фэдэу ус1эк1эк1ыжьын пш1ош1ымэ ухэукъо! (Жэхахьэ).

ФЫЖЬ. А Кулац, сыда п1орэр, синанэ гущ?

КЪАР. Е-о-ой, Хьаджэц1ык1у!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (зэк1ак1озэ). Сыда, слушти, къэхъугъэр, «Хьаджэц1ык1у», «Хьаджэц1ык1у» шъу1оу? Хьаджэц1ык1у вояк нахь, любовник пш1ош1а? Укъысэмык1уал1! Мыдэ мыщ ынэ лъы къытелъэдагъ, слушти! 1упэтешт пш1ош1а узыдэтыр, тичылэжъ нахь?

КУЛАЦ (жэхахьэзэ). Мо зэ, зэ закъо…

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ары, еж делэ къэбгъотыгъэшъ, о зыкъэозгъэубытынышъ, ет1анэ чылэм сыхэпхьащт. Хьаджэц1ык1у не дурак, слушти! (Ечъы, щытхэр зэрэгъэщхых).

КЪАР. Ар бгъэщтагъэп умы1о, Кулац.

ФЫЖЬ. Дэгъоу епш1агъ.

ТАЙБАТ. Е-е-ой, сыд гущэр ащ ил1ыгъ.

Щхым хэтых пш1ош1ызэ, ош1э-дэмыш1эу шъхьадж игупшысэ къытео. Зы макъи къахэ1ук1ыжьырэп. Чыжьэк1э хьэ хьакъу макъэр чылэм къыдэ1ук1ы.

КЪАР (ягупшысэхэр зэпигъэоу). Тайбат, а Тайбат, мо джэнч т1эк1у тфэдзба?!

ТАЙБАТ (зэримыгъажэхэу, псынк1эу). Ащ пае шъузэзгъэлъэ1уна! (Джэнчыр иджыбэ къырехышъ, телъхьап1эу къаш1ыгъэм щызэ1ихэу еублэ). О ихъони итэп, ч1ы ихъони итэп. А си1элахь, мы Къарэ ишъхьэгъусэ къэк1ожьэу, дэтхъэжьэу зэдыщы1эщтхэмэ къигъэк1. Хъущтыр, къехъул1эщтыр къигъэк1! (Т1эк1урэ зэ1ехышъ) Алахь! Алахь! Насып джэнч шъхьибгъур къыхэк1ыгъ. А си Къар, боу джэнч дахэ. Угу ц1ык1ужъый, птэмэшъхьит1уи хэ1ул1эпагъ, ау, олъэгъуа, уипчъэ1упэ гуш1уагъо. Зэ нэшхъэигъор къы1охьэшъ, 1эк1ыбы мэхъужьы. А шыкур, маары плъэгъун къэбар гуш1уагъор уиунэ къихьащт.

КЪАР. Сыд пае сыушъэфын, сэри ащ сежэ. Чэщыми сежэ, мафэми сежэ. Аенэсын, сик1алэ инасып къыхьыгъагъэемэ…

ТАЙБАТ (джыри зэ1ехышъ). Марыба, мары, уипчъэ1упэ къэбарыр къы1охьэ. Шъыпкъэ, чыжьэу къэк1ы. Мары, олъэгъуа? Ары, сэ1о. Гуш1уагъор уипчъэшъхьа1у тет. Еж, пытэу угу иубытэри ос1уагъэр. Сэ ныбжьи мышъыпкъэ сиджэнч къыси1уагъэп.

КУЛАЦ (джэнчым те1абэ, ынэхэр еуп1ыц1эхэшъ). Зэк1э, зэк1э къигъэк1!

ТАЙБАТ (джэнчыр зэ1ихызэ). Тхьа щэрэпхъыр щэрэпхъищ, тигощэ лъап1э уриджэгуалъ… тхьашху, мы бзылъфыгъэу гу1эрэм ищы1ак1э къырик1ощтыр нэрлъэгъу къытфэш1!.. (зэ1ехы) Ал, слъэгъурэр сыд ш1агъу?.. Сыд гъэш1эгъон! А си Кулац, уип1эшъхьагъ т1у мэхъу. Мары. Уипчъэ1упи бырсыр. Т1урыт1угъуагъу. А шъыу, мы сэ зэрэс1оу уип1эшъхьагъ т1у зымыхъурэм, я ни ист Тайбат! Сэ къэзгъэш1эщтым джэнч сыте1эбэжьынэп! Къэгъэхьазыр гуш1уапк1эр. Сэ нибжьи сиджэнч сыкъигъэпц1агъэп.

КУЛАЦ. Ар шъыпкъэу къыч1эрэк1ыри, сэ о узгъэтхъэн!

ТАЙБАТ. Ар сиконыжъ илъ. Сехъырэхъышэжьырэп ык1и. Къыте1аб ори, Фыжьц1ык1у.

ФЫЖЬ. Уиджэнч ренэу дахэ мэхъу, Тайбат, ау, синанэ гущ…

ТАЙБАТ. Уимыкъабылмэ укъытемы1эбах. Ащыгъум шъыпкъэр къик1ыхэщтэпышъ. Сыда сэ сифедэр о узгъапц1эмэ? Зи сифедэп. Арышъ, сэ уас1орэр уиджэнч къик1ырэр ары. Уфэмыемэ…

ФЫЖЬ. Умыгубжба адэ, синанэ гущ… (Джэнчым те1абэшъ, ыгук1э зыгорэхэр къепчъых. Тхьэ елъэ1у)

ТАЙБАТ (джэнчыр зэ1ихызэ). К1о, сыда мыщ къеп1ол1эщтыр, ы? Мары, олъэгъуа? Боу дахэ, мэшэлахь! К1эпсак1эри 1эк1оц1 къэхъужьыгъ. Дэ1о джэнчы хъугъэ. Ары, си Фыжь. Мы 1э зырызымк1э джэнчыцит1у хэхыри, зыр убзэгу ч1эгъ ч1эгъэт1ысхь, адырэр тхьак1ум 1угъэт1ысхьи мо 1ук1ыри чылэмк1э да1о. Апэу зэхэпхырэ гущы1эр къысэ1ожь. (Заушъэфыгъэу щысхэр еплъых, зэра1уагъэу еш1ы). Сыда зэхэпхыгъэр?

ФЫЖЬ. Хьаджэц1ык1ун фае, зыгорэм е1о: умыгу1эба, т1эк1у ш1эмэ сэри сыкъэк1ожьыщт.

ТАЙБАТ (къэгуш1оу). Сыкъэк1ожьыщт о1уи? Тобэ, тобэ ярэби, сыдэу гъэш1эгъоны! Хьаджэц1ык1у ымакъэк1э зэхэпхыгъ уишъхьагъусэ къызэрэк1ожьыщтыр. Ары сэ1о!

ФЫЖЬ (гурымы1оу). Хьаджэц1ык1у ары зэхэсхыгъэр нахь…

ТАЙБАТ. Фыжь! Сэ с1орэр пш1ошъ мыхъурэмэ…

ФЫЖЬ (къык1эщтагъэу). Мэхъу. Ау тяжэзэ гууз хэтхыгъэшъ ары нахь, синанэ гущ, зык1ас1орэр.

ТАЙБАТ. Шъо шъуяжэ. Шъуяжэ шъо. Сэ сишъхьэгъусэр зы1эшъхьит1ук1э зыгъэт1ылъыжьыгъэм къысфитхыгъэ пэтызэ, ет1ани сежэ. Семыжьэн фаезэ сежэ. Сежэщт ык1и, сыпшъыщтэп.

КЪАР. Хэта адэ пшъыщтыр, Тайбат? Хэта мыгугъэрэр? Гугъэр чэщ1усэу ти1. Тыщэ1эфи ти1эщт. Хьау, сш1ошъ хъухэрэп сытемыплъэжьынэу. Пчыхьэ къэс, къэлапчъэр къыфэсш1ыжьырэм къэс, моу къыкъок1ынышъ, «Зэба сыкъыдэгъэхьажьба адэ, къэмыгъэпытэжьэу» къыси1онэу сежэ. Ымакъэ стхьак1умэ ит, ик1ырэп.

ФЫЖЬ. Сэсыер чэщырэ къыхэк1ыжьрэм къэс, пчъэм къытеомэ сыкъык1игъэщтэн ш1ош1ыти, орэд къыхидзэмэ сыкъигъэущэу сыригъэсэгъагъ. Джы а орэдым нэф ошъыфэ сежэ, синанэ гущ, ау… (Ыгу къызэхахьэ).

ТАЙБАТ. Чэщырэ сыкъыхэк1ыжьызэ уиостыгъэ бгъэк1осэжьыгъэу къызыслъэгъурэм, аджалэу къысщэхъушъ, щэу къыстефэ къыси1ощтыгъэшъ, зыдащыгъэм къыщегъэжьагъэу зы чэщи сиостыгъэ згъэк1осагъэп…

КУЛАЦ. Бэрэ сегупшысэ: сыд пае мы ц1ыф ц1ык1ур дунаем къытехъуагъа? Къин ыхъуным фэш1а? Сыд пае мыщ фэдиз хьэзаб тщэчыра?

КЪАР. Ар умы1о, Кулац. Боу дахэу тыпсэунэу тыублэгъагъ, зэо мыгъор мыхъугъаемэ…

КУЛАЦ. Ар шъыпкъэ, ау сэзгъа1орэ щы1. Сэ къэзгъэш1агъэм джыри къысэк1угъэп зы мэфэ тхъагъо. Мыхъуми шъо шъхьагъусэхэр шъуи1агъэх. К1эк1ыгъэми, к1элэгъуи зэдишъухыгъ. Шъуагъаш1оу къыхэк1ыгъ. Зыгори шъулъэгъугъэ. Шъуи1эх бынхэр. Шъуяжэ шъуишъхьэгъусэхэм. Адэ сэры? Сыда сэ слъэгъугъэр? Сыд к1элэгъуа си1агъэр? К1одыгъэ пк1энчъэу сик1элэгъур. Ашхыгъ хьэмэ. Хэта джы сызажэрэр? Си1эп сызэжьэн. Щы1эп. Сяжэ чылэм дэк1ыгъэ пстэуми, сяжэ сыдигъуи, тыди сыщяжэ. Ау сш1эрэп сызажэрэр. Слъэгъурэп ынэгу сызажэрэм. Сш1эрэп ыц1э. Сыщыгъуазэп зыщыщым. Ау сежэ. Сэри сышъузаб. Гугъэм сыхэтэу сэхьы сигъаш1э. Ш1ум сыщыгугъэу, сынэт1упц1эу сэхьы шъузэбэ гъаш1эр…

ТАЙБАТ. Сыд пае тэтыехэр нахь хэк1одагъа? Адрэхэмэ ялыеу сыда ахэр?.. Делэхэшъ ары.

КЪАР. А си Тайбат, п1орэр сыда? Оуй, сэсый ы1оу щэм зэхедзы пш1ош1а? Ыпэ къифэрэр хегъафэ, зыдехьы.

ФЫЖЬ. Хьау, хъурэп тхьамык1э 1отэжь, синанэ гущ! Тхьэри тэры зэожьырэр нахь, сыд пае тыкъимыухъумагъа?

КЪАР. Адэ сыдэу пш1ын?.. Тик1алэхэр сыдигъо л1ы хъуных?!

Бэшхыкъор къелъадэ, къамыщ ы1ыгъ. Хьаджэц1ык1у ащ ыуж ит.

БЭШХЫКЪОР. Олъэгъуа мыхэр? Унэ зэратеплъэхъук1ыгъэм лъыпытэу зэхэт1ысхьэхэшъ, щысых. Е зиунагъор бэгъон, зы минут хьаолыеу зэрэмыхъущтыр къыжъугуры1орэба?

ТАЙБАТ. Тыпшъыгъ, тфэлъэк1ыжьырэп нахьыбэ. Тшъо тетымыхыжьыщтымэ, тк1уач1э къыхьыжьырэп.

БЭШХЫКЪОР. Сыда шък1орэр? Тэ джыри заготовкэр идгъэкъугъэп. Хабзэр, хабзэр къытщэгугъы, лэжьыгъэр псынк1эу 1утымыхыжьы хъущтэп. Зы коцыци, зы цэ закъуи тымыгъэк1одэу къэралыгъом 1эк1эдгъэхьан фае.

ФЫЖЬ. Тэри къогъанэ тш1ырэп, ау…

БЭШХЫКЪОР. Шъуас1орэр зэхэшъухырэба, ей? Зы минутэ тыт1ысы хъущтэп. Унэшъо пытэ щы1, мэфэ зыт1ук1э заготовкэр тыухын фаеу. Шъукъэтэдж сэ1о. Къещхынк1и мэхъу, ет1анэ тшъхьэ ш1уахыщт. Мэш1ошху тызыхэтыр, ей!

ТАЙБАТ. Умыкуоба, зэхэтэхыри!

БЭШХЫКЪОР. Шъори! Къамыщышъо шъуаш1ыныр ары шъо шъуифэшъуашэр.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Шъукъэтэджба адэ, слушти.

Бзылъфыгъэхэр къэтэджых, ау 1офыр рагъажьэрэп.

ТАЙБАТ. Къамыщышъо тыпш1ынэу п1эмыч1э тыкъинэжьыгъэк1э огугъа?

БЭШХЫКЪОР (Тайбат жэхэлъадэшъ). Ет1ани мыук1ытэу къыспэгущы1эжьы. Ори!

ТАЙБАТ. Тыдэгоп тэ, умыкуу!

БЭШХЫКЪОР. Хьау, узэгоутыщтмэ узэгуагъэутыщт мы шъузэбэ купмэ.

Бзылъфыгъэхэм зэхахыгъэр агу рихьыгъэп.

КУЛАЦ. Узэгодгъэутыщт, ар шъыпкъэ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. К1о, укъыпэмыгущы1эжьба, слушти.

ТАЙБАТ. 1оф зэрэтш1эрэр угу римыхьырэмэ, а уишъуз домбай бэгыгъэжъыр къыдэщыри егъаш1. Шъолъэгъуа мыр? Тэ сыхьатныкъо зыдгъэпсэфы хъущтэп, ежь к1ожьи ш1оу зыкъыгъэчъыек1и, мычъыежьы хъуныр, зыкъигъэшхэк1и къэк1ожьыгъ.

БЭШХЫКЪОР. Сэри сыфай сишъхьагъусэ къыдэзгъэк1ынэу, ау сымадж. Дохторымэ адэрэп.

ФЫЖЬ. Сымаджэми сш1эрэп, ышъо укъещы.

ТАЙБАТ. Сымадж, зыгъэсымэджэн и1эшъ. Адэ тэ тыфитэпи тысымэджэн.

КЪАР. Ащ къеузырэр тэ дэгъоу тэш1э.

БЭШХЫКЪОР. Ыгу мэузы. Ыгу. Джары къеузырэр.

КУЛАЦ. Къеузырэр уфаемэ- симулант.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Аущтэу бригадирмэ адэгущы1эха, слушти?

БЭШХЫКЪОР. Ори, Хьаджэц1ык1у, шъузипл1 урятфанэу мыщ утес нахь, губгъом ихъуахьырэр пш1эрэп. Пш1эна улъымыплъэмэ!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Зэк1эри мамыр, зи мыхъун тигубгъо ихъухьэрэп, слушти. Ихъухьэмэ сэ сш1эныеба?

КУЛАЦ. Хэта о уишъуз к1элъэшъужъым нахь дэир? Тэ губгъор тфыхахыгъ, адрэр жьаум ч1эсыщт шъуз гъэтхъагъэр ара? Ет1ани о укъак1ошъ укъыттекуо.

БЭШХЫКЪОР. Хъугъэ, хъугъэ с1уагъэ. Ежъугъажь 1офш1эныр!

ТАЙБАТ. Едгъэжьэнэу уфаемэ, къыдэгъэк1 уишъуз. Къа1о, къыдэбгъэк1ыщта къыдэмыгъэк1ыщта?

БЭШХЫКЪОР. Ар о уизэгъэфэнэп. Уи1оф зыхэмылъым уибэлагъ хэмыс.

КУЛАЦ (жэхахьэзэ). Ти1оф хэлъэп ара? Боу хэлъ.

ТАЙБАТ. Ищо как хэлъ.

КЪАР. Бригадирым ишъуз тэ шъузабэмэ, къытхигъэхьана адэ?

ТАЙБАТ. Къытэпэсыгъэп ара мо бэгыгъэжъыр?

БЭШХЫКЪОР. Шъугъолъыри шъущылъ, ау зы трудодень зышъуфязгъэтхырэм, сэ хьам сыкъылъфыгъ.

ТАЙБАТ. Узэгоутыгъэу узэголъэтыщтыми тфябгъэтхын. Зэ еплъ тфямыгъэтхыри. Еплъ.

КЪАР. Джащ игугъу къэмыш1ыгъэмэ нахьыш1угъ.

КУЛАЦ. Ара узхэхьажьыгъэр? Джыдэдэм зэк1э къыч1эттэкъуни тык1ожьын.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (абгъук1э маплъэшъ). Тхьэматэр къэк1о, слушти.

 Аюбэ къехьэ.

АЮБ. Шъуипчыхьэ ш1у! Сыда къэхъугъэр, сыдэу инэу шъукуохэра, ы?

БЭШХЫКЪОР. Мыхэмэ сагъэгубжыгъ, Аюб. Умыш1эмэ, сэ сфэлажьэхэрэм фэдэх. 1оф шъуш1э зяп1орэм, тыкъыным зыкъыч1адзэ.

КУЛАЦ. Къытап1орэп о, джынэузым фэдэу укъыттекуо нахь.

БЭШХЫКЪОР. Адэ дахэк1э къыжъугырымы1орэмэ?

АЮБ (т1ысызэ). Мо шъукъэт1ысых, сшыпхъухэр. Т1эк1у зыжъугъэпсэф. (бзылъфыгъэмэ зыралъэшъухьэ) Шъумыук1ытэу шъукъэт1ысых сэ1о. Мо шъукъэт1ыс. Шъорыба зыфас1орэр? (Бзылъфыгъэхэр ет1ысэхых. Бэшхыкъом зыфегъазэшъ) Тэрэзэп п1орэр, бригадир. Чэщи мафи т1ысыгъуи гъэпсэфыгъуи зимы1эхэу 1оф зыш1эхэрэмэ сыд пае уатекуожьыщта? Мызэгъэгум узэрэхэукъуагъэм еуцол1эжь, Бэшхыкъор. (Бзылъфыгъэхэмэ аре1о). Шъугу хэшъумыгъэк1, узыгъэгъырэм урик1ас, узыгъэщхырэм уриджагъу а1оба, адыгэмэ. Адэ 1офэу тш1эн фаер бэ. Тфэмыгъэхъурэр бэ. Ау тызэтемыкуожьэу, дэхэ-дахэу тфаш1эрэр тш1эмэ нахьыш1уба?

БЭШХЫКЪОР. Ар къагурэ1о пш1ош1а мыхэмэ? Умыжъоми укъызэтырачын.

АЮБ. Ей-ей, сшыпхъухэр къыптек1охэк1э сенэгуе, бригадирыр? Ары сэ1о. Шъумолодецых, у Бэшхыкъок1э шъо сыд къышъуаш1эн. Шъыпкъэба?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Шъыпкъэ адэ, слушти.

АЮБ. Ори уагъащта, Хьаджэц1ык1у?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ар дэдэр с1орэп, ау…

ТАЙБАТ. Сыда адэ «аур» ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. «Аур»… «аур», слушти…

АЮБ. Ы? Сыда зыщыщыр?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. К1о … к1о… слушти…

Зэк1э къэзэрэгъэщхыгъэх.

АЮБ. Ха-ха-ха! Къызгуры1уагъ, къызгуры1уагъ, Хьаджэц1ык1у. Дэгъу дэдэу къызгуры1уагъ (бзылъфыгъэмэ зафегъазэшъ). Амыш1ахэу къышъутекуох нахь, шъугу мыхэмэ зэрэхагъэк1ын дунаем тетэп. Ары сэ1о.

КЪАР. Тэри ары шъыу тызыфаер, Аюб.

АЮБ. Адэ ащыгъум тызэгуры1уагъэба? Дэгъу, сшыпхъухэр, шъузфэныкъо щы1эмэ шъумыук1ытэу къысашъу1у.

КЪАР. Хьау, хьау, дунаим тызыфэныкъо щы1эп.

АЮБ. Шъуик1алэхэр сыдэу щытха?

ТАЙБАТ. Зэк1эхэри дэгъух.

АЮБ. Зыгорэ шъуфае хъумэ занк1эу къысашъу1у. А колхозым шъо шъук1уач1э икъунэу хэлъ. Арышъ, шъузфэук1ытэн щы1эп. Мыгъэ тилэжьыгъэхэр дэхэк1аех. Т1эк1у хъулъфыгъэ к1уач1эр тимак1э нахь… Ей, сшыпхъух, щы1ак1эр боу дахэ хъущт. Непэ шъо къинэу шъухъурэр, мы щыбзэхэр 1эк1э зэрэжъугъэчэрэгъухэрэр бэрэ щы1эжьыщтэп. Мары ш1эхэу къэшъулъэгъужьын, а пстэур 1эк1э нэмысыжьхэу машинэмэ зэш1уахыхэу. А заом у1агъэу къыттырищагъэри к1ыжьынышъ, шъори шъу1отэжьыщт. Шъуик1алэхэри ины къэхъуныхэшъ, шъуадэтхъэжьыщт.

КЪАР. Е-о-ой…

АЮБ. Хьау, хьау, Къар, а мафэри непэ фэдэу къэсыщт. Тицыфхэм джы алъэгъугъэр аужырэ заор ары. Аужырэ бэлахьыр ары. Мары шъулъэгъун, илъэс заулэк1э псэук1эу ти1э хъущтыр.

ТАЙБАТ. Тхьам е1у, Аюб.

АЮБ. Тхьами сш1эрэп зы1ощтыр, Тайбат, ау зыгъэпсыщтыр тиц1ыфхэр ары, типартие ары, шъоры.

БЭШХЫКЪОР. Тэры.

АЮБ. Тыушъэфырэп, непэ тфэмыгъэхъурэр бэ. Тызфэныкъори бэ. Ау зэо мэш1уаем л1ыгъэ къыщыдэзыхыгъэ къэралым фызэш1омыхын щы1эп. Къин пхъурэр 1офэп, зэрэп1отэжьыщтыр ош1эмэ. Тэ зэрэт1отэжьыщтым техъырэхъышэжьырэп.(Къэтэджы, щыбзэхэмк1э 1э еш1ышъ) Сыдэу шъу1ора, сшыпхъухэр, мы къэнагъэр неущ нэс къэшъуухына? (ы1э лъэныкъоу т1эк1у щэхъу зыпымытыжьыр пытэу ш1уеубытык1ышъ). Къэузыгъэшъ, сенэгуе къэоенк1э.

Бзылъфыгъэхэр зэплъыжьых.

КЪАР. Сыд пае тымыухыщта?

ТАЙБАТ. Щэджагъо нэдгъэсынэп.

КУЛАЦ. Ащ уемыгупшысэжь, Аюб.

ФЫЖЬ. Ащ щэхъу тк1уач1э къымыхьыщтымэ, синанэ гущ…

АЮБ. Ащыгъум, сшыпхъухэр, сэ тракторнэ бригадэм сык1он. Нек1о ори, Бэшхыкъор, пэрыохъу уафэмыхъу бзылъфыгъэмэ. Ори ары, Хьаджэц1ык1у (ек1ых).

ТАЙБАТ. К1о, джары, тыгубжыни т1эк1у зыдгъэпсэфын т1уагъэти, Аюбэ къэси, къытщытхъуи, тигубжи тщигъэгъупшэжьыгъ.

ФЫЖЬ. Боу тхьагъэпц1ы ар.

КУЛАЦ. Шъолъэгъуа, къытщытхъоу фежьи, тшъхьэ ыгъэунэзагъ.

КЪАР. Тэ къытщытхъуи ары ны1а!..

Бзылъфыгъэхэм 1офш1эныр рагъэжьэжьы, псынк1эу щыбзэр къыращэк1эу аублэ. Т1эк1у зытеш1эрэм, бгъу пстэухэмк1и къарэчъыхэшъ, ц1ыфхэр къелъадэх. Зэк1эхэри мэгуш1ох, зэк1эхэри мэкуох: «Ильяс къэк1ожьы!» Куо чэф макъэр нахь лъэшэу къэ1у! Бзылъфыгъэу щылъхэр къызщэлъэтых. Гузэжъогъук1э зэупхъужьых. Хэти дахэу зыкъыгъэлъагъо ш1оигъу.

ТАЙБАТ. Хэта Илясэу?

КЪАР. Фатимэ ят.

ТАЙБАТ. Иляс къаук1ыгъэу къатхыгъагъэба?

КЪАР. Дгъэежьыгъагъэба?!

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, пц1эу къыч1эк1ыгъ. Сыдэу насыпышху!

ТАЙБАТ. Хьадрыхэ къэк1ыжьыгъ! Псау-тау, инасып!

КЪАР. Тэтыем дыдащыгъагъ!

Бзылъфыгъэхэр ечъых, л1ым пэгъок1ых. Илъяс агузэгу итэу, къауцуахьыгъэу зэк1эхэми къагъэзэжьы. К1элэц1ык1ухэм Иляс ичемоданрэ ишинельрэ а1ыгъ. Хьаджэц1ык1у къелъадэ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (пэгъок1ызэ). О къеблэгъэжь, къеблэгъэжь! Олахьэ л1ы фэдэу укъыхэк1ыжьыгъэм, слушти! (1апл1 рещэк1ы).

БЭШХЫКЪОР (къыкъочъызэ). Мо зэ, мо зэ сы1ужъугъаплъ а л1ыхъужъым!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Мары еплъ, слушти. Конечно, о заом у1умытыгъэмэ, ащ къик1ыжьырэм у1ук1эныр тхъагъо.

Щытхэр къэзэрэгъэщхых.

БЭШХЫКЪОР. Зэтелъхь, товарищ Хьаджэц1ык1у, ощ нахь мыдэеу сызэуагъ сэри! (Иляс бгъодахьэзэ) О-о-о, мыдэ, мыдэ! (1апл1 рищэк1ызэ) Молодец, молодец, капитан! (Хьаджэц1ык1у 1апэ феш1ышъ) К1о, мыщи зы медаль закъо къыратыгъэшъ, дунаим тытыригъэтыжьырэп.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Адрэ сш1ок1одыгъэхэр?

БЭШХЫКЪОР. Ар сэ сш1эрэп. Ау тинасып капитанэу укъызэрэмык1ожьыгъэр нахь, хьэр псашъо тэбгъэщэнэу уфежьэни…

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (имедаль телъэк1ыхьэзэ). Капитан дэдэм тынэмысыгъэми, тэри ти1ахь а зэошхом хэтш1ыхьагъ.

КЪАР (нахьыбэ фэмыщы1эжьэу). Иляс, адэ зи къысап1орэпи? Тэтиер къэк1ожьырэба? Шъузэдыдащыгъагъи?

ИЛЯС. Исмахьилэ джыри къэсыжьыгъэба? Сапэ къэсыжьыгъах сш1ош1ыгъагъ адэ сэ. Къызэрэсфитхыгъэмк1э и1оф дэгъу. Умыгумэк1, Къар, зи ащ сауж зыкъыригъэнэнэп.

ТАЙБАТ. Ос1уагъэба сэ. Сэ сиджэнч нибжьи сыкъыгъэпц1агъэп.

Къарэ мэгуш1о

ФЫЖЬ (гумэк1эу). Адэ тэтыер зык1и уапэ къифагъэба, Иляс? Уауж бэ темыш1эу, ящэнэрэ мафэм дащыгъагъ…

ИЛЯС. Сэ сы1ук1энэу хъугъэп, ау тик1алэмэ орэд къафи1оу зэрягъусэр къысфатхыгъагъ. Къэсыжьыщтых! Зэк1эхэри къэк1ожьых. Непэ-неущэу къежьэжьыщтхэр бэ дэд!

Фыжьрэ Къарэрэ зызэращэк1ы.

ТАЙБАТ. Е-о-ой! Зы1эк1э зыгъэт1ылъыжьыгъэм сэ къысфитхыгъ…

ИЛЯС. Пш1ош1 умыгъэхъу, Тайбат. Агъэт1ылъыжьыгъэхэу а1уи агъэежьыгъэхэу тхьапш сэ джы къыздэк1ожьыгъэр?!

ТАЙБАТ. Сыд пае чыжьэу ук1ожьын. Мары, ор шъыпкъэр ущымы1эжьэу а1уи…

БЭШХЫКЪОР (къызэпиутыхэу). Зэ къэшъут1упщыжьыба, ей! Ежь зэрэпшъыгъэм ык1ы1ужьк1э, шъори шъутебэнагъ. Удык1и къыщытажэхэри.

ТАЙБАТ. А Иляс, зэк1эхэри а зы мафэм шъукъызэдат1упщыжьыгъэха?

ИЛЯС. Мафэ къэси къат1упщыжьых. Мафэ къэси.

ТАЙБАТ. Боу бэ щымы1эжьэу алъытэу, зэмыжэжьыхэу къэк1ожьыщтхэр. Шъыпкъэ мы Иляс ы1орэр. Шъыпкъэ дэд.

КЪАР. Шъыпкъэ адэ. Мары, Иляс ты1ук1эжьынэу тш1агъа тэ?

ИЛЯС. Джащ фэдэ къабзэу зэк1эхэри къэсыжьыщтых. Къыхэк1ыжьыщтых ц1ык1у-ц1ык1оу.

ФЫЖЬ. Мэфэ тхьапшырэ о утетыгъа Иляс?

ТАЙБАТ. Ей, занк1эу къэмыуцухэу къак1охэ пш1ош1а? А зы станцым тхьэмафэк1и укъытемык1ышъоу къыхэк1ы.

КЪАР. Адэ бэба, ей, зэбгыращыжьын фаехэр.

ИЛЯС. Шъыпкъэ дэд къашъу1орэр.

БЭШХЫКЪОР. О слъэгъурэр непэ унэсыжьынэп, Иляс. Ш1эхба зэ!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (Фыжь ри1оу). А Фыжьц1ык1у, сэ зэк1эри къезгъэ1отэнышъ, о къыпфэс1отэжьыщт, слушти. Джы мо зэ 1анэм ты1ужъугъэт1ысхьэба? Лъакъок1э к1оу зы чэт щагум къызыдэтынэк1э, ащыгъум сш1эрэп.

ИЛЯС (зи къэзымы1оу, ахэдзыгъэу щыт Кулацэ бгъодахьэшъ). О зыми укъык1эупч1эрэпи, Кулац?

КУЛАЦ. Сэсыер зэрэщымы1эжьыр сэш1э. Сыд пае сык1эупч1эна?

ИЛЯС. Хэта оуиер?

КУЛАЦ. Сэсыехэр бэ хъущтыгъэх. К1элэ зикъэмыщэу къэзымыгъэзэжьыгъэхэр зэк1э сэсиягъэх.

ИЛЯС. Къэзгъэзэжьыхэрэмэ оуер ахэтыми пш1ахэрэп?

КУЛАЦ. Сш1ахэрэп, ау сш1ошъы хъурэп.

КЪАР (къыбгъодахьэшъ). Аужырэу сыдигъо къыпфэтхэгъагъа, Иляс?

ИЛЯС. Бэ дэдэ ш1агъэп. Ары, бэш1агъэп. Ош1а ет1ани, аужырэ мазэхэм письмэхэр тфэтхыжьыщтыгъэпи. Мак1эу къызэрэнэжьыгъэр тэш1эти.

ТАЙБАТ. Сыдэу гъэш1эгъоны, ей, джа дэдэр бэмэ къа1о.

ФЫЖЬ. Шъыпкъэшъ ары.

ИЛЯС. Адэ уегупшысэба, письмэр нэмысызэ сэ сынэсыжьыщт о1ошъ.

БЭШХЫКЪОР (Иляс рещажьэшъ). Е зиунагъу, ук1ожьыщтба?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Зэ мы 1анэм тынэжъугъэсыба, слушти. Спэ хъупцызэ пызыным 1ук1агъ.

ИЛЯС (къызэджэк1ы). Шъумыгумэк1, къэсыжьыщтых. Бэ дэд къэк1ожьыхэрэр!

АЮБ (къыкъок1ызэ). О-уиу! Мыдэ мы слъэгъурэр! Мыдэ мыр! Сыдэу дэгъу дэдэу укъэк1ожьыгъа, сшынахьык1! Джыри зы хъулъфыгъэ па1о зыщыгъ къытхэхьажьыгъ! (1апл1 рещэк1ы) Сыдэу гуш1огъошхуа?

ИЛЯС (к1аком пыт гъопэ нэк1ыр еубытышъ, ыгу хэк1эу). Ори, Аюб… Тыда моущтэу?..

АЮБ. Керчь дэжь… Ар 1офа, сшынахьык1, заор тыухыгъэмэ!...Олахьэ дэгъоу укъэк1ожьыгъэм, капитаныр. (Щытхэмэ зафегъазэшъ) Джаущтэу адырэхэри, тызажэхэрэри къэсыжьыщтых. Мары, Иляс тежэжьыгъахэп, джы шъолъэгъу, псау-таоу тапашъхьэ ит.

ИЛЯС. Арыба сэри с1орэр - къэк1ожьых!

АЮБ. Къэмык1ожьыхэмэ хъущта?

ТАЙБАТ. Арэу о1уа, Аюб?

АЮБ. Адэ сэ1о! Пк1энч1эу тяжэха? Тэ тимызакъоу зэгоутэу яжэрэр тич1ыгу ары, тигубгъохэр арых.

ИЛЯС. Тэри ащ боу тыфэзэщыгъэу тыкъэк1ожьы, Аюб.

АЮБ. Шъуфэзэщыгъэмэ шъу1эпшъэ-лъапшъэхэр дэшъущаехи шъуихьэх, мардж, губгъом, шъудэлажь ч1ыгум! Ау ар неущ. Джы тил1ыхъужъ етэжъугъэблэгъэжь, дэтэжъугъэщэжьых. Нек1ох!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ашъыу, тэри ар т1озэ тчый 1эш1у къытенэжьыгъэп, слушти! (Иляс ращы).

Гугъэ 1эш1ур анэгу къык1ихэу бзылъфыгъэхэр ащ лъэплъэх. Зэплъыжьых.

ТАЙБАТ. Сенэгуе хьаолыеу тыгу тэгъэк1одык1э? Хэт ыш1эра?

ФЫЖЬ. Зэхэшъухыгъэба ы1орэр?

КЪАР (къэгуш1оу). Зэхэтымыхы хъуна?! Боу зэхэтхыгъэ!

Бзылъфыгъэхэр къэчэфыжьыгъэхэу щыбзэхэм ячъал1эх. 1офш1эныр рагъэжьэжьы. Орэдэу къа1огъагъэр къыхадзэ.

 

ЯТ1ОНЭРЭ КЪЭШ1ЫГЪУ

Къарэ иун. Мурат п1эк1орым илъ. Къаплъэрэп .Къарэ мэгъы.Тайбатрэ

Фыжьрэ ар зэ1уагъэнэ. Еушъыих.

КЪАР. А тхьар къысауи, мы уз 1аер тыдэ къырихыгъа? Сыд техьагъу мыгъуа?

ФЫЖЬ (нэк1у-нэпсэу). Зыща1 Къар, зыща1, синанэ гущ (унэм ехьэ).

ТАЙБАТ. Тхьам семыук1и, сыда къэхъугъэр? О уик1алэ изакъуа сымаджэ хъурэр, зэк1эхэри мэсымаджэх ык1и мэхъужьых. Тхьами ыгу къыобгъэн о зызэрэпш1ырэмк1э.

КЪАР. Мо зэ шъуеплъыба… (мэгъы). Хьау, ар зыдэхъужьын щы1эп. Ар нычэпэ пк1ыхьап1эк1э сынэгу к1эк1ыгъэ гущ…

ТАЙБАТ. Делагъэхэр о1ох. Сыда плъэгъугъэри? Сыда пк1ыхьып1эм къик1ырэри? Нэп1эхъ-нэш1ош1, угу илъыр олъэгъу.

ФЫЖЬ (унэм къик1ыжьызэ). Угу умыгъэк1од, сыолъэ1у, синанэ гущ. Мары нахьыш1у къэхъужьыщт, пк1ант1эр къытырик1агъ.

КЪАР. Шъо и1эжьэп, лы телъыжьэп… Хьау, ащ и1оф зэш1ок1ыгъахэ. Хъанэ ипшъэшъэ дэхэ сурэти мары зыхьыгъэр.

ФЫЖЬ. Сыдэу 1аехэр угу къэбгъэк1ыхэра, синанэ гущ. Мары, Сэлмэн уц дэгъу къыгъотынэу ы1уагъэшъ…

ТАЙБАТ. Сыда п1орэр Къар? Емык1у зызэрэпш1ырэр. Хьау, я ни ист Тайбат, к1эк1эу мы узым къызимыгъазэрэм! (Унэм ехьэ).

КЪАР. Чылэмэ сырялыеу с1орэп, ау гугъэп1э закъоу си1эр…

ФЫЖЬ. Аущтэу о угу бгъэк1одымэ, тэ хэт тыгу къыдищэещт. О унахьыжъ, оры тэ джэнджэшэгъоу ти1эр.

ТАЙБАТ (унэм къек1ыжьышъ). Хэчъыягъ, шыкур, шыкур. Мары плъэгъун къык1идзыжьыщт.

Макъэхэр къэ1ух.

ФЫЖЬ. Зыгорэ къэк1о.

Аюбэ къехьэ. Хьаджыгъэ дзыо ныкъор къогъум къуегъэт1ысхьэ.

АЮБ (ахаплъэшъ). Арэп, сыдэу шъугу к1одыжьыгъэу шъузэхэса? Зи жъугъэен щы1эп. К1алэхэр мэсымэджэ зэпытхэба! Ащ пае жъугъэежьынэу щыта, зиунагъу? Ы? Л1ымэ ащ фэдэ щэхъу къяхъул1эрэба!

КЪАР. А сш1эгущэрэп.

АЮБ. Сыда умыш1эрэр? Мары, уц дэгъу къыфэсхьыгъ. Зэрешъуагъэм лъыпытэу узым ыпсэ хиутыщт.

ТАЙБАТ. А тхьауегъэпсэужьи, Аюб. (Уцыр ештэшъ адрэ унэм ехьэ).

АЮБ. Къалэм сызэрэк1орэр зеш1эм, тидохтыр Сэлмэн къысэлъэ1уи… Къалэм дэлъыхэмэ сэ синыбджэгъухэм къамыгъотын щы1эп. Мо хьаджыгъэ т1эк1ури… Щэламэ фэгъажъ…

КЪАР. Тхьам фэдишъэу къыпфеш1эжь.

АЮБ. О уик1алэ сыдэу щыт, Тайбат?

ТАЙБАТ. Шыкур, дэгъу.

АЮБ. О уипшъашъи псауба, Фыжь?

ФЫЖЬ. Псау дэд, шыкур.

АЮБ. Мурати къэтэджыжьыщт, арышъ шъугу шъумыгъэк1од.

ТАЙБАТ. Тэри арыба ет1орэр Къарэ.

АЮБ. Зыгорэ уфае хъумэ, Къар, сэ къыса1у. Губгъом сыдэк1ын фае п1оуи умыгумэк1. Уизадание Нинэшхо естыжьыгъ. К1алэр зэрэбгъэхъужьыщтым пылъ.

КЪАР. Тхьауегъэпсэу, къэзгъэш1эщтым сщыгъупшэнэп. 1анэ къыпфэтштэни т1орэп, хьэйнэпэ ц1э1ужь, зэк1э тщыгъупшагъ…

АЮБ. Хьау, хьау. Сэ джыри губгъом сыдэк1ыжьын фае. К1о, хъярк1э. (Псынк1эу ек1ы).

ТАЙБАТ (унэм къек1ыжьышъ). Уцым езгъэшъуагъ. Сыдэу сигъэгуш1уагъ мы Аюбэ. Сыгуи къы1этыгъ. Тил1ыхэр зытемы1эжьыми, ащ фэдэхэр къытшъхьащытмэ тинасып.

КЪАР (формит1у къештэ, дзыуашъхьэр къет1атэшъ). А Тайбат, а Фыжь, сыгу хэшъумыгъэк1ынэу шъуфаемэ (хьаджыгъэр арызы еш1ышъ), мыхэр зыдэшъухьых.

ФЫЖЬ. А тыщык1эрэп, о къыпфахьыгъэр…

КЪАР. Амыгъот атыжьырэп, арышъ... сышъолъэ1у.

ТАЙБАТ. Хъугъэ, тштэн. Къэхъущтыр сш1эрэп нахь, боу шхыныр мак1э.

ФЫЖЬ. Ары, гъаблэ къэхъунэу а1о, синанэ гущ.

КЪАР. А зэо мыгъоу амылъэгъужьыным тэ бэлахьэу къытфихьыгъэм нэмык1ыжьэу, джыри гъаблэр къытфихьымэ ащыгъум… А дыдыдыгущ, тхьэм тыщерэухъум ащ (Кулацэ къехьэ).

КУЛАЦ. Сыдэу щыт к1алэр?

КЪАР. Сш1эгущэрэп, уц дэгъу едгъэшъуагъ.

КУЛАЦ. Дэгъуба ащыгъум… (Пщынэ макъэр къэ1ушъ, ащк1э плъэзэ) Тхьэр ятагъ. Иляс ешхэ-ешъо фаш1ы. К1о, ащ ишъуз пэк1ыхьэми шъуеплъ инасып. А Тайбат, а сыпсэм фэд, мо сфэдз, сызэгоуты.

ТАЙБАТ. Тхьам удемыхыжь, о 1эежъыр, узэгоут зэпытыщт. Ау угу сиджэнч 1эзэгъу фэхъущтмэ, ащ пае укъэзгъэнэнэп. А зыр тэри ц1ыфхэр къызэрэтэлъэ1унэу тхэлъыр. (Джэнчыр иджыбэ къырехышъ, къытыретакъо).

КУЛАЦ (те1абэшъ). Я сиалахь закъу, мы сыгу къыси1орэр…Насып горэ си1ахэу щытмэ…

ТАЙБАТ. Тхьам нэфап1э шъыпкъэ еш1 сиджэнч. (Зэ1ехы) Угу ц1ык1у рэхьатэп, си Кулац. Къэбар, къэбар, зэпыурэп къэбарыр. Зыгъэрэхьат, къэбарыр гуш1уагъо. Гуш1огъо дэд. Гъогу, гъогу утехьэ.

КУЛАЦ (щымысышъоу къызщэлъэты). А опсэужь, Тайбат!

ТАЙБАТ. Ау…

КУЛАЦ. Сыд? (бгъодэт1ысхьэ).

ТАЙБАТ. Бзэгу. Шъуазфагу бзэгу къыдахьэ.

КУЛАЦ. Хэт ыбзэгуа, пызынэу?

ТАЙБАТ. А тхьар къысао гущи, сыдэу 1аеу ыухыжьыра. Бзэгум шъузэщефы, зыфэсакъыжь, укъагъэпц1эщт.

КУЛАЦ. Сэра къагъэпц1эщтыр? (Къызщэлъэтышъ, унэ к1оц1ыр къек1ухьэ) Хьау, анэ къистхъын.

ФЫЖЬ. Зыфэсакъыжь.

Джэгу макъэр нахь лъэшэу къэ1у.

КУЛАЦ (джэгумк1э плъэзэ). Сыд фэ1уагъ тэри зы насып горэ къытфыкъок1ымэ. Сыд фэ1уагъ?

КЪАР. Угу умыгъэк1оды, Кулац. Джыри о уныбжьык1, уинасып уапэ къэт ны1эп.

ФЫЖЬ. Ары, ары, Кулац.

ТАЙБАТ. Сыд сэ1о ыгу ыгъэк1одынэу къехъул1агъэр? (Кулац зыфегъазэшъ). О сыпфэдэгъагъот. Ук1алэп, угъуалэп. Ушъхьэ закъу…

КУЛАЦ (ежь зэри1ожьэу). Ары, ары, Кулац, угу умыгъэк1од. Джыри о укъэхъу пэт. Уапэк1э жъогъо нэфыхэр къэлыдых… Сыда сэ сыц1ык1ужъыя сыгу къэшъу1этынэу? (Игупшысэ зыритыжьэу). Адэ мы сыгу сыкъегъапц1а? Ныпчыхьэ зэхэсш1агъэр нэпц1ыгъа? Гугъэ 1энэк1эу зысэгъэпц1эжьа? Хьау, сш1ошъ хъурэп. Хъурэп сш1ошъ. (Орэдыр къыхедзэ).

Юрэдхэм ямамэ гущэми
Укъэмык1о е1о, мыгъори
Сэ сыкъызфэк1ощты гущэр
О ныожъыр ары мыгъопи,
А уик1элэ закъу.

Хыми теты къухьэ гущэми
Мак1эуи зегъазэ, мыгъори.
Мо зыкъысфэгъази,
Унэгу сык1эгъаплъэ гущи,
Джэнэтым уихьан.

Сидэнэ лъэпэды гущэми
Ылъэдакъэ къезы мыгъори.
Шъуадэжь урагъэзэу
Отказ сыпш1ыжьыщты гущэми,
Саужы уимыт.

Уидышъэ 1элъыни гущэри
1эмыч1эм ч1эк1уадэ, мыгъори.
Сфэмыгъэк1одыжьэу
Сыгур зыгъэузы гущэр о уилъэгъуныр.

Уидышъэцэ ц1ык1у гущэми
Ныбджэгъухэр къехъуапсэ, мыгъори.
Мы сэ сызэхъуапсэрэр-
Як1элэгъум зэ1ук1агъэу
Жъы зэдэхъужьыгъ. (Орэд къэ1оныр щегъэтышъ).
Сэ сык1ожьыщтэп нычэпэ, уадэжь сыщы1эщт, Къар.
Сыда унэ нэк1ым сык1ожьык1э…

КЪАР. Дэгъуба, дэгъу.

КУЛАЦ. А хьалэч хъуных, адэ шъори шъущы1эщтха, шъук1ожьхэба? Шъук1ох. Шъуик1алэхэр къэущыгъэхэми шъуш1эрэп. (Зыфагъэдэн амыш1эу Кулац еплъых).

ФЫЖЬ (къэтэджыжьышъ). Ари шъыпкъэ, тык1ожьын фае тэ.

ТАЙБАТ. Непэ мы Кулац сш1эжьырэп…

КУЛАЦ. Шъуик1алэхэм язакъохи…

ТАЙБАТ. Тэк1ожьы, тэк1ожьы, тхьам удехыжь о 1эежъыр.

КЪАР. Хьау, хьау, шъущыс, мыр мэсэмэркъэу ны1эп. Джыри жьы.

КУЛАЦ. Шъук1у, шъук1у, зыдгъэпсэфыщт, тыпшъыгъ.

ФЫЖЬ (формэр ештэшъ). Чэщ рэхьат къышъок1у!

ТАЙБАТ. К1о, шъугъолъыжь, пк1ыхьып1э дахэ тхьам шъуегъэлъэгъу. (Ек1ыжьых).

Кулац зэгоуты, зы ч1ып1э изагъэрэп.

КЪАР (Бзылъфыгъэхэм адик1ыгъагъэу къегъэзэжьышъ). Сыда, Кулац, непэ къыпщыш1ыгъапэр, сыбгъэук1ытагъи?

КУЛАЦ (зыфэмыщы1эжьэу). А Къар, сэ непэ о уси1офа п1он, ау… (К1элэ сымаджэр зыдэщы1эмк1э маплъэшъ). Сызэгоуты хъуи уадэжь сыкъэк1кагъ. Къысэхъул1агъэр къызэрэс1ощтыри сш1эрэп.

КЪАР. Сыда къыохъул1агъэу зыфап1орэр?

КУЛАЦ. Ош1а, Къар, гъэш1эгъон, гъэш1эгъон дэд ос1ощтыр. А си Къар (джэгур къызди1ук1ырэмк1э 1э еш1ышъ), мо хьалач хъуныр…

КЪАР. Хэта зыфап1орэр?

КУЛАЦ. Уигъунэгъур…

КЪАР. Хэт?

КУЛАЦ. Иляс ары.

КЪАР. Сыда Иляс?

КУЛАЦ. А си Къар (къыфэмы1оу), мо сыгу зыгорэущтэу…

КЪАР. Сыдэущтэу?

КУЛАЦ. Мо къэда1у зэ. Непэ тучан ц1ык1ум сыч1этэу къыч1эхьагъ. С1апэ пытэу къыфызи, сынэмэ занк1эу-занк1эу къак1аплъэзэ, сыдэу ущыт, Кулац, ы1уи къысэупч1ыгъ. Сыд угу рихьэу мыщ телъ? Къа1о, къыпфэсщэфыщт къызысе1ом, зыми сыфаеп с1уи, сыкъежьэжьыгъ. Шъхьаем, с1э къыт1упщыжьырэп, хьалэч хъуным. Пытэу, фабэу ы1ыгъ. Гъэш1эгъоныр, а 1аем къысфищэфыщтми сыфаеп, с1апэ къерэмыт1упщыжьыри. Мо зы фэбэгъэ лъэш дэдэ горэ къысхилъхьагъэу къысш1ош1ы. Ар сыгу шъыпкъэм ечъал1эшъ, 1эш1оу-1эш1оу, шъабэу-шъабэу зыгорэу къысщэхъу. Адэ ынэхэр дахэхэшъ, хьалэч хъуным. Аущтэу гуфаплъэу ахэмэ хэт яплъыгъагъ? А имыгъук1ынхэм маш1оу къак1ихырэм сыкъыстэу, ск1ышъо рычъагъ. С1э къы1эк1эстхъыжьи, сыкъызэрык1орэ гъогур сымылъэгъужьэу, тадэжьи сыдэмыхьажьэу сыкъыпфэчъагъ.

КЪАР. Сыд пае зыгорэ къемыгъэщэфыгъа, дел?

КУЛАЦ. Къыпфащэфын, ет1анэ уагъэпщыныжьынэу фежьэнхэшъ…

КЪАР. Ары, адыгэ к1алэр аущтэу зек1она шъыу? Ет1ани Иляс ащ фэдэ хъулъфыгъэп. Шъхьэгъусэ ш1агъуи, унэгъо ш1агъуи, унэгъо дахи и1эх.

КУЛАЦ. А си Къар, а хьалэчышхо хъуным сыщэщтэ. Заом ыпэк1и сэ а 1эежъыр сиджэгъуагъэп. Тхьам еш1, джыдэдэм ар ишъуз пэк1ыхьажъым щэгуш1ук1ышъ к1эрыс. А сэрмэфит1у, моу сыбгъодахьэу, а шъузыжъыр къысэплъызэ къесщэжьэгъагъот.

Иляс 1угуш1ук1зэ къехьэ.

ИЛЯС. Шъуипчыхьэ ш1у! О-о, Кулац, сш1эгъахэп сып1ук1эщтми. Мурат сыдэу щыт, Къар?

КЪАР. Джыдэдэм нахьыш1у1о фэд, уц едгъэшъуагъ.

ИЛЯС. Дэгъуба, дэгъу. Оры, Кулац, сыдэу о ущыт?

КУЛАЦ. Нахь дэгъу сыщык1эрэп. Зыми сехъуапсэрэп.

ИЛЯС. Сыпфэгуш1о арэу щытымэ.

КУЛАЦ. Тхьауегъэпсэу, капитаныр.

КЪАР. Къэт1ыс, Иляс, моу къэт1ыс. (Пхъэнт1эк1ур фегъэк1уатэ).

ИЛЯС. Сигуапэу сыкъышъухэсыни, ау къысажэх. Синыбджэгъухэр къихьагъэх… Мурат гъоещай, шъуегъэгумэк1ы а1уагъэти… Нахьыш1у хъужьыгъэмэ, хъяр. Адэ шъукъыкъок1хэба тадэжь, шъунэгу жьы к1эун…

КЪАР. Сыкъэк1они, ау шъэожъые сымаджэр…

КУЛАЦ. Сэ сыкъэк1ощт умыщтэрэмэ, капитаныр.

ИЛЯС (ымакъэ ц1ык1оу). Сыда сызфэщтэщтыр, Кулац?

КУЛАЦ. Адэ сыдэу умакъэ ц1ык1у хъугъа, капитан?

ИЛЯС. Хъугъахэп.

КЪАР. Уемыдэ1у мыщ ы1орэм, Иляс, сэмэркъэу зэпытыщт. Къэт1ыс моу.

КУЛАЦ. Сысэмэркъэухэрэп, сэ сык1ощт. Ау чэщныкъом тыдэ шъущызэрэгъотыгъ ы1оу уишъуз къыоупч1ымэ, сыда еп1ожьыщтыр? Джащ сегъэгумэк1ы, капитан.

ИЛЯС. Василь зэри1ощтыгъэу, пц1ым ылъакъо к1ако, псынк1эу къыч1эщыщт, арышъ зытетыр ет1онба.

КУЛАЦ (къэгумэк1эу). Зытетыр о1уи? Сыда зытетыр?

ИЛЯС. Тызэрэзэ1ук1агъэр.

КУЛАЦ. Ыш1ошъ мыхъумэ, капитан?

ИЛЯС. К1о мыхъумэ, зыфаер ерэ1у.

КУЛАЦ. Орк1э т1ури за, ущыщтэрэба?

ИЛЯС. Сызфэщтэн щымы1эу сыщтэна, Кулац.

КУЛАЦ. Узфэщтэн щы1эп ара?

ИЛЯС. Адэ сыда щы1эу о плъытэрэр?

КУЛАЦ. Ащыгъум шъуадэжь сыкъэк1ожьрэп, сык1эгъожьыгъ, капитан.

КЪАР. Оуиу, зэ щыжъугъэтыжьба шъуизэнэкъокъун. А Кулац, икъун.

ИЛЯС. Укъэщтагъа, Кулац?

КУЛАЦ. Къыожэх, капитан.

ИЛЯС. Ары… Дэгъу, Къар. К1алэр нахьыш1у1омэ… Укъыздэк1ощтымэ сэк1ожьы сэ, Кулац.

КУЛАЦ. Арэу щытми, къытфэсакъ, капитан. Ощ фэдэхэмк1э тэ тыщынагъу!

КЪАР. Кулац!

КУЛАЦ. Ары, ары, сишъыпкъ сэ.

ИЛЯС. Дэгъу, тыпфэсакъын. (Ек1ыжьы).

КУЛАЦ. Зыфэщтэн щы1эп… Адэ сыхэукъуа? А хьалэч хъун, плъэгъугъа ащ ынит1у?

КЪАР. Сыда къыохъул1агъэр, делэ ухъужьыгъа?

КУЛАЦ. Сэш1а къысэхъул1агъэр, сыгу зэгоуты! (Къэгъы).

Ящэнэрэ къэш1ыгъу.

ФЫЖЬ иунэ Хьаджэц1ык1у къехьэ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. А Фыжь, а синэфын, мо угу рихьырэ горэ зыфэсэгъаш1эри, л1ыгъэ зесэгъахьэба. Армырмэ, зи л1ыгъэ схэмылъыхэу а1ошъ, Бэшхыкъом икуп сагъал1э, слушти.

ФЫЖЬ. А сыфаеп къысфэпш1эщтми, сауж ик1ыри нахьыш1у. Зыгорэм тыкъилъэгъумэ, тызхэмык1ыжьын лажьэ тыхэхьащт.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Къа1о умыук1ытэу ык1и умыщынэу, слушти. Сэ дунаем сызэблэжьын орк1э тетэп.

ФЫЖЬ. Сымыгъэгъэу сауж ик1ыба, синанэ гущ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. К1о, неужели зы т1эк1у дэдэ нэмы1эми угу сыримыхьэу, слушти.? Сэ сызэрэц1ык1ум уемыплъ. Икъунба сыкъызэрэожагъэр, къыздак1ори унагъо тэгъаш1эба, слушти.

ФЫЖЬ (къык1ащтэу). А сымыгъэмэхъаш, сэ сишъхьэгъусэ сежэ…

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. К1о, джары…

Чыжьэк1э Кулацэ иорэды1о макъэ къэ1у.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Янэ егъэлыгъожь, молодецыжъыр Кулац ары. Иляс орэд фиусыгъэшъ, зэрэчылэу зэхахэу къе1о. Адэ тэрэзба, слушти? Зыгорэ ш1у плъэгъугъэмэ, сыда зык1эуушъэфын фаер? Сэри пфэсэрэуса, адэ, синэфын? (Жэхахьэ).

ФЫЖЬ. Къэк1ох.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ну, тичего. Товарищ Хьаджэц1ык1у 1эк1эк1ыжьыгъош1у о ухъущтэп. Хьаолыеу уахътэр огъак1о нахь, Синэфын. А, сипулеметыжъ тыдэ къэсхыжьын, прямой наводкэк1э тырезгъэлъэсык1ыщтыгъэ. (Ек1ы).

БЭШХЫКЪОР (чыжьэк1э къэкуо). Ей, моу шъукъэуцу!

КЪАР. Сыда джы тымыш1агъэр шъу1уа. Куоу мыр къызк1ежьагъэр?

ФЫЖЬ. А зэхэсымыхыжьыгъагъот мы зым ымакъэ.

ТАЙБАТ. Сыд емына мы 1эежъыр зымыгъэуцурэр? Зэ тауж ерэк1ыжьба!

Бэшхыкъор къехьэ.

БЭШХЫКЪОР. Непэ, тибзылъфыгъэхэр, шъумолодецых. Дэгъоу 1оф шъуш1агъэ. Зи шъос1уал1эрэп. Щытхъур шъуифэшъуаш. Тхьэр сэгъэпц1ы, натрыфэу къыгошъучырэр 1уядгъэщынэу игъо тифэщтыгъэмэ.

ТАЙБАТ. Зэ удгъэрэзагъэмэ 1офэп, бригадирыр.

БЭШХЫКЪОР. Непэ сышъуфэрэзэ дэд. (Кулацэ ищалъэ еплъэ).

ТАЙБАТ. К1о, 1ук1 адэ, хьалэч охъу о 1эежъыр.

БЭШХЫКЪОР. Сэ хьалэч сыхъумэ, бригадир тыдэ къишъухыжьыщт, ы, Фыжьыц1ык1у? (Зы1уеш1ыхьэ).

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, узэк1ок1ыгъа?

ТАЙБАТ. Непэ уиш1угъо, Бэшхыкъор.

БЭШХЫКЪОР. Сэ сиш1угъо зэпыт, Тайбат, шъо сыкъэшъулъэгъурэп нахь. (Жэхахьэ).

ТАЙБАТ. К1о, к1о, хъугъэ. Сыдэу зиш1ыра сэ1о мы 1эежъым.

БЭШХЫКЪОР (щхызэ). Умыгубжба адэ, Тайбат. Хьа-хьа! Ау зы шъос1ощт. Къыси1уагъэп шъумы1ожь, зы натрыфышъхьэ къызкъуахырэр дгъэт1ысыщт. Унашъо щы1. Арэп, сыдэу шъуищалъэхэр хьылъэ фэдэха?

КЪАР. А Тхьар къытао гущи, сыда къытэппэсырэр?

БЭШХЫКЪОР. Сэ си1он шъосэ1о, шъузфэсакъыжь.Неущи зыкъэшъумыгъэгужъу. Мы бгым телъыр неущ блэмык1эу къэшъуух. Ет1анэ лъэгум илъым тыфежьэщт. (Кулац иорэд зэхехышъ) Мы Кулацэ делэ зэрэхъужьыгъэр зэхэшъоха? Ш1улъэгъуныгъэм ышъхьэ зэрифэк1ыгъэ. Джары, неущ зыкъэшъумыгъэгужъу. (Ек1ыжьы).

КЪАР. Кулацэ къэк1ожьыщтба адэ?

ТАЙБАТ. Сэ шъукъысэмыж ы1уи, Лэбэ 1ушъок1э ыгъэзагъ.

КЪАР. Зыгорэ къыщымыш1ыгъагъот с1оу сыфежьагъ.

ФЫЖЬ. Лабэ зыхидзэжьыкъомэ, синанэ гущ?

ТАЙБАТ. Ары, делэ дэдэ хъужьыгъэу п1он джы. Иляси фермэмк1э мак1о.

ФЫЖЬ. Фиусыгъэ орэдыри къе1о.

КЪАР. Ежь Иляси мары къэк1о.

ТАЙБАТ. Зи ахэр зэгуры1уагъэх. Моу шъу1ук1ыри, сэ сыдэжъугъэгущы1.

ФЫЖЬ. Дысэу удэмыгущы1, Кулац фэбгъэгубжынышъ.

Къарэрэ Фыжьырэ ек1ых.

Иляс зэк1оц1ыщыхьагъэ горэ ы1ыгъэу къехьэ.

ИЛЯС. Уипчыхьэ ш1у, Тайбат.

ТАЙБАТ. Тхьауегъэпсэу. Чэщыри фермэм ок1уа сэ1о?

ИЛЯС. Уипшъэрылъ умыгъэцак1эмэ къыпфадэщта, Тайбат?

ТАЙБАТ. Къызгурэ1о джы, капитаным фермэр зэтыригъэпсыхьажьыгъ зык1а1орэр.

ИЛЯС. Джыри тэ тш1эгъэшхо щы1эп къыттегущы1энхэу.

ТАЙБАТ. Сыда адэ зык1эмыш1эрэр?

ИЛЯС. Къыддэмыхъурэр бэ.

ТАЙБАТ. Арыми, пшъашъэмэ ш1улъэгъуныгъэ ябгъэш1ыныр дэгъоу къыбдэхъу, капитаныр. Ппэ дэбгъэзыен уфит.

ИЛЯС. Олахьэ сымыш1эрэ, ау…

ТАЙБАТ. Зыкъэмыш1, боу дэгъоу ош1э. Сэ бэрэ сегупшысэжьынэу щытэп, угу къысэгъабгъ фаеми, сыгу илъыр ос1онышъ сежьэжьыщт. Кулац делэ хъужьыгъэу орэд пфиусыгъэп, зыгорэущтэу зыфэмыш1ыгъэмэ. Арышъ…

ИЛЯС. Олахьэ, Тайбат…

ТАЙБАТ. Сэ ос1ощтыр ары. Удэмыхьащх бзылъфыгъэм. Нэш1ош1-шъхьэгъапц1эу гугъап1э емыт. Ыуж ик1. Икъун ышъхьэ зэрэзэпфэк1ыгъэр. Ик1ыжь ыуж. Чылэри зыдэшъумыгъэхьащх, пыути зыдэшъумыш1ыхьажь. Джары, капитан. Мары ежь къак1ошъ, тэрэзэу дэгущы1. (Къогъумк1э маплъэшъ) Ей, шъудэ1уашэу шъущымытэу шъори шъунек1ожьых. (Тайбат ыужы итхэу шъузабэхэр ек1ых.)

Кулац орэдыр к1и1ук1ызэ къыкъок1ы.

КУЛАЦ. Уипчыхьэ ш1у, капитан! К1асэу ок1о фермэм.

ИЛЯС. Уикъэгущы1ак1эк1э пчыхьэ къэс сызыщык1орэр птхырэм фэд.

КУЛАЦ. Пчэдыжьым узык1орэри, щэджагъом узык1ожьырэри, шэу узытесыри, па1оу пщыгъыри зэк1э сэтхы, капитаныр.

ИЛЯС. Сэ сш1агъэп шъхьаем, бэлахьышхо птелъба ащыгъум.

КУЛАЦ. Хьау, ухэукъо, капитаныр. Зыми сыригъэзыгъэп. Сэ сыфаешъ сэтхы нахь.

ИЛЯС. Кулац, зыгорэ уас1о сш1оигъу.

КУЛАЦ. Зыгорэпи, т1у къысап1оми сыкъедэ1ущт, Иляс.

ИЛЯС. Ц1ыфмэ сыдк1э я1оф хэлъа тэ тиш1улъэгъуныгъэ? Зэрэгубгъоу къызэпэбгъаджэу, укуоу сыда мыщ узк1итыр? Сыд орэда уусыгъэри?

КУЛАЦ. Сыусыгъэр сыгу иорэд.

ИЛЯС. А зиунагъор бэгъон, сыд пае чылэр къыддэбгъэхьащхыра?

КУЛАЦ. Егъаш1и ц1ыф фызэ1усымыхыгъэ сыбгъэгу къыпфызэ1усхи, ш1у узэрэзлъэгъугъэр ара чылэр къызэрэбдэзгъэхьащхырэр?

ИЛЯС. Сэри усиджагъомэ ош1э, ау ащ къик1ырэп сыкуоу урамым сытетынэу.

КУЛАЦ. Сыда сиш1улъэгъуныгъэ сытеук1ытахьыжьын зык1ыфаер? Амыш1эк1э огугъа садэжь укъызэрэк1орэр? Нычэпэ удэу быбырэр ц1ыфмэ аш1э. Ахэмэ зыгорэ аш1обгъэбылъын плъэк1ына?

ИЛЯС. Ахэмэ ори ахэогъэхъожьба!

КУЛАЦ. А-а, уащэщтэ, арыба? О унагъо уи1. Бынхэр, шъхьэгъусэ уи1эх. Арышъ, уфаеп ц1ыфмэ зыкъябгъэш1энэу. Уфай уушъэфынэу садэжь укъызэрэк1орэр. Уиунагъо ущэщтэ, ц1ыфымэ уаш1ол1ык1ы.

ИЛЯС. Зыгорэм уш1омыл1ык1ыныр дахэп ны1а адэ.

КУЛАЦ. О ощтэми сэ зыми сыщыщтэрэп. Сфэлъэк1ыжьыщтэп, ащ нахьыбэрэ сфэлъэк1ыжьыщтэп, сыпсэм фэд. Икъунба зызгъэпц1эжьымэ сыгу сыте1унк1эжьызэ гугъэ пк1энчъэм сык1энэц1эу къызэрэсхьыгъэр? Икъунба?! Сфэлъэк1ыжьыщтэп нахьыбэрэ!

ИЛЯС. Ащ унэсыгъэмэ ащыгъум чылэм тыдэгъэк1ыжь.

КУЛАЦ. Хьау, хьау… Чэщыми мафэми сэ ащ сегупшысэшъ, сфэлъэк1ыщтэп ари. Сыгу къысфидэщтэп.

ИЛЯС. Ащыгъум зэщтегъэуп1эу сыкъэбгъэк1онэу арыба узыфаер…

КУЛАЦ. Хьау, хьалэч хъун, сыфаеп сэ ащ, ау… Уисабыйхэр… уипшъэшъэ тыгъэнэбзыйхэр… Сфэлъэк1ыщтэп ахэм уатесхын. Хэт ы1орэми сыпылъэп, ау сэ сфэщы1эщтэп. Зыкъэсш1ырэп сэ.

ИЛЯС. Адэ сыда сш1эщтыр? Моущтэу зысэш1ышъ хъурэп, мыдрэр сэ1ошъ удэрэп, сыда сш1эщтыр?

КУЛАЦ. Къэмы1у нахьыбэ… Къэмы1у сэ1о! (Ыжэ еубыты, иджэнэ пшъап1э еплъышъ). Сыда езгъаш1эрэр а уиунэ исым, хьалэч хъун, о къыплъымыплъэрэмэ?..

ИЛЯС. К1о, хъугъэ, к1о… (Зи къыримы1оу, зэк1оц1ыщыхьагъэу ы1ыгъыр Кулацэ къыретышъ, псынк1эу ек1ы).

КУЛАЦ. (Иляс лъэплъэ, къыритыгъэр ыбгъэ к1еубытэшъ, щхэу регъажьэ. Орэдыр къыхедзэ).

Сидэнэ хэлатыри, а си Юрэ, Юра,
Къызэсэщэк1ыри, сиш1улъэгъуп1э закъуи, ей.
А зы минут закъо гущэ зыосщэк1ыгъэемэ,
Уишъуз фэмыфыжъыри ч1эозгъэдзыни гущи, сэ

Ой,ой, орида, о-рай-дэ, рида.
Сызэгоутыри, тхьам зэгуиутын, Юрик-ей.
Мыекъопэ радиом, а си Юрэ, Юра,
Къалэр къегъаджэри, ш1у слъэгъугъэ закъо
Мыгъуи, ей.

Мы сэ си Юрикыр сынат1э мыхъущтмэ,
Зэрэрайонэуи къызэпэзгъэджэжьыщт гущи, ей.
1эпшъэ сыхьатыри, а си Юрэ, Юра,
1апшъэм щэзек1ори, ш1у слъэгъугъэ закъо гущи,

Кашар мыгъожъым сыжъугъэк1ожьыгъэмэ,
Без трудоденэуи сышъуфэлэжьэн гущи, сэ
Ой, ой, орида, о-рай-дэ, рида.
Сызэгоутыри, ш1у слъэгъугъэ закъо мыгъуи, ей.

 

ЯТ1ОНЭРЭ ЕДЗЫГЪУ

Япл1энэрэ къэш1ыгъу.

Карэ иун. Тайбат, Фыжь, Къар, Кулац зечъэхэзэ 1анэр къаш1ы. Зэрэгъэчэфых. Кулац щхызэ къафе1уатэ.

КУЛАЦ. Сызэрэк1орэм тетэу тучантесым ыпашъхьэ ахъщэр исыдзи, мыдэ къысэт мыщ ыуасэ 1эш1у-1уш1у тэрэзы1оу гъэбылъыгъэу уи1эмэ ащыщ зесэ1ом, Шылыу ынэ къик1отыгъэу, «Мыщ фэдиз пщэфэу слъэгъугъэп, сенэгуе джы зыбгъэтхъэнэу угу къэк1ыгъэк1э, щы1эныгъэри къыбгуры1уагъэк1э, Кулац» ы1уи къысэупч1ыгъ.

«Адэ птхъырэр ары мы дунэе хьафыжъым хэпхыжьыщтыр, икъунба тызэрэделагъэр» зесэ1ожьым, атакъым фэдэу зыкъызгуригъэлъаси, «тэри загъорэ тыкъыребгъэк1ок1ынба тыздэбгъэтхъэнэу» ы1уи, ащ зыкъызэрэсфиш1ыгъэр шъозгъэлъэгъугъагъот. Симышхэу сыкъыч1игъэк1ыжьын 1оу сш1агъэп.

ТАЙБАТ. Мы хъулъфыгъэхэри!.. Нэц1алэхэу зэфэдэ зак1эх. Зы т1эсхъап1э горэм ешэхэзэ, зыфэмыгъо хъунхэр, дунаем ехыжьыщтых. (Мэщхых.)

ФЫЖЬ. Ц1ыку-ц1ык1у, к1алэр къэдгъэущыщт.

ТАЙБАТ. Сыда сэ1о ц1ык1у-ц1ык1ур? Тычэфыщт т1уагъэшъ, тычэфыщт.

КУЛАЦ. Шъумычэф шъуфаеми, сэ шъузгъэтхъэжьыщт с1уагъэти (1анэр къыгъэлъагъозэ), мары шъолъэгъу, темылъ щымы1эу къэзгъэпсыгъ.

ТАЙБАТ. Тхьам удехыжь, о бгъэтхъэнэу зыфэп1огъагъэр сэ сизакъомэ.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, сэ сыуимыгъусэу о уизакъоу утхъэщтыгъа?

КЪАР. Тэри тышыхьатыгъэба ары шъхьае, Тайбат.

ТАЙБАТ. Я ни ист Тайбат, уип1эшъхьагъ т1у зымыхъук1э ос1огъагъэба?..

КУЛАЦ. Хьалэч охъу, къыстеп1уишъ… Ау джыри т1у хъугъэп ны1а?

ТАЙБАТ. Мыдэ, мыдэ, мыщ джы къыси1ожьырэр…

КУЛАЦ. Сырыраз шъыу, хьалэч охъу, сыд пфэсш1эжьыми…

ФЫЖЬ. Сэри сичэмыжъ закъо пфэсыук1ыжьыни, сишъхьагъусэ къэк1ожьыгъэемэ…

КУЛАЦ. Ей, джы къежъугъэжьэнышъ… (Орэдыр къыхедзэ.)

Бригадирыр къак1ошъы, ери-ей,
Губгъом дэк1 къысе1ори, ери-ей мыгъо.
Мы сэ сыгу къеорэр колхоз гукъаопи, ери-ей.
Нэкъолэныр ш1ущэ слъэгъугъ сэ.
А си патефоными, ери-ей.
Орэдыр къысфе1ори, ери-ей мыгъо
Нэкъолэныр къак1омэ, къашъомэ шъуизэ, ери-ей
Нэкъолэным сигъэунэхъугъи сэ.

ФЫЖЬ. Шъос1она, синанэ гущ, си Рэмэзанэ сызык1ыдихьыхыгъагъэр? Дахэу орэд къызэри1ощтыгъэр ары. Нычэпэрэ чэщым тихэтак1э дэжь щысэу орэд къысфи1ощтыгъэ. Сэ ащ сык1эдэ1ук1ызэ сыхэчъыежьыщтыгъэ. Мафэрэ къызыс1ук1эрэм, «Угу къысэгъурэба, нэф ошъыфэ сыожагъ» зи1ок1э, «Арэп, ора синанэ гущ, нычэпэрэ чэщым тихьэжъ ц1ык1у зыгъэхьакъугъэр» с1оти, спэ дэзгъэзыети зезгъэшхыжьыщтыгъэ. А синанэ гущ, ыгу сызэрэдэ1ахьыщтыгъэр…

ТАЙБАТ. Сэсыер, армэ, къыолъэ1унэу щытыгъэп. Ыгу къихьагъэмэ, маш1оми к1оц1ырык1ыщтыгъэ. Зэзакъо щэхъу тызэрэмылъэгъугъэу джэгум сыкъыхипхъоти, сыкъыхьыгъагъ.

КЪАР. Мэфэ псау тэтыем ук1эрысыгъэми, 1угуш1ук1эу къыоплъыщтыгъэ нахь, зи гущы1и къыуи1ощтыгъэп. Зымыш1эрэмэ, «А Къар, а узк1эрысыр бзакуа?» а1оти, къысэупч1ыщтыгъэх. Ау загъорэ ешъуагъэу къызык1ожьырэм, джащыгъум къырит1упщыныешъ… (Мэщхы).

ФЫЖЬ. Гъэмафэрэ псы зэтетк1эу щагум тыдэтыным нахь тик1эсагъэ щы1эп. Унэм тыкъизэрэфыти, синанэ гущ…

ТАЙБАТ. Теплъымэ зыгори къыгурымы1уахэрэм фэд, шъолъэгъуа

 а Фыжьц1ык1у ы1орэр? Узэмыжахэрэм урегъэпсыхы зыфа1орэм фэд мыр.

КУЛАЦ. Хьаджэц1ык1у зэри1оу, янэр егъэлыгъожь, а ш1улъэгъуныгъэр мэш1ошху, слушти. (Бэшхыкъом зыкъыпиш1ыжьэу). Олъэгъуа мыхэр? Унэ зэрэтебгъэплъэхъук1ыгъэм лъыпытэу, къэбар къа1уатэу щэсых. Шъори! Къамыщышъо шъуаш1ыныр ары шъо шъуифэшъуашэр.

ТАЙБАТ (ащи ыгу къэк1ыжьышъ). Къамыщышъо тыпш1ынэу п1эмыч1э тыкъинэжьыгъэк1э огугъа?

КУЛАЦ (Тайбат зытрищаеу). Ет1ани мыук1ытэу къыспэгущы1эжьы. Ори!

ТАЙБАТ. Тэ укъыттемыкуоу, а уишъуз домбаижъым к1ожьыри текуу!

КУЛАЦ. Хъугъэ, хъугъэ, шъуи1оф зыхэмылъым шъуибэлагъ хэшъумыс. (Фыжь зыфегъазэшъ). Гъэнэфагъэу упшъыгъ, слушти. К1о, сиунэ ц1ык1у к1ори зыгъэпсэф. Аенасын, 1упэтешт укъыщыс1ук1эгъагъэмэ!.. (Ащ ыуж Фыжь зыкъыпиш1ыжьэу.) Сауж ик1, синанэ гущ…

ТАЙБАТ (щхызэ). Сыдэу у1эежъ, Кулац…

КУЛАЦ. Хэта ш1у1уа мы дунаим апэ дэдэ ш1у щалъэгъугъэр? Хэта ш1у1уа зылъэгъугъэри? Сыд ац1агъ ш1у1уа а тымыш1эрэ насыпыш1уит1умэ?

КЪАР. Сыдэу тхъагъуа узэгуры1оу, зым зыр зэхиш1ык1эу, зым зыр игонэсэу, зыгъэш1э псау зэдэбгъэш1энышъ, жъы узэдэхъужьыныр!

 Т1эк1урэ зэк1эми заушъэфы. Кулац ц1ык1оу орэдыр къыхедзэ, адрэхэри дежъыух..

Садэжь укъак1омэ, а си Юрэ, Юра,
Ошъогу бзыу пц1ашхъоуи зыкъысфэош1ы гущи, ей.
Шъузым дэжь ук1ожьымэ, мэш1ок1эгъэст л1ыжъэу а1ошъ,
Ш1улъэгъуныгъэри пфысимы1эжьы мыгъуи ей.

Гъуч1 гъолъып1э лъагэми сыкъеуцохышъы,
Галош лъэгит1умэ сакъырэуцори, ей.
Ч1ыгум илъэгап1эми сыкъытеуцошъ,
Сыкъыпк1элъыплъэзэ шъузым дэжь ок1ожьыри,
Хьалэч хъун.

Уипшъэшъэ нахьык1э гущэу аужым къэхъугъэр,
Зэрэшхъуахьпырацэри, ш1у слъэгъугъэ закъо
Мыгъуи, ей,
Уишъуз шъхьапырацэ гущэм гу1эгъор телъэу,
Чылэр къычъахьызэ, хьэмэ ашхыжьыщт гущи, ей.

Уипшъэшъэ нахьык1э гущэу ш1у дэдэ слъэгъугъэр,
Зэрэсабый дышъэри, сиш1улъэгъуп1э закъуи, ей,
Уисабый бын гущэм сыдыр ялажьи,
Ш1улъэгъуныгъэми лэжьэшхор тефэ гущи, ей.

КУЛАЦ (орэд ужым). Сэш1э сэ, ц1ыфымэ саш1одел. Хэт ы1о ш1оигъори ерэ1у, сыгу зыфаер сэ сш1агъэ. Сыфай сэри си1энэу сшъхьэ инасып.

КЪАР. А Кулац, а сызикъурмэн, зым инасып къытепхык1э ар хъуна.

ТАЙБАТ. Бгыбзэрэ бзаджэрэ пылъэу къатепхырэми уигъэтхъэнэп.

КУЛАЦ. Насыпыр уашъом къефэхырэп. Улъыбанэуи, къажэдэптхъэуи, фэбж хэпхэуи къыхэк1ыщт. Сэри синасып сылъыбэнэщт. 1эбжъэнипш1ыр хэгъэнагъэу къахэстхъыщт.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, сыдэу 1аеу п1ора?

КЪАР. Зыхэмыгъэукъу, Кулац, аущтэу насыпыр къыдахырэп.

КУЛАЦ. Адэ шъулъэгъунба къыздэсымыхырэм. Зэкъоныгъэр ш1умэ, адрэхэри ерэплъых. Арымырмэ, насыпэу яшъхьантэ къадытелъым уасэ фамыш1эу, ар къырамыдзэу бэ щы1эхэр. Сыфай ахэр агъэгу1энхэу. Сыфай.

ТАЙБАТ. Сыдк1э о ар уищык1агъа?

КУЛАЦ. Ш1у слъэгъугъэ сэ а хьалэч хъуныр, къыжъугурэ1уа? Сыушъэфырэп. Шъуц1ыфмэ, шъори зэхэшъуш1ык1! Хьау, умыгъэбылъэу, шъхьаихыгъэу угу илъыр яп1омэ узэхаш1ык1ыщтэп. (Ик1ыжьынэу ежьэ)

КЪАР. Щысба?

КУЛАЦ. Хьау, хьау… (Ек1ыжьы.)

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, Кулац и1оф хъатэп.

ТАЙБАТ (къэтэджыжьызэ). Сэри сык1ожьыщт.

Къарэ къемыдэ1ухэу Тайбэтрэ Фыжьрэ ек1ыжьых. Къарэ адэк1уатэшъ, къегъэзэжьы.

Т1эк1урэ щэты. К1алэр зэрылъым еплъэ. Гъолъыжьынэу зегъэхьазыры. Остыгъэр рещэхыжьы. Къытеох.

КЪАР (къык1эщтагъэу). Хэт ар?

БЭШХЫКЪОР. Сэры, Къар, къы1ух!

КЪАР. Сэ сыгъолъыжьынэу…

БЭШХЫКЪОР. Мо зэ къы1ухыба, Къар. Ар сэры, Бэшыкъор ары.

КЪАР (псынк1эу зефэпэжьы, остыгъэр къыдырегъэщэежьышъ). Мары джыдэд… (Пчъэр 1уехы. Бэшхыкъор ешъуагъэу къехьэ.)

БЭШХЫКЪОР. Къар, сэ… (1анэм еплъышъ.) А-а! Сэ сышхэщтэп. Сыук1ытэрэп ык1и, ау… адэ узгъэщтагъа, зиунагъу, т1ыси къысап1орэп. Сызэрэшъугъэри плъэгъурэба?

КЪАР. Къещхыми сш1агъэп. Тызэтеш1ыхьагъэшъ, зи зэхэтхырэп.

БЭШХЫКЪОР. Ар дэгъуба, Къар, зы макъи зэхэмыхырэмэ. К1ыбрыгъасэхэр къыфэш1ыгъэхэмэ къихьэхэрэми ик1ыжьыхэрэми гу лъатэщтэп. О сыдэу ухъупхъа, Къар! Ощ нахь бзылфыгъэ дэгъу слъэгъугъэп, мо гум хапк1эу…

КЪАР (сэмэркъэоу). Адэ сэщ фэдэ зэрэщымы1эр пш1агъэба, бригадирыр?

БЭШХЫКЪОР. Тхьам пае, сыгу къэмыгъэк1 мы губгъор. Тшъхьэ зэрифэк1ыным 1ук1агъ. Орэдым зэрэхэлъэу…(Орэдэу).

Мы сэ сыгу къеорэр, колхоз гукъаопи, ери-ей,
Нэкъолэныр ш1ущэ слъэгъугъи.

КЪАР. Уорэды1оми сш1агъэп…

БЭШХЫКЪОР. Къэозгъэ1он у1ук1эмэ, ухэтыми орэд къэп1ощт. Угук1э къэо1омэ , ужэк1и къэп1ощт.

КЪАР. Ар дэгъу, ау…

БЭШХЫКЪОР. Сыда дэир адэ?

КЪАР. Чэщыр хэк1отагъ, зыгорэм тыкъилъэгъумэ…

БЭШХЫКЪОР. Сиофыжьы ара, си Къар?

КЪАР. Адэ, емык1уба?

БЭШХЫКЪОР. Емык1у о1о нахь, сэ сыгу щыхъэрэм гу къылъыптахэрэп. Сыда, сэ гукъао симы1э пш1ош1а?

КЪАР. Сыда къыохъул1агъэр?

БЭШХЫКЪОР. Къысэхъул1агъэр къэпш1эщт, мо мыщ (ыбгъэ теожьышъ), къыдаплъэри.

КЪАР. Зыгорэм угу хигъэк1ыгъа?

БЭШХЫКЪОР. Ары, хигъэк1ыгъ! Оры, оры хэзыгъэк1ыгъэр!

КЪАР (къык1ащтэу). Сыдигъо?

БЭШХЫКЪОР. Апэу унэмэ сакъызк1эплъагъэм щыублагъэу.

КЪАР. Сыда п1орэр? Сыл1агъэмэ нахьыш1угъ!

БЭШХЫКЪОР. Хьау, сэры л1эщтыр, сэры зэгоутыщтыр! Сэры! Оры сызыфызэгоутыщтыр! Оры!

КЪАР. Сыолъэ1у, щыгъэт!

БЭШХЫКЪОР (жэхахьэзэ). Къар, а си Къар!..

КЪАР. Сыкуощт!

БЭШХЫКЪОР. Укуомэ унапэ теохыжьы. (Жэхэбанэ, ау адрэм зыкъыригъэубытырэп).

КЪАР (лэныстэр къепхъуатэшъ). Зы лъэубэкъу къызыбдзыжьырэм, сыпшъхьасыщтэпышъ осэ1о. Пш1ошъы гъэхъу!..

БЭШХЫКЪОР. Сыда моущтэу зыкъызк1эпш1ырэр, Къар? Икъунба, зиунагъу, зыбгъэл1эжьэу узэрэщысыгъэр? Зы гъаш1и, зиунагъор бэгъон, бгъэш1эщтыр. Сыда, илъэс мин е шъит1у бгъэш1энк1э узщэгугъужьа? Зыгорэ уак1ыб дэтын фаеба? Сэ мыжъосынэу сыдэтыщт, сыкъыдэгъэуцори. Ощхи, оси, жьыбгъи орк1э щынэгъощтэп, Къар.

КЪАР. О къызэрэпш1ош1ырэр, тэ шъузабэхэр пхъэ кухьэк1э тыпщэфынэу ары, ау…

БЭШХЫКЪОР. Пфызэш1омык1ы хъумэ, пхъэ кухьэри былымышху, Къар. К1о, плъэгъунба къыпфасш1эрэр? (Жэхахьэ.)

КЪАР. Сыда пш1эрэр? Ик1, ик1 сэ1о!

БЭШХЫКЪОР. Зыми тыкъиш1эщтэпи, Къар.

КЪАР. Зыми.. О къызэрэпш1омыш1эу тэ шъузабэхэм ти1 напэ. О умыщэфын щымы1эу пш1ош1ы, Бэшхыкъор, ау ащ къыпэу къыхэсхын л1эныгъэр.

БЭШХЫКЪОР. Ащ фэдизэу зыпш1ынэу сыдк1э о убылыма? Сэ уадэжь сыкъак1омэ, узфэмыгуш1орэр сш1эрэп ны1а? (1анэм еплъышъ) А-а! Джы къэсш1агъ! Сэ ауж сыкъинагъ. Сапэ зыгорэ ишъыгъ. Адэ ар къап1о хъуныеба! Къыса1у, хэта а к1элэжъ насыпыш1ор?

КЪАР (ынэгушъо къыфык1ырегъэхышъ). Нэпэнчъ! Ик1 зысэмыгъэлъэгъоу!

БЭШХЫКЪОР. Мыжъоу уапэк1э удзырэм у1ок1эжьы. Сэ ащ о уфык1эзгъэгъожьын! (Псынк1эу ек1ы.)

КЪАР (ыгу къызэхахьэшъ.) Джары, джы щедгъэжьэнышъ, теплъэуи уасэуи ти1эщтыр. Сыд уасэ ти1эна адэ тэ тышъузабэмэ? Зыгу къэк1ырэр уадэжь къытеощт. О ситхьэ лъап1! Сыдыр отш1агъэу хьэзабым тыхэбдзагъа? Мыхэр къыддэбгъэхьащхыра? Сыдигъо къэсыжьыщта сишъхьагъусэ? Зы мэфэ закъо щэхъу къыск1эрымысыжьыщтыми, ар къэсэгъэлъэгъужьыри сыфаеп нахьыбэ!

 

КЪЭУШ1УНК1Ы

Ятфэнэрэ къэш1ыгъу.

Бзылъфыгъэхэр къытехьэх щалъэхэр а1ыгъхэу Чыжьэк1э.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У ымакъэ къэ1у.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ей, моу шъукъэуцу! (къехьэ) А слушти, шъори силъэгъуныр. Районым къэк1ыгъэхэу милицэхэр губгъом итых, зыгорэ шъохьымэ шъуаубытыщт.

КЪАР. Сыда, Хьаджэц1ык1у, къытап1орэр? Непа тызыпш1эрэр?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Хьау, хьау, Къар, шъугу хэзгъэк1ынэу сыфаеп, ау хэт ыш1эра, къэшъуштагъэ щы1эмэ сэ1ошъ ары нахь.

ФЫЖЬ. Сыда къэтэбгъэштэщтыр, синанэ гущ?..

ТАЙБАТ. Тэра джы тыгъуак1ок1э хэпхыгъэр, 1упэтешт?

КЪАР. Зи тэ тхьырэ щы1эп, умыгумэк1.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. А слушти, джы зы коц 1эбжыб пае уагъэт1ысыщт.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, цыхьэ къытфэпш1ырэба?..

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Сэри сыфаеп, ау къысфагъэпытагъэшъ, Фыжь, шъу1ыгъымэ сарыжъугъаплъ.

КУЛАЦ. Арэп, адыгабзэ къыбгуры1ожьырэба. Тауж ик1.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Къыса1уагъэр сымыш1э хъущтэп сэ.

ТАЙБАТ. Арымэ узыхэхьажьыгъэр 1упэтешт, принципиальнэу уидгъэплъэнэп.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Сэри ащыгъум принципэу шъуст1упщыжьынэп.

КЪАР. К1о, мары, еплъ, Хьаджэц1ык1у. (Сумкэр къыгъэлъэгъонэу фежьэ).

ТАЙБАТ (ар ымыдэу). Едгъэлъэгъунэп, ащ щэхъу цыхьэ къытфэзымыш1ырэм. Терэмыгъэк1ожьыри ерэплъ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Шъузгъэк1ожьы хъущтэп, слушти.

ТАЙБАТ. Арэп, сыдэущтэу зыкъиш1ыра, мыщ, ы? Моу пшъашъэхэр, етэжъугъэлъэгъу тэ тызфэдэр. (Тебанэхэшъ зэк1оц1апхэ).

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Шъузэк1ок1ыгъа, слушти?

Бэшхыкъор къехьэ,къамыщ ы1ыгъ.

БЭШХЫКЪОР (щхызэ). Хьа-хьа-хьа! Джары джэгум паго къек1ы зык1а1уагъэр. Сш1агъэ, 1упэтешт, мыхэмэ ауж уимык1ыжьыхэ зэхъум, аущтэу къызэрэуаш1эжьыщтыр. Хьа-хьа! (Щхызэ къет1этэжьы) Тэ охранник тэ1ошъ тыпщэгугъы, о мыдык1э шъузымэ узэк1оц1апхагъэу губгъом уилъ. Ара тихабзэ мылъку къызэрэбгъэгъунэрэр?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ащ фэдэ мэхъуа, слушти? 1упэтешти, Берлини маш1ор къыщизгъэк1ыгъэу, си Фыжь ц1ык1у сы1эк1эк1одэжьы пэтыгъ. А сипулеметыжъ тыдэ къэсхыжьын, прямой наводкэк1э тырезгъэлъэсык1ыщтыгъэ.

БЭШХЫКЪОР. Уа1эк1эк1одэгъапэмэ дэгъугъэ, ужэ оукъышъ ухэт нахь, дунаем пш1эрэ тетэп. Мыхэр къэплъыхъугъэха? А1ыгъа зыгорэ?

КЪАР. Сыда тыкъылъыхъунэу, тытыгъуак1уа тэ?

БЭШХЫКЪОР. Къыуа1уагъэба, Хьаджэц1ык1у, зы нэбгырэ имыгъэк1ыжьынэу къэмылъыхъоу.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Зи а1ыгъи щы1эп, слушти.

БЭШХЫКЪОР. Къэплъыхъугъэха сэ1о?

ФЫЖЬ. Сыда тыкъилъыхъунэу, синанэ гущ?..

ТАЙБАТ. Арэп, тэ Хабзэм тырипый фэдэу сыдэущтэу укъыддэгущы1эра? Сыда, тэ ащ тыриц1ыфыба?

БЭШХЫКЪОР. Унашъоу къысфаш1ыгъэр сымыгъэцак1эу хъугъэп сэ. Хабзэр пстэуми типк1энт1эпс, ащ енэц1ырэм фэдгъэгъущтэп.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. А1ыгъэп шъыу зи, пк1энчъэу окуо нахь.

БЭШХЫКЪОР. К1о о, хьамэмк1э к1ори къэуубытырэ щы1эмэ зэнк1абзэу конторэм щэ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ары шъхьаем, слушти…

БЭШХЫКЪОР. К1о, к1о сэ1о.

ФЫЖЬ. Нек1ох, тэри тык1ожьыных…

БЭШХЫКЪОР. Зэ! (Хьаджэц1ык1у ре1ошъ) Зэхэпхырэба ос1уагъэр?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ори къыздак1оба, слушти.

БЭШХЫКЪОР. Сыда, сэ сыуигъусэу укъалъфыгъа? Джащ нахьыбэрэ къэсэмыгъэ1ожьэу к1о.

Хьаджэц1ык1у зырилъэшъухьэзэ ек1ы.

Мо шъу1ыгъхэр къэжъугъэлъагъох джы дахэк1э.

КЪАР. К1о, мары еплъ, ма! (Ищалъэ илъхэр къыредзых) Еплъ ужэ къыттемыт1ак1эу.

БЭШХЫКЪОР. Сыдэущтэу укъыздэгущы1эра? Къэралыгъо 1оф сэ зесфэрэр нахь, сшъхьэ и1офэп. Арышъ, ужэ къыдахьэрэр къызэозгъэ1ощтэп.

ФЫЖЬ. Хъугъэ, шъуисэмэркъэу тэжъугъэухыри, псынк1а1оу тыжъугъэк1ожь, тыгъэр къуахьэ, синанэ гущ…

БЭШХЫКЪОР. Сысэмэркъэухэрэп сэ, Фыжь ц1ык1у, ар къысэмы1уах.

ТАЙБАТ. Уа-уа! Мыр ешъуагъ. Ешъуагъэшъ, зыфаер къыттыреупц1э.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, тэ хьэм фэдэу тэлажьэ, ежь ешъошъ хэт, ет1ани зыфаер къыте1о.

БЭШХЫКЪОР. Сыкъызэтешъумычэу шъу1ыгъыхэр къэжъугъэлъагъох.

ТАЙБАТ. Ма еплъ, ма! (Къегъэлъагъо).

КУЛАЦ. Ма еплъ, мыгъо пфэхъу! Тэра фаемэ мытыгъошъущтыр? Тэра? (Къегъэлъагъо).

КЪАР. Ау ащ тэ тесагъэп.

БЭШХЫКЪОР. Хьау шъу1ыгъ! Къыса1уагъ сэ зэрэшъу1ыгъыр, ау зыщыжъугъэбылъыгъэр ары нахь. А-а! Къэсш1агъ! Шъугужъуак1э дэлъ!

КЪАР. Узэк1ок1ыгъа?

БЭШХЫКЪОР. Къэгъэлъагъу! Къыдэжъугъэтэкъу шъугужъуак1эмэ адэлъыр! Тэ чэщыми мафэми къэтчъыхьэзэ, хабзэм фатш1эрэр тш1омак1эу тпсэ теблэжьырэп, ежьыхэмэ гужъуак1эк1э тыугъоигъэр зэбгырахыжьы. Къыдэшъутэкъу!

КЪАР. Сыда, Бэшхыкъор мыщ фэдизэу отш1агъэу тлъы зык1ипшъурэр.

БЭШХЫКЪОР. Къыса1уагъ сэ зэрэшъухьырэр. Джы сш1ошъ мэхъу. Ет1ани шъузабэхэм аш1эрэр алахь-алахь! Ахэмэ яфэмышъуашэ щы1эп, алахь-алахь а1озэ, шъуагъэбэскъагъ.

КЪАР. Сыда къытап1оу тымыш1агъэр? Сыда къытапш1эу тымыщэчыгъэр? О-уиу! Тфэщэ1эжь зэпытына? Ц1ыфышъор 1ужъушъ зэгоутырэп нахь, бэш1агъэу тызэгоутын фэягъ! (Къэгъы).

ТАЙБАТ. Тиунагъу т1ожьырэп, тисабый т1ожьырэп, сыда ет1ани?

КУЛАЦ. Сыда тызэрагъэбэскъагъэр? Сыда къыса1уи, хьалэч хъун?!

ФЫЖЬ. Тэщ фэдэхэр ара ар зэра1орэр, синанэ гущ?

БЭШХЫКЪОР. Зыкъысфэшъумыш1эу шъук1ох, ащ зэк1эри къыщызэхафыщт! Сапэ шъуиуцори шъук1у.

Иляс къехьэ.

ИЛЯС. Тыда мыхэр уатекуозэ зыдапщэхэрэр, Бэшхыкъор?

БЭШХЫКЪОР. Сатекуо пак1опышъ, сэ ахэмэ язгъэлъэгъущт тыгъэр къызщыкъок1ырэр.

ИЛЯС. Уагъэгубжыгъапэба ащыгъум, зиунагъу? Тхьам семыук1и, ащ фэдизэу сыда шъыу къыуаш1агъэр?

БЭШХЫКЪОР. Гъэнэфагъэба тыгъуак1омэ къыуаш1эщтыр.

ИЛЯС. Хэта тыгъуак1ор?

БЭШХЫКЪОР. Мы уапашъхьэ итхэр арых. Мыхэр арых, марых!

КУЛАЦ. А сыл1агъэмэ нахьыш1угъ.

КЪАР. Хэта тыгъуак1ор? Сыд пае узыфаер къытап1ора?

ФЫЖЬ. А синанэ гущ!..

ИЛЯС. Сыд пае аущтэу бзылъфыгъэмэ яп1ора?

БЭШХЫКЪОР. Ахэмэ телъхьап1э уакъыфэмыхъоу, Иляс, агужъуак1э дэ1абэри плъэгъущт дэлъыр. Тыгъугъэу дэлъыр.

ТАЙБАТ. Арэп, фаер тыбгъэ къыдэ1эбэн щэхъу хэлъба? Сыд делагъа п1орэр?

ИЛЯС. Уиакъыл уиежьба сэ1о? Узэк1ок1ыгъа непэ, къып1эк1ахьэрэр яп1уал1эу?

БЭШХЫКЪОР. Къэсэгъэзэжьышъ, сыда уи1офэу хэлъыр сэ с1ощтыми, сш1эщтыми? Сэ сипшъэрылъ сэгъэцак1э. О уифермэ 1офымэ сакъыхахьэрэп ны1а?! Арышъ, ори си1оф укъыхэмыхь.

ИЛЯС. Сыфэяхэп си1оф къыпхэслъхьанэуи, ау тш1эрэр зы 1оф, тызыхэтыр зы колхоз, арышъ ц1ыфым лые еп1оу зэхэсхымэ ос1ожьын фаеба.

БЭШХЫКЪОР (къэгубжы). Хьау, арэп о пфэмыщы1эрэр. Уишъуз к1асэу, уият1онэрэ шъузыр зэрэсыубытыгъэр ары. Ары нахь о узгъэгумэк1ырэр, пстэуми уафэгумэк1эу сыдигъо нэса арэу псэнчъэ узыхъугъэр?

ИЛЯС. Сыд п1уагъи?

Хьаджэц1ык1у къехьажьышъы, л1ит1умэ азфагу дахьэ.

БЭШХЫКЪОР. Джа зэхэпхыгъэр ары. Ау сыд пае арэу ш1у плъэгъурэр бгъэтыгъора? Ара л1ыгъэу пхэлъыр? А зы нэбгырэр пфэгъашхэрэба? Чэщырэ ук1о хъумэ, фахьызэ ш1ыба…

ИЛЯС. Бэшхыкъор, ужэ къыдахьэрэр зап1орэ бзылъфыгъэмэ афэд пш1ош1а уздэгущы1эрэр? Къызэрэбжэдэзгъэзыхьажьыщтыр пш1эрэба?

КЪАР. Алахьэр шъосэгъэлъэ1у, шъузэщымыхь.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Сыда къышъущыш1ыгъэр, слушти?

БЭШХЫКЪОР. Къызжэдэбгъэзыхьажьынэу зэрэщымыт осэ1уа? Пц1ы къыптесэлъхьа? Хьаури шъыпкъэр унэ къык1ауа? Анахь к1элэц1ык1оу чылэм дэсми ар къыуи1ощт.

ИЛЯС. Сыда къыси1ощтыр? (Жэхахьэ.)

Бзылъфыгъэхэр къэзэрэгъэбырсырых.

КЪАР. Щыжъугъэт, сышъолъэ1у.

БЭШХЫКЪОР. Къыуи1ощтыр уибын-унагъо зэрэч1эбдзыжьырэр ары. Ахэмэ чылэр зэрадэбгъэхьащхырэр ары, напэ зэрэуимы1эр ары.

ИЛЯС. Моу шъук1ожь бзылъфыгъэхэр, шъук1ожьых сэ1о.

КЪАР. Тхьам пае сышъолъэ1у, щыжъугъэт!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. К1элэц1ык1у шъухъужьыгъа, слушти!

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, шъузэщымыхь.

ИЛЯС. Шъук1ожьых с1уагъэ, шъу1ук1ыри мыщ сыдэжъугъэгущы1.

БЭШХЫКЪОР. Тыда зыдэк1ожьыщтхэр? Зы лъэбэкъу адзынэп!

КУЛАЦ. А Иляс!..

ИЛЯС (бзылъфыгъэмэ аре1о). Шъук1ожьых! Бэшхыкъом сэ сыдэгущы1эщт.

БЭШХЫКЪОР. Сыда о ащ уи1офэу хэлъыр, пт1упщыжьынхэу?

ИЛЯС (бзылъфыгъэмэ аре1о). Шъук1ох сэ1о!

Бзылъфыгъэхэр ек1ых.

Къа1о джы напэ зэрэсимы1эр, Бэшхыкъор?

БЭШХЫКЪОР. Унэ къысфимыгъэк1, бгъэщынэн у1ук1агъэпышъ.

ИЛЯС. Зэ ауж уик1ыжьыщта мы шъузабэмэ? Анэпс зэщэпябгъэгъэущта? Икъуни, Бэшхыкъор агухэр зэрэпщыт1агъэхэр! Икъуни! (Жэхахьэ.)

БЭШХЫКЪОР. Сыда ахэмэ угу зыфягъурэр? А-а! Къызгурэ1о. Къызгурэ1о, капитан!

ИЛЯС. Ппсэ хэсыутын, Бэшхыкъор! (Зызэжэхадзэ.)

Бзылъфыгъэхэр ыпэ итэу Аюбэ къыкъок1ы.

АЮБ. Шъузэк1ок1ыгъа? (Ажэхэлъадэ) Щыжъугъэт, щыжъугъэт сэ1о! ары джы тымылъэгъужьыгъэр: колхозым ипэщыт1у зэрэук1ыжьыхэу.

Нэбгырит1ур зэбгъодэк1ых.

ИЛЯС. Икъун шъузабэмэ ащ агу дихыгъэр. Ар сэ ащ фэзгъэгъущтэп.

БЭШХЫКЪОР. Шъыпкъэр унэ къык1ао. Шъузит1у уи1 зэрэос1уагъэр! Узэгоутыщтми с1ощт. С1ощт къодыеп, сык1ощт райкомыми. Тыгъуак1оу къэсыубытыгъэхэр ыт1упщыжьыгъэх.

ИЛЯС. Плъэгъурэба зи зэрамы1ыгъыр?

БЭШХЫКЪОР. Агужъуак1эмэ адэлъэу ахэмэ коци, натрыфи ахьы.

АЮБ. Сыда п1орэр? Хэта зыфап1орэр?

БЭШХЫКЪОР. Зыфас1охэрэр мыхэр арых. Къар, Тайбат, Фыжь, Кулац икуп.

АЮБ. Нибжьи мыхэмэ ар яшэныгъэп. Непэп зытш1эхэрэри.

ИЛЯС. Абгъэ дэ1эбэнэу фежьэ.

БЭШХЫКЪОР. Сэш1эшъ ары.

АЮБ. Ахэмэ цыхьэ афэмыш1ынэу щытэп.

БЭШХЫКЪОР. Сыда ахэшъуш1ык1ырэ шъо мыхэмэ, мы шъузабэмэ?

АЮБ. Сыда о ахэпш1ык1ырэр тэ тилыягъэу?

ТАЙБАТ (Къыжэхахьэзэ.) Сыда отш1агъэр? Сыда?

АЮБ. Сыда ахэмэ яфэмышъуашэр? Пш1ош1ы гъэхъу – ахэмэ ац1эк1э аусыщтых орэдхэр, атхыщтых тхылъхэр.

БЭШХЫКЪОР. Алахь-алахь, тхылъхэр атхыщт мы тыгъуак1омэ апае?!

ТАЙБАТ (къызэк1ок1эу). Тэра тыгъуак1ор? Тэра? (Икофтэ къет1ат1эшъ.) Мы, еплъ тхьырэм! Ма! (Къэгъы).

Щытхэм зырагъэзэк1ы, Бэшхыкъом ы1ощтыр ымыш1эу еплъы.

Къэуш1унк1ы.

 

ЯХЭНЭРЭ КЪЭШ1ЫГЪУ

Анэгухэр зэхэмыш1ык1ынэу, фонархэр а1ыгъэу хъулъфыгъэр къехьэх.Мэкуох. «Ей, мардж! Непэ выбор маф! Народнэ депутатхэм афэшъутых шъуиголэсхэр! Шъукъэтэдж! Ей, мардж! Непэ выбор маф!» Агитпункт. Пщынэ макъэр къэ1у. Дахэу фэпагъэхэу, я1э т1эк1ур ащыгъэу, пьесэм хэтхэр зэк1э игъо-рыгъозэ мы ч1ып1эм къы1охьэх.

КУЛАЦэрэ Къарэрэ джэгу макъэр къыздик1ырэ лъэныкъомк1э маплъэхэшъ щытых.

КЪАР. Тичылэдэсхэр непэ зэрэчэфыхэр!

КУЛАЦ. Дахэу зэрэфэпагъэхэр олъэгъуа? Мо зэ еплъ, еплъ зэ Хьаджэц1ык1у къызэреш1эрэм. 1упэтешт маш1ор къырегъэк1ы. Чынэм фэдэу зэрэлъатэрэр! (Мурат къелъадэ, конфет ы1ыгъ).

МУРАТ. Мам, мо зэ еплъ зэрэ1эш1ум.

КЪАР. Сыфаеп, сик1ал. Арэп. Хэта джыри унач1э ч1эзыутыгъэр? А тхьам сигъэунэхъуи, сыда къыпщыш1ыгъэр?

МУРАТ. А! Зи арэп.

КЪАР. Хэта джыри узэзэуагъэр? Унэ къырик1ыгъэмэ сигъэунэхъугъэеба?

МУРАТ. Зыми сезэуагъэп шъыу, умыкуоба, мама, емык1уи!

КЪАР. Ма ахъщэ!

МУРАТ. Сыфаеп, с1ыгъ! (Ечъы).

КЪАР. Мы зы шъэожъыем есш1эщтыр сш1эрэп. Зэ ынач1э къыч1ауты е ежь ы1э зэпек1ы. К1о, къа1о епш1эщтыр? Тыркъо темылъэу зы мафи къек1угъэп.

КУЛАЦ. Е, Къар, Къар, адэ шъэожъыехэри зэк1эхэри ащ фэдэхэба.

КЪАР. Хьау, мыщ фэдэ дэдэ зэлэгъухэм ахэтэп. Джынэуз шъыпкъ, жьым тетеэу псым елъэ.

Тайбатрэ Фыжьрэ къехьэх.

ТАЙБАТ. Мыдэ мыхэр! Мыдэ мы 1эежъит1ур! Тэ талъэхъу, ежьхэр чыжьэу маплъэхэшъ щытых.

КУЛАЦ. Мо зэ тхьэм пае, шъуеплъыба 1упэтешт къызэреш1эрэм.

ТАЙБАТ (плъэзэ а лъэныкъом). Мы чылэр непэ зэ1узгъэк1агъэм псэпэшхо къыхьыгъ. Мэтхъэжьых. Сыдэу шъхьатехъо дахэ птелъа, Кулац, тэдэ къэпхыгъа, тхьар зэтагъ?

КУЛАЦ. К1о, джары, хьалэч хъун, зэрэсимыер зэу къысхэщы, тхьэм еш1.

ФЫЖЬ. Хьау, къыок1упс, къыок1у синанэ гущ.

КУЛАЦ. Нысэшхо ерагъэу къы1ысхыгъ.

ТАЙБАТ. Тхьам дехыжь а 1эежъыр, ил1эжьыгъо хъугъэу сыда риш1эщтыр, адэ о къыуерэтыжьыри нахьыш1у.

КУЛАЦ. А сыфаеп ык1и, умыгъал1э. Ори лъэпэд ш1агъо пщыгъ, Тайбат.

ТАЙБАТ. Джар зык1ап1орэр сэри зэрэсимыер къэпш1агъэшъ ары, тхьэм удехыжь. Нухьэ ягуащэ къытесхыгъ. Ащ ыуасэ пай къэзгъэнэныеп къэсщэфыщтыгъэ, Дунаем тетэп нахь.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, къэхъуна ш1у1уа. Зэ щыгъын хьаф къэтымыштэжьэу?

КЪАР. Къэхъущт, Фыжь. Къэхъущт. Мары, шыкур, шхыныр дэгъу къэхъужьы. (Бзылъфыгъэхэр ек1ыжьых).

Фыжь зиплъыхьэзэ къегъэзэжьы ипшъашъэ лъыхъоу.

КУЛАЦ. А Къар, олъэгъуа къэк1уагъэр?

ТАЙБАТ. А си Кулац, ар сыдэу псынк1эу къэплъэгъугъа?

КУЛАЦ. Ипшъэшъэ нахьык1э игъус. Къызэрэмыплъэрэр.

КЪАР. Зи ащ тыкъылъэгъугъ.

ТАЙБАТ (ыбгъук1э 1э ыш1ызэ). Мо зэ тахэжъугъахь ухэмэ.

ФЫЖЬ. Тыдэ хъугъа, мы 1аер, синанэ гущ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (къык1ок1ызэ). Сы1аеми сезэгъы, сэрымэ узылъыхъурэр, слушти.

ФЫЖЬ (ыпэ дегъэзыешъ). У1ай, ау орэп сызэлъыхъурэр. Ык1и сыплъыхъущтэп.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (ыбгъук1э ок1ышъ). Мо къак1о зэ! Мо къак1оба, слушти. (Къыбгъодахьэ) Нычэпэ сэ зы пк1ыхьап1э слъэгъугъэшъ, фыжь ц1ык1у.

ФЫЖЬ. О зы тэрэз горэ плъэгъуна?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Пш1ошъ хъурэба? Мыр зи ошъо лъап1! Ти Щэхъурэджэ 1ушъо, псыкуужъ зыфат1орэм дэжь ты1усэу тызэдэджэгоу, тызэщыгуш1ук1эу… Е-о-ой гущ. Ар мынэфып1эу сыд пае пк1ыхьып1агъа? Моущтэу тыщысэу… (Къыз1эк1эубытэ, ау зы1эк1еутышъ, ечъыжьы.) Ащ фэдэ мэхъуа, слушти? К1о сыда мыхъунэу сш1агъэр, ы?

Зэк1оц1ыпхагъэ горэ ы1ыгъэу Кулац къехьэ.

КУЛАЦ. Сыдэу учэфынчъа, Хаджэц1ык1у, зыгорэм угу хигъэк1ыгъа?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Арыба тэ тыкъызыфэхъугъэр, тыгу хагъэк1ынэу. Тагъэгубжынэу. Хьау, Кулац, сц1э зэблэсхъужьыщт нахь хъущтэп. Джары насып мыгъак1оу си1эр. Хаджэц1ык1у за1ок1э, теплъэ симы1э фэдэу къаш1ош1ы, л1ыгъэу схэлъыри мэк1оды. Зы щхэн горэу къысэплъых, слушти.

КУЛАЦ. Сыда п1орэр? (Мэщхы).

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Адэ ор-орэу егупшысэба? Сыда сэ ащ фэдизэу къыспыплъхьан плъэк1ыщтыр, слушти? Сывояк – фронтовик, сыкъызэк1эк1уагъэп, л1ыгъэ схэлъа п1омэ – схэлъ, сыохранник, чылэ мылъкур къэбгъэгъунэн плъэк1ыщта л1ыгъэ пхэмылъмэ, ык1и сы1ае дэдэдэп ны1а, слушти? Хъулъфыгъэ 1ае хъурэп а1оба? Единственнэу мыхъурэрэ сц1э. Хьаджэц1ык1ур ары. Хьаджэми удэк1отэн, ц1ык1ур ары пэразэу сыкъизыутырэр. (Кулацэ къызэремыдэ1урэр зэхеш1эшъ). А, ори узыфаер къак1о. Шъхьадж ышхьэ и1оф джы зэрифэжьырэр. П1э дагъэмэ пшъхьэ щыфэжь (ек1ы).

Иляс къехьэ.

КУЛАЦ. Сенэгуе, у шхьэпырацэр зэк1эмэ анахьыш1у олъэгъук1э, Иляс?

ИЛЯС. Нахьык1эр нахь к1асэба!

КУЛАЦ. А Иляс, Фатимэ орышъ зэрэгъушъ. Мэшэлахь, ащ ынит1у оуиехэм афэдэ къабзэх. Спсэ хэк1ы хъуми ахэр слъэгъущтых.

ИЛЯС. Сыфэяхэп а зыфап1орэр сапэ къыохъул1энэу, Кулац.

КУЛАЦ. Ар гъаш1эм зэри1у нахь, Иляс, зи хэпш1ыхьашъун щы1эп. Олъэгъуа, Иляс, а шъхьац пырацэр къызэрэпщыгуш1ук1ырэр. Дэгъоу пш1агъэ къызэрэздэпщагъэр. Ахэмэ агу хэбгъэк1ы хъущтэп. Сыда сабыймэ ялажьэр? (Ы1ыгъыр фещэи). Мыр о къыфэпщэфыгъэу 1уи, Фатимэ ц1ык1у етыжь.

ИЛЯС. Сыда фэсщэфыщтымэ, с1ыгъба сэ зэрэфэсщэфын?

КУЛАЦ. Сыгу хэмыгъэк1ыба. Сыда узэрыгущы1эрэр? Сэ сыкъемыгъаш1, армырмэ янэ ри1отэжьынышъ…

ИЛЯС. Рерэ1отэжьба, сыда ащ хэлъыр?

КУЛАЦ. Ыгу хэк1ыщт. Ащи ыгу ухэу1э хъущтэп, Иляс. Ари бзылъфыгъ, тхьамык1. Сыда ащ илажьэр?

ИЛЯС. Угъэш1эгъон о, Кулац.

КУЛАЦ. Сыгъэш1эгъоныхэп. Иляс. Сыфаеп сэ хьэлэ-балыкъ, бырсыр. Сэ о сыгук1э уси1, ори угук1э сэ сыуи1. Арышъ, сыфаеп нэмык1мэ агу згъэузынэу. Ахэмэ сэ сыгу ягъу.

ИЛЯС. Зыр зым гук1э зэри1эм зэгорэм тыхэк1ыжьынэу щытыба, кулац? Икъунба илъэс пчъагъэм?.. Т1ури зы, ц1ыфхэм зыфаер къыта1уал1э…

КУЛАЦ. Ц1ыфхэм зыфаер арэ1у, ау тэ тэш1эба тиш1улъэгъуныгъэ зэрэкъабзэр, 1эягъэ тыгу зэримылъыр? Сэр-сэрэу ар зыфэсхьыжьыгъэ нахь, зыгорэм сыригъэзыгъэп. Тызэ1умык1эми, тыгук1э тызэрэзэк1эрымык1ырэр, тызэрэзэгъусэр дэгъоу сэш1э. Ош1эжьа къысэп1огъагъэр? – «Пчэдыжь къэс тыгъэу къыкъок1ырэм къеплъ, тыдэ сыщы1эми сэри ащ сыкъеплъыщтышъ, тит1о тызэрэлъэгъущт». Джы тыкъегъаш1, капитан. (Ик1ынэу ежьэх).

Аюбэ къыкъок1ы.

АЮБ. Мо къэуцу зэ.

ИЛЯС. Укъысфая, Аюб?

АЮБ. Сэ сшъхьэ 1оф сыдк1э ухэт къысэп1онк1и хъун, ау чылэм урипащэу зыхъурэм, хэти и1оф уигъэгумэк1ын фаешъ, сэри себгъук1он сыфитэп. Сыдигъо щябгъэгъэтыжьыщта уиорэдэу чылэм къыща1орэр? Къуаджэм жэдэхьэ дэк1эу къыщек1ок1ырэр, капитан?

ИЛЯС. Олахьэ, сымыш1эрэ…

АЮБ. О умыш1эрэмэ сэра зыш1эрэр?

ИЛЯС. Къызэрэс1ощтыр сш1эрэп. Ар адыгагъэм къыхьырэп, унахьыжъ.

АЮБ. Къызэрэоупч1ыхэрэм иджэуап къетыжь.

ИЛЯС. Акъылык1э зэхэсэш1э къысэхъул1агъэр зэрэмытэрэзыр, ау сыгу къыси1орэр нэмык1, сызфищэрэри нэмык1.

АЮБ. Сыгу къыси1орэр! О угу къыуи1орэр зэк1э тэрэз т1он тлъэк1ыщтэп, ар къыбгуры1орэба?

ИЛЯС. Къызгурэ1о, ау…

АЮБ. Къыбгурэ1омэ, зэпягъэгъэу а къэбар губгъэнхэр. О пшхьэ умылъытэжьырэми, уисабыйхэм яплъ. Ныбжьи агу ик1ыжьынэп.

ИЛЯС. Зэпягъэгъэу о1ок1э зэпыунэу, аущтэу умыш1э о1ок1э щыбгъэтыжьышъунэу, арэу 1эш1эхыгъэмэ ащыгъум…

АЮБ. Сыд ащыгъум?

ИЛЯС. Арэп, Аюб, сыпщыук1ытэжьырэпышъ, мыр к1элэгъэ-делэгъэ 1оф пш1ош1а? Сэри аущтэу ащ нэсын 1оу сш1агъэп, ау джы… Къыса1у, Аюб, о сч1ып1э уитыгъэемэ сыда пш1эщтыр?

АЮБ (ащ емыжэгъахэу къызэтекъэ). Ы?

ИЛЯС. Сыда сэ1о пш1эщтыгъэр сч1ып1э уитыгъагъэемэ?

АЮБ. А зиунагъор бэгъон, уи1оф чылэм имызакъоу райоными нэсыгъ. О ц1ыфхэм уряпащ, ахэмэ щысэ тэрэз ябгъэлъэгъуным ыч1ып1э чылэр зыдэогъэхьащхы.

ИЛЯС. Адэ сыда орымэ пш1эщтыгъэр?

АЮБ (нахьыри къызэк1аблэу). Бэшхыкъом райкомым ытхыгъ. Уи1энат1э укъы1уаригъэфынэу. Адэ тэрэзба? О пш1агъэм ыуж…

ИЛЯС. Орымэ сыда пш1эщтыгъэр?

АЮБ. Ук1элэц1ык1ужьэп ны1а, заом илъэситфэ у1улъыгъ, капитаным унэсыгъ.

ИЛЯС. Заом сы1улъы зэхъум сш1эщтыр теубытагъэу сш1эщтыгъэ: фашистхэр сыук1ынхэр, тихэгъэгу исфынхэшъ, хьэпэ – сапэ изгъэфэнхэр арыгъэ. Ау джы сш1эрэп сш1эщтыр. Сш1эрэп. Орымэ сыда пш1эщтыгъэр, Аюб?

АЮБ. Арэп, кукуум фэдэу о пш1эщтыгъэр, пш1эщтыгъэр

 п1оу зык1ыхэбгъэзыхьагъэр сыда? Пш1эщтым егупшыс осэ1ошъ, егупшыс. Нахьыбэрэ чылэр къызтебгъэгущы1агъэу зэхэсэмыгъэх. Къыбгур1уагъа? Зэхэсэмыгъэх! Джары! (Ек1ы).

ИЛЯС. Сыда къызтесымыгъэгущы1эхэу ясш1эщтыр? Ей, ц1ыфхэр, шъукъыстемыгущы1, зэхэшъоха с1онышъ, сыбгъэкуощта? (Ек1ы).

Пщынэ макъэр нахь лъэшы къэхъу. Тайбат, Фыжь, Къар къехьажьых, джэгумк1э маплъэх.

ТАЙБАТ. Удэ ухэр, удэ ухэр. Мо зэ шъуяплъыба!

КЪАР. Адэ дахэу къеш1эхэшъ, зэдырагъаштэу.

ФЫЖЬ. А Кулац зызэриш1ырэр, синанэ гущ.

ТАЙБАТ. Мэтхъэжьы, мэтхъэжьы.

Мурат, Казбек, Фатим къелъадэх.

МУРАТ. Тян, шыгъачъэм тык1ощт тэ.

КЪАР. Сыд шыгъачъа джы къэшъуугупшысыгъэр? Мо джэгум шъуеплъыри нахьыш1у.

КАЗБЕК. Зэк1эхэри мак1охэри…

КЪАР. Зи шъуи1оф щы1эп.

ТАЙБАТ. Зи ахэр гъэш1ык1аехэри нахьыбэ фаехэп.

МУРАТ. К1о, джы тыц1ык1ужъыеу шъу1он.

ФАТИМ. Шъумыгумэк1, сэ згъэбзэджэщтхэп.

КЪАР. Тауж шъуик1ыщтэпышъ, шъуик1ыщтэп, шъук1у, ау къыси1уагъэп шъумы1ожь. (К1алэхэр зэрэгъэкуохэзэ ечъых.) А сыдигъо мыхэмэ тафэмыгумэк1ыжьынэу тыхъущта, ситхьэ лъап1?

ФЫЖЬ. Е-о-ой, нахь ины хъухэ къэс, нахь уагъэгумэк1ыщт.

ТАЙБАТ. Джы угу умыгъэк1одыжь, Къар, къэтлъэгъужьыгъахэ п1оми хъущт.

ФЫЖЬ. Шъэожъыехэр зыгорэ хъугъэх, ау сипшъашъэ сыгу тек1уадэ, п1ыт1ыжьэу.

КЪАР. Е-о-ой, ахэр л1ы охъуфэ Щэхъураджэ псыбэ дэчъын.

ТАЙБАТ. Умыгумэк1, ш1эхэу къытфащэщт.

КЪАР. Ар къэтлъэгъужьына?

ТАЙБАТ. О-уиу! П1орэр сыд, къэтлъэгъужьыгъахэба илъэс заулэк1э.

КЪАР. Сыгугъэрэп.

ФЫЖЬ. Умыгугъэми, оуием сенэгуе апэу къыщэнк1э.

ТАЙБАТ. Непэ фэдэу ари къэсыщт. А дунэежъыр боу псынк1эу къечэрэгъок1ы.

Кулац чэфэу къелъэдэжьы.

КУЛАЦ. Мы илъэс заулэми аущтэу сыкъеш1агъэп.

ТАЙБАТ. Укъыздеш1агъэр, укъыздеш1агъэр?

КУЛАЦ. Адэ арыбы сызк1этхъагъэр.

КЪАР. Непэ мэфэ ш1агъу.

ФЫЖЬ. Хьаджэц1ык1у джыри къытехьагъэшъ шъуеплъ ащыгъум.

ТАЙБАТ. О еплъ ащ, сыда тэ тлъэгъужьыгъак1а?

ФЫЖЬ. Сэри ар сик1эщыгъоп, синанэ гущ…

ТАЙБАТ. Къэ1уат. Адэ сыдэу ш1эхэу гу лъыптагъа къызэрэтехьагъэм.

ФЫЖЬ (къэук1ытэжьыгъэу). Ал, сыдэу шъу1аех, синанэ гущ.

Бэшхыкъор къехьэ, зэк1оц1ыпхагъэ горэ ы1ыгъ, т1эк1у ешъуагъ.

БЭШХЫКЪОР. Сыд пае зыжъугъэбылъыхэра, тибзылъфыгъэхэр?

ТАЙБАТ. Укъытфэзэщынэу тш1агъэмэ, зыдгъэбылъыхэныеп.

БЭШХЫКЪОР. Къытебгъэфагъ, Тэйбат, бэш1агъэ шъузысымылъэгъугъэр.

КУЛАЦ. Бригадирым узытырагъэк1ыгъэм щегъэжьагъэу зыкъэбгъэлъэгъожьыгъэп.

БЭШХЫКЪОР. Щы1эныгъэм бэ къыхэхъухьэрэр. Зыр тыращы, адырэр тыращэ. Ма штэ, Къар, канфет. Ма (фещэи).

КЪАР. Сыфаеп.

БЭШХЫКЪОР. Штэба, зиунагъу. Шъабэу канфет дэгъу.

КЪАР. Дэгъумэ о шхы, сэ сыфаеп.

БЭШХЫКЪОР. А зиунагъу, к1о, зэгорэм шъугу хэзгъэк1ыгъэмэ, джыри ар шъущыгъупшэжьыгъэба? К1о, хъугъэ шъыу, тысэмэркъэугъ. Сэмэркъэур тхьам ик1ас а1уагъэба?

КЪАР. Бэ тщыгъупшэжьыгъэр, ау сэмэркъэу делэхэр тщыгъупшэжьыщтэп.

БЭШХЫКЪОР. К1о, хъугъэ шъыу, Къар. Уегъэлыгъуи, к1о… ма штэ.

КЪАР. Джыри осэ1о, сыфаеп, п1ысхыщтэп.

БЭШХЫКЪОР (Тайбат зыфегъазэшъ). Ори укъысфэгубжыгъа, Тайбат, ма о штэ.

ТАЙБАТ. Сэрыба п1ызымыхыхэщтыр.

БЭШХЫКЪОР. А Фыжь, тхьар осэгъэлъэ1у, с1ых мыр зэк1эсэмыгъэхьажэу.

ФЫЖЬ. Сыда, синанэ гущ, сэ санахь дела?

БЭШХЫКЪОР (Зэк1эми афищэизэ). К1о сыда моущтэу зызык1эшъуш1ырэр, ы? Непэ фэдэ мэфэ ш1агъом тыгухэр зэхэтэшъумыгъэгъэк1ба! Мыр ащ фэдиз екъуа, сышъолъэ1у.

Муратрэ Казбекрэ къелъадэх. Зэк1эхэри ек1ых, Бэшхыкъор изакъоу къытенэ.

БЭШХЫКЪОР (Ыш1эщтыр ымыш1эу). К1о, сыда мыхэмэ ясш1агъэр? Сыда шъосш1агъэр, ей?!

Къэуш1унк1ы.

Мурат портфелыр ы1ыгъэу авансценэм къытехьэ. Костюм зэпылъык1э щыгъ.

КАЗБЕК (къогъум къыкъок1ызэ къэджэ.) Мурат, а Мурат, къэуцу. (Мурат щыгъыр зилъэгъук1э). Ей, сыдэу даха мыр! Тэдэ къэпхыгъа?

МУРАТ. Тянэ къысфищэфыгъэба. (Казбеки щыгъыр елъэгъушъ). Ей! Оуиери къыок1у, мафэ пфэхъу!

КАЗБЕК (зигъэл1эу). Тхьауегъэпсэу. Оуиеми ыч1эгъык1э джыбэ и1а?

МУРАТ. Тары, тары?

КАЗБЕК. Укъынэмыс, ууш1оищт.

МУРАТ. Сыда адэ сэсыем укъызык1ынэсыгъэр?

КАЗБЕК. Сыкъынэсыгъэмэ сшхыгъа?

МУРАТ. Оуер сшхыгъа адэ? Хъугъэ гъунэгъоу укъыск1эрымытэу к1о. Сапэ къэмыгъэтэджыба?

КАЗБЕК. Ащыгъум сапэ уимышъэу, тызэготэу тыгъак1у.

МУРАТ. Фэсакъ, чернилэ темыгъатк1у нахь, хэк1ыжьыщтэп.

КАЗБЕК. Тик1элэегъаджэ сыда ш1о къыти1ощтыр, ы, Мурат?

МУРАТ. Праздникыр къэмысэу къызщытлъэн фэягъэп.

Фатимэ къэкъок1ы.

ФАТИМ. Сыда шъузажэрэр. Тэгужъори? (Казбек ы1элджанэ екъудыи.)

КАЗБЕК (къэкуо). Зэ1эптхъыщти, фэсакъыба!

ФАТИМ (ащыгъхэр ылъэгъугъэу). Мыдэ мыхэр! Сыдэу непэ зыкъэжъугъэк1эрэк1агъа? Моу зэ зыкъэжъугъазэри. (Ыгъэчэрэгъухэзэ зэпеплъыхьэх). Шъутыраш1ык1ыгъэм фэд. Адэ зэу к1элэдахэ шъухъугъэшъ!

МУРАТ. Армырмэ ты1эягъа?

ФАТИМ. Хьау, шъу1эягъэп, ау щыгъыным ц1ыфыр къегъэдахэба! Сэри непэ шъузгъэгуш1оных ащыгъум. Сэ къышъуфэсхьырэр шъуш1эгъагъот.

КАЗБЕК. Ей, сэри шъэфэу зыгорэ къышъуфэсэхьы.

МУРАТ. Тызэрэу1ушыжьыгъэм фэд непэ. Сэри зыгорэ къэсэхьы ащыгъум.

ФАТИМ. Арымэ зэрэщытыр, тищи къэтхьыхэрэр зэу къэтэжъугъэлъагъох.

МУРАТ. Дэгъу.

ФАТИМ. Зыкъэжъугъэхьазыр. (щыми япортфельхэр къызэгуахых.) Зы, т1у, щы! (нэбгырищыми хьалыгъу фыжь къагъэлъагъо.)

МУРАТ. Хьалыгъу!

ФАТИМ. Хьалыгъу!

КАЗБЕК. Хьалыгъу! (Зэрэгъэгуш1ох, шъхьадж ы1ыгъыр адырэм реты, зэ1эпахы, инэу ецакъэхэзэ къолъэдэжьых).

 

ЯБЛЭНЭРЭ КЪЭШ1ЫГЪУ

Мэзэгъо пчыхь. Мурат, Фатим, Казбек, нэмык1хэми гурыт еджап1эр къызэраухыгъэм фэгъэхьыгъэ пчыхьэзэхахьэр аш1ы. музыкэм къеох, къеш1эх, зэрэгъэчэф-куо макъэхэр къэ1ух. Зыкъарамыгъэлъэгъунэу загъэбылъызэ Къар, Тайбат, Фыжь, Кулац къехьэх.)

КЪАР. Тыкъызэрэк1уагъэр ядгъаш1э хъущтэп, армырмэ дгъэук1ытэнхэшъ чэфыжьыщтхэп.

ТАЙБАТ. Тыгъуак1охэм афэдэу чыжьэу тыщытыщтмэ, сыд пае ащыгъум тыкъэк1уагъа?

КУЛАЦ. Тыкъызыфэк1уагъэр, хьалэч хъун, зызэраш1ырэм теплъынэу арба.

ТАЙБАТ. Тхьэм удехыжь, о 1эежъыр зыгорэ п1о зэпытыщт. Сыда у тхьамык1эхэм зызэраш1ыщтыр?

ФЫЖЬ (ишъыпкъэу плъэзэ.) А синанэ гущ, уи Казбек сыдэу 1аеу зыфиш1ыра сипшъашъэ, Тайбат.

ТАЙБАТ. Тыдэ щы1 а сик1элэжъ?

ФЫЖЬ. Мо плъэ зэ мо лъэныкъомк1э.

ТАЙБАТ (плъэзэ). Молодец, сик1элэжъ, ыпэ жьы къимыгъэк1. Джары тэ укъызэрэддэзек1он фаер.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, фэсыдэщта дэеу дэзек1омэ?

КУЛАЦ. Шъумыбырсыр зэ! Удэ, удэ, шъуеплъ зэ, сипшъашъэрэ Муратэрэ къызэрэзэдеш1эхэрэм.

ФЫЖЬ. Хэта уипшъашъэр, си нанэ гущ?

ТАЙБАТ. Ипшъашъэр пш1эрэба джы, зыкъэош1ы нахь?

ФЫЖЬ. Сш1эрэп адэ, си нанэ гущ.

ТАЙБАТ. Иляс ыпхъу нахьык1эр ары, дел.

КУЛАЦ. Ары, Фыжь, сипшъэшъэ шъыпкъэм фэдэу сэ ар ш1у сэлъэгъу.

ТАЙБАТ. Сш1ошъ мэхъу, Иляс ифэмэ – бжьымэ теуагъэмэ ш1у зэрэплъэгъущтыр.

ФЫЖЬ (плъэзэ). А синанэ гущ, ыгу хигъэк1ыгъэмэ сш1эрэп, сипшъашъэ губжыгъэм фэд. (Ихьанэу ежьэ).

ТАЙБАТ (къеубытышъ, римыгъахьэу). Тыдэ ук1ощта?

ФЫЖЬ. Слъэгъузэ, синанэ гущ, ыгу хязгъэгъэк1ына?

ТАЙБАТ. Уахэмыхь. К1алэм к1алэ и1оф, ежьхэр зэш1ужьыщтых.

ФЫЖЬ (1эк1эк1эу). Сахэмытмэ хъуна, сынит1ук1э слъэгъузэ ыгу хегъэк1ы, си нанэ гущ.

КУЛАЦ. Шъузэщэу шъукъэк1уагъа мыщ, хьалэч хъуных, моу тежъугъэплъыба тэрэзэу.

КЪАР. Зыгорэхэр къэк1ох. Моу тыкъожъугъахь (къогъум къуахьэх).

Щхызэ Фатимэ къелъадэ, ащ ыуж Мурат ит.

МУРАТ. Моу къэуцуба зэ!

ФАТИМ. Сыда узыфаер?

МУРАТ. Сыдэу 1аеу зыпш1ыра, ей, моу къэуцуба зэ.

ФАТИМ. Сыда сэ1о сыкъэуцумэ?

МУРАТ. А Иляс ипшъэшъэжъ ц1ык1у, усшхыщта, моу къэуцуба?

ФАТИМ. Сыда узыфаер, Къарэ ик1элэжъ ц1ык1у?

МУРАТ. Орыба зыфас1орэр.

ФАТИМ. Узыфаер къа1оба, сыолъэ1у.

МУРАТ. Неущ тыдэ ук1ощта?

ФАТИМ. Ара джыри къысэп1ощтыр? Сш1эрэп.

МУРАТ. Адэ ти Щэхъураджэ 1ушъо тыгъэ къыкъок1ыгъом у1утыгъа зэгорэм?

ФАТИМ. Ащыгъум сянэ сыд къыси1ощтыгъа?

МУРАТ. Ей, ар зэрэдахэр! Псыхъор шъабэу мэ1ушъашъэ,бзыухэм орэдыр къыращы, жьыр къабзэ, осэпсыр нэм къык1эджагоу тыгъэ нэбзыим егъэш1эты… Ей, ар зымылъэгъугъэм тидунае идэхагъэ ылъэгъугъэп.

ФАТИМ. Ей-ей, Щэхъурадж,

Щэхъураджэу псы шхъуахь,
«Хьэ - хьаер» уимафэу
П1уфэфык1эу Лабэ о уечъ!

Арыба ы1уагъэр поэтым.

МУРАТ. Ары, ары. Арэп, а Хъанджэрые ыкъо къэшъуак1ом сыдэущтэу зыфэпш1ыщтыгъа ныпчыхьэ?

ФАТИМ. Сыд уи1оф хэлъ?

МУРАТ. Ара? Ащыгъум…

ФАТИМ. Сыда ащыгъум? Зы 1ае горэ къэмы1у сыкъытебгъэфэщтышъ.

МУРАТ. Ащыгъум, ти1оф зэхэлъыжьэп.

ФАТИМ. Ох, сыкъытефагъ (зыкъиш1эу). Армырмэ зэхэлъыгъа?

МУРАТ. Ара?

ФАТИМ. Ары, ары, ары! (Казбек къелъадэ).

КАЗБЕК. Сыда шъукъызк1емыш1эрэр, насыпыш1уит1ур?

МУРАТ. О унасыпыш1оба?

КАЗБЕК (тутын къырихызэ). Сэ си1эп сыкъыздеш1эн.

ФАТИМ. У заулэмэ укъыздеш1эн ахэмыгъуатэрэмэ, сш1эрэп ащыгъум.

КАЗБЕК (тутыныр к1егъанэшъ). Ей, Фатим, угук1э укъыздеш1эмэ ары нахь, шъощ фэдэу…

МУРАТ. Фыжь ипшъашъэ?

КАЗБЕК. Ул1ы дэгъу ащ ыжэ къызэтырегъэхи зыгорэ къегъа1ори. Ыгу илъыр узэгоутыщтми къэпш1энэп. А-а! Сыдк1э шъо ар шъуищык1агъ? Зыгу мыузырэм о уигууз фэо1уатэк1э узэхиш1ык1ына? (Ек1ы).

ФАТИМ. Дэгъоу къыреш1э, джары шъо шъуифэшъуашэр!

МУРАТ. О къыоубзэн у1ук1агъэп ащыгъум. (Ек1ы).

Бзылъфыгъэхэр къыкъок1ыжьых.

КУЛАЦ. Олэгъуа ахэмэ зызэрэфаш1ырэр, тхьэр ятагъ.

КЪАР. Сымылъэгъу хъуна?

ТАЙБАТ. Зэрэхъурэмк1э, Фыжь, сэ сик1ал зыгу хигъэк1ырэр.

ФЫЖЬ (ыпэ дигъэзыеу). Ауж ик1, к1алэм к1алэ и1оф, зэш1ужьыщтых.

ТАЙБАТ. Къемыш1ужьымэ сыдэщта? Алахьэр сэгъэпц1ы, яни ыпхъуи шъузэдэсымыгъэк1онмэ.

ФЫЖЬ. Сыда п1орэр, си нанэ гущ? Сыда сэ сызэрэхэтыр?

ТАЙБАТ. Узэрэхэтыр янэ еплъи ыпхъу къащэ а1уагъ. Зэрэк1элэ дэгъур еп1ощт, гурыбгъэ1ощт. Сик1алэ фэдэ зыгу хагъэк1ырэр? Я ни ист Тайбат, пц1ашхъом фэдэу а сик1элэжъым уипшъашъэ къызимгъэпсалъэрэм. Моу зэ, зэ…

КЪАР. Тымыш1ахэзэ къэтлъэгъужьыгъ, тик1алэхэр псэлъыхъохэу…

КУЛАЦ. Ар хъярба, Къар, хъяр.

КЪАР. Сэ ар къэслъэгъужьыгъ, ау мы мафэм къынэмысыгъэ тхьамык1эр ары нахь… (Ыгу къызэхахьэ).

ТАЙБАТ. Непэ боу ягуш1огъони зянэ тхьэ еуагъэхэм.

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, ар зэрэчэфыщтыгъэр.

КУЛАЦ. Сыда джы тыгу зык1эжъугъэузырэр? Мыщ фэдэ пчыхьэ ш1агъор… Мо шъуяплъыба ухэр зэрэнасыпыш1охэм.

КЪАР. Тэри тынасыпыш1у, ау тыгу къэмык1ынхэ тлъэк1ырэп…

Хьаджэц1ык1у зэк1оц1ыпхагъэ горэ ы1ыгъэу къехьэ.

КУЛАЦ. Зыц1э зэблэзыхъужьыгъэми сыд и1оф щы1эу къэк1уагъ мыщ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Ухэукъуагъ, Кулац, зэблэсхъужьыгъэп. Фыжь къысфидагъэп. (Фыжь бгъодахьэшъ). Типшъашъэ ыгу рихьыщтмэ сш1эрэп къыфэсщэфыгъэр.

КУЛАЦ. Сыда, сыда, къэп1уагъэр, зэ къэ1ожьыри!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Типшъашъэ с1уагъэ, слушти.

Щытхэр зэплъыжьых.

ТАЙБАТ. Джыри гуш1уапк1э къэсхьыгъ. Сиджэнч къэош1эжьа, Фыжь ц1ык1у?

ФЫЖЬ. Ардэдэм тынэсыгъэгоп, джыри т1эк1урэ тылъыплъэщт, хэт ыш1эра, синанэ ущ.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Зэгорэм сигухэлъ къыздэхъунэу сэрэш1эри, сыожэнба, синэфын. Тызэрэожагъэм нахьыбэжьэп. Ау пшъашъэр институтым зыч1ахьэрэм… К1о, зыгорэм ригъэджэн фаеба, слушти.

ФЫЖЬ. Шъо боу шъутхьагъэпц1, хэт ыш1эра?

КУЛАЦ. Шъолъэгъуа а Фыжь зэрэбэлахьыр? Тэ ащ зи ымыш1эу, п1ыт1ыгъэ ц1ык1уоу, синанэ гущ щэхъу къымы1ошъоу теплъы.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Къыфэмы1оми сш1эрэп, тэ жэк1э тегъэкъы, слушти.

ФЫЖЬ. Ук1эгъожьыгъэмэ джырэ рапш1эу къа1о.

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Сызэгоутэу сежэмэ, сык1эгъожьына, слушти, с1эгу уисэу укъесхьак1ынэу сыуажэ. Ыгу хэзгъэк1ын слъэк1ына сыкъызэхъуи ш1у слъэгъугъэ закъом.

КУЛАЦ. Зэ, зэ, зэ! 1упэтешт адэ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У (зеплъыхьэшъ). К1о, хъулъфыгъэмэ сызэхамыхымэ шъос1ощт. Адэ ук1элэ зикъэмыщэу зыхъурэм зыгорэ къыомыплъыхэу пфэ1она? Ук1алэ зыхъурэм…

ФЫЖЬ (жэхэк1уатэзэ). Сыд п1уагъи, синанэ гущ?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. К1о, ушъхьаса, гъакъ етэгъэгъа1оба, слушти. Ори сыкъыптел1эзэ сыкъэбгъани удэк1огъагъэба?.. (адрэхэмэ ари1оу) К1о, орэдыр ары, орэд къыпфа1орэп ы1уи…

КУЛАЦ. Адэ джы къэо1уа, Хьаджэц1ык1у?

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Къэсэ1о, кушъэ орэд.

КУЛАЦ. Мо джэнч т1эк1у къафытедзэба, Тайбат, о уиджэнч къари1ощт зэк1э.

ТАЙБАТ. Ей, Кулац, ауж ик1ыжь ахэмэ! Джэнчыр тэ къиохыжь! Истэкъужьыгъ. Ащи ауфэдерзейн яс1уагъ сэ. Ахэри зэгорэм гужьыдэгъэк1эу ти1агъэх шъхьаем, джы къарык1ыжь щы1эп.

Аюбэрэ Илясрэ къехьэх.

АЮБ. Мыдэ, мыдэ мыхэр, заш1ош1ыжьэу къызэрэк1уагъэхэр!

ТАЙБАТ. Зытш1ош1ыжьын т1оми, ащ ти1оф непэ тет, Аюб.

КЪАР. Ары, Аюб, непэ тинасып 1уашъхьэм фэд. О бэ ш1агъа къалэм укъызик1ыжьыгъэр?

АЮБ. Мо сыкъэсыжьы пэт.

КЪАР. Сыда къыщышъуа1уагъэр зэ1ук1эм адэ?

ТАЙБАТ. Зэ1ук1эм укъызэрэщыгущы1агъэр радиом къытыгъэти, тыгу рихьэу зэк1эхэми тедэ1угъэх.

АЮБ. Ей, сшыпхъухэр, лъэхъэнэ ш1агъу тызщыпсэурэр. Тищы1ак1э нахь дахэ, нахь тегъэпсыхьагъэ зэрэхъущтым фэгъэхьыгъэу унэшъуак1эхэр типартие ыш1ыгъэх. Москва зэ1ук1эшхоу щы1агъэми ащ щытегущы1агъэх. Тихэку зэ1ук1и ары зэхьыл1эгъагъэр. Зэк1э зыфэгъэхьыгъэр тиц1ыфхэм ящы1ак1, япсэук1. Ащ дедгъаштэу тэри, шъхьадж зы1ут 1офым тыкъыщызэк1ак1о хъущтэп. Тыфитэп тыкъэзэк1эк1он! Шъо тхьапшырэ шъос1уагъа, шъугу шъумыгъэк1од, шъуик1алэхэр л1ы хъугъахэу къэшъулъэгъужьыщт с1озэ? Ы? Джы мары зэрэкъуаджэу тинэрылъэгъу.

Фатим, Мурат, Казбек къелъадэх.

ФАТИМ (ятэ бгъодэлъадэшъ). Сыдэу дэгъо укъэк1ожьыгъа, пап.

МУРАТ. Тян, адэ о укъэмык1онэу п1огъагъэба?

КЪАР. Сфэлъэк1ыгъэп, сик1ал, сыкъэмык1он. Сфэлъэк1ына адэ…

ТАЙБАТ. А сик1элэшху къэуухыгъапа джы тиеджап1э?

КАЗБЕК. Къэсыухыгъ, Мары тхылъи къытатыгъ!

ТАЙБАТ. А тхьаегъэпсэухи!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Тэтыер тыдэ щы1а адэ, слушти? (Фыжьырэ Хьаджэц1ык1урэ лъыхъуак1о ежьэх).

АЮБ. Сыда, сыда ащ ы1уагъэр?

КУЛАЦ (е1ушъашъэшъ). Зи о пш1эрэн фаеп, Аюб? Ахэр…

АЮБ. Ара?! Олахьэ молодецым.

МУРАТ. Шъукъеблагъэх тиджэгу! Зэк1эхэри шъукъеблагъэх.

ФАТИМ. Шъукъеблагъэх! Шъукъеблагъэх!

КАЗБЕК. Шъукъеблагъэх!

КЪАР. Хьау, шъор – шъорэу шъузэхэс. Тэ тыкъэшъухахьэмэ шъудгъэчэфыжьыщтэп. Непэ шъо шъуимаф.

АЮБ. Тэри, зэрэкъуаджэуи тимаф.

КУЛАЦ. Ар шъыпкъэ.

ТАЙБАТ. Я ни ист Тайбат, мышъыпкъэмэ.

КЪАР. Ежьхэр зэрэфаехэу зэхэрэсых.

Хьаджэц1ык1урэ Фыжьрэ япшъашъ ягъусэу къэк1ожьых.

ФЫЖЬ (ипшъашъэ фэгубжэу). А синанэ гущ, укъыжьэу ущымытэу, т1эк1у жьы зык1эгъэтба. Плъэгъурэба ухэр, дел?

АЮБ. Непэ зэрэчылэу тихъяр. Тигурыт еджап1э къыч1егъэк1и тиапэрэ выпускыр. Нибжьи ар къэтлъэгъужьынэу тш1эния? Тш1эниеп ык1и пк1ыхьыпэк1и къэтлъэгъужьыщтыгъэп а насыпыр ти Совет хабзэ мыхъугъэмэ, ар зыщышъумыгъэгъупш. Тш1эниеп. Ар насыпыгъ. Сафэгуш1о непэ аттестатхэр къызэратыгъэхэм. Тыдэк1э загъэзэщтми, есэ1уал1э насыпыр ягъогогъунэу, гъэш1э гъогу дахэ техьанхэу!

МУРАТ. Мыемык1умэ непэ зыгорэ къас1о сш1оигъуагъ, Аюб.

АЮБ. Дэгъуба, дэгъу, Мурат, къо1о.

МУРАТ (ыпэк1э къылъэк1уатэшъ). Сэ къэсш1эжьырэп сятэ. Сыц1ык1узэ ащэгъагъ заом. Адрэ илэгъубэмэ афэдэ къабзэу къыгъэзэжьыгъэп. Непэ тивыпуск инахьыбэр шъузабэмэ як1алэх, япшъашъэх. Ау ты зи1эхэм тарамыгъэхъуапсэу тап1угъ тянэмэ. Арышъ, сыфай непэ тхьашъуегъэпсэу яс1онэу. Мо тыгъэу къыкъок1ырэм дахэу тыкъызэригъэнэфырэм фэдэу, ахэмэ тигъаш1э къагъэнэфэу бэрэ ти1энхэу тыфай! Къытфаш1эгъэ пстэури афэтымыш1эжьышъуми, бэрэ, бэрэ гуш1охэу тапашъхьэ итынхэу тыфай. Тхьашъуегъэпсэу, тянэхэр!

ТАЙБАТ. Тхьауегъэпсэу, сик1ал, еджэгъэшхо шъохъу!

ФЫЖЬ. А синанэ гущ, шъу1умык1 чыжьэу.

КУЛАЦ. Сышъуфэлъа1о шъуизакъоу шъукъэмынэнэу. Хъурэп зэкъоныгъэм нахь тхьамык1агъо!

ХЬАДЖЭЦ1ЫК1У. Сыд хъугъэк1и шъукъызэк1эмык1у, слушти, шъуапэ ежъугъэхъу!

КЪАР. А сик1алэх, а къурмэн сызфэхъуных, шъуятэмэ амыгъэш1агъэ шъогъаш1, амылъэгъугъэр шъолъэгъу!

АЮБ. Сыд хъунк1и шъузабэм ик1алэ къэщтагъ яшъумыгъа1у!

Зэрэгъэчэфхэу к1алэхэр агъэк1уатэх, музыкэр нахь лъэшы къэхъу.

 

Пэ1ухъу.